Wpływ okien na energooszczędność domu

Dlaczego chcemy mieć w domu duże przeszklenia?

Odpowiednie doświetlenie wnętrz jest szczególnie ważne w obecnych czasach, kiedy wiele osób pracuje w domu. Możliwość pracy i nauki przy naturalnym świetle, bez konieczności używania dodatkowego oświetlenia, przekłada się na komfort, oszczędności energetyczne i ochronę wzroku, gdyż światło naturalne jest najkorzystniejsze dla zdrowia.

Wielkie szklane ściany to znak obecnych czasów. Synonim nowoczesności i luksusu. Prawie każdy budujący dom marzy o szerokim oknie z widokiem na piękny ogród. Najlepiej jednolitej szklanej tafli bez podziałów. Nikogo więc już nie dziwią przeszklone ściany salonu, sąsiadującego z tarasem, czy nawet cała elewacja dwukondygnacyjnego budynku.

Nowoczesna technologia pozwala na wykonanie ruchomych przeszkleń o szerokości nawet 7 m i wysokości prawie 3 m w opcji kilkuskrzydłowej, ze zróżnicowanym układem modułów rozwieranych lub przesuwnych. Wersje nieotwierane panoramiczne w zasadzie można zamówić w dowolnym wymiarze.

W budynkach o minimalistycznej architekturze, dominują przeszklenia bez podziałów. W projektach o bardziej klasycznym charakterze, planuje się okna z podziałami albo szprosami. Warto jednak pamiętać, że duże przeszklenia, jak te obejmujące dwie kondygnacje lub rozległe okna tarasowe z zaawansowanymi systemami przesuwnymi, oznaczają wysokie koszty, nawet kilkuset tysięcy złotych. Poza tym do obsługi ciężkich skrzydeł może być potrzebna automatyka, która też kosztuje niemało.

Większa liczba okien może również oznaczać podwyższone ryzyko włamania, zwłaszcza w mniej zaludnionych lokalizacjach. Szczególnie narażone na to są okna parteru i drzwi tarasowe, dlatego warto je wyposażyć w wyroby o podwyższonej klasie odporności na włamanie (RC2 lub RC3).

Nie można jednak zapominać o energooszczędności, która jest kluczowym elementem przy wyborze okien. Należy skupić się na takich wariantach, które zimą skutecznie zatrzymają ciepło, a latem ograniczą dostęp nadmiernych promieni słonecznych, co ma fundamentalne znaczenie dla efektywności energetycznej domu. Z uwagi na oszczędzanie energii, dobrze jest od razu zaplanować montaż osłon zewnętrznych, zimą ograniczających ucieczkę ciepła, zaś latem zabezpieczających przed nadmiernym nagrzewaniem się wnętrz.

Wyposażenie domu w duże przeszklenia z nowoczesnymi systemami przesuwnymi i automatyką to spory wydatek. (fot. Awilux)

Przemyślane rozplanowanie

W przypadku projektów gotowych, na wizualizacjach widać jak wyglądają wszystkie elewacje, jak duże są okna w konkretnych pomieszczeniach. Oczywiście, podczas adaptacji projektu można wprowadzić pewne modyfikacje i zmienić nieco wielkość okien lub je przesunąć.

Przy projektowaniu domu na indywidualne zamówienie, o liczbie i wielkości przeszkleń decyduje architekt tworzący projekt wspólnie z inwestorem. Uwzględnia on wiele wytycznych, przede wszystkim oczekiwania zleceniodawcy oraz usytuowanie budynku względem stron świata, stopień zalesienia działki, sąsiedztwo innych budynków i możliwości techniczne zastosowania wybranych rozwiązań.

Przy planowaniu okien, zwłaszcza tych o dużej powierzchni, w pierwszej kolejności trzeba zdecydować, które ich części mogą być nieotwierane (fiksy). Rama takich wyrobów jest cieńsza i nie ma okuć, a one same są tańsze i mają nieco lepszą izolacyjność termiczną i akustyczną, niż wersje otwierane. Fiksy dobrze jest przewidzieć na parterze, gdzie łatwo je umyć, np. z tarasu. Takie okna bywają projektowane jako panoramiczne. Można je wykonać z jednej tafli szkła, bez podziałów, w znacznie większym rozmiarze, niż modele otwierane.

Na parterze nie wszystkie okna muszą się otwierać. W części z nich można zamontować wersje stałe. (fot. Eurocolor)

Stałe skrzydła można też zamontować na piętrze, ale wówczas warto wyposażyć je w pakiet szyb samoczyszczących, z powłoką hydrofilową. Wtedy wystarczy umyć je raz w roku. Osadzające się na nich zanieczyszczenia rozpadają się pod wpływem słońca i spłukiwane są przez deszcz, nie pozostawiają śladów ani zacieków. Na ogół takie tafle mają delikatnie niebieską bądź brązową barwę i nieco mniejszą przejrzystość od standardowych.

Tam, gdzie jest to możliwe, dobrze jest połączyć skrzydła otwierane ze stałymi. Pamiętać jednak należy, że zestawione obok siebie będą różniły się szerokością profili, wersje z zawiasami będą szersze. Aby te różnice zniwelować, stosuje się fiksy z identyczną ramą, jak skrzydła otwierane.

Przy wybieraniu okien należy upewnić się, że podany parametr dotyczy całego okna, nie tylko szyb. (fot. Aluplast)

Wygoda użytkowania

W przypadku dużych przeszkleń, najistotniejszy jest wybór systemu ich otwierania. Takie wyjście na taras zwykle dzieli się na kilka segmentów. Przy trzech częściach, ruchoma jest tylko jedna, przy czterech i sześciu - dwie środkowe (skrajne na ogół są stałe).

Oprócz standardowych skrzydeł rozwierano-uchylnych, oferowane są różne wersje przesuwne. Modele pierwszego typu mogą mieć szerokość od 160 cm i wysokość 250 cm.

Wersje przesuwno-uchylne są wygodniejsze podczas użytkowania, ale droższe. Po otwarciu, drzwi tarasowe zachodzą na sąsiednie skrzydła, nie zabierają miejsca w pomieszczeniu. Montowany w nich system okuć pozwala na sprawną pracę drzwi o wysokości nawet 250 cm i szerokości 300 cm. Dwa ruchome skrzydła mogą mieć łączną szerokość ponad 6 m.

Okna wyposażone w systemy podnoszono-przesuwne natomiast otwierają się po odpowiednim przesunięciu klamki i uniesieniu skrzydła. Kiedy klamka znajduje się w pozycji zamkniętej, skrzydło opada i się rygluje.

Napęd do drzwi podnoszono-przesuwnych może działać nawet w przypadku braku zasilania prądu, jeżeli zasilany jest przez wbudowane akumulatory. (fot. G-U Polska)

Producenci oferują też systemy harmonijkowe, w których składają się wszystkie segmenty, przesuwając na obie strony przejścia. Tu maksymalna liczba modułów to 7.

Drzwi przesuwne dobrze jest wybrać bez progu lub z niskim progiem ok. 2 cm. Zwykle taki próg zrobiony jest z profili aluminiowych albo PVC, które są tak wyprofilowane, że płynnie łączą się z posadzką tarasu. Bezprogowe mogą być drzwi unoszono-przesuwne. Na powierzchni posadzki jest jedynie uszczelka, która podnosi się bądź opuszcza przy ruchu drzwi, próg jest ukryty w warstwach podłogi. Po zamknięciu skrzydła, uszczelka dopasowuje się do dolnego elementu progu, co zapewnia szczelność, natomiast przy otwartym przejściu - nie wystaje nad posadzkę.

Niski próg ogranicza ryzyko potknięcia się i upadku podczas wychodzenia na taras. (fot. z lewej: Fakro, fot. z prawej: Schuco)

Ponieważ szerokie i wysokie skrzydła drzwi tarasowych są bardzo ciężkie dobrze jest wyposażyć je w napęd. Wówczas ich otwieranie i zamykanie uruchamia siłownik, zamontowany np. w podłodze. Nie ma ryzyka, że poruszane elektrycznie okno kogoś przytrzaśnie - gdy skrzydło trafi na przeszkodę, natychmiast się zatrzyma. Najwygodniej taką instalację dodać do systemu domowej automatyki, obsługującej również osłony przeciwsłoneczne. Oknami będzie można sterować za pomocą łącznika albo czytnika linii papilarnych (ulokowanego na ścianie), pilotem, smartfonem.

W domu inteligentnym wyposażonym w stację pogodową, okna tarasowe mogą zamykać się samoczynnie, np. z powodu zbliżającej się burzy. (fot. MS więcej niż OKNA)

Elementy wpływające na energooszczędność

Profile

Drewniane - wytwarzane są z litego drewna sosnowego, świerkowego, modrzewiowego, dębowego, meranti albo mahoniu. W oknach drewnianych, rama jest lita i nie ma komór, do których można wprowadzić termoizolator (chociaż niektórzy producenci proponują wkładki z pianki poliuretanowej). Wzrost ciepłochronności osiąga się, zwiększając głębokość ramy do ok. 90 mm. Dobranie takich elementów umożliwia bezpieczne zastosowanie 3-szybowego pakietu oraz odpowiedniego systemu uszczelek (np. ze spienionego EPDM), co zapobiega przedostawaniu się zimnego powietrza i wody pomiędzy skrzydło a ościeżnicę. Znaczenie ma też gatunek drewna - miękka, lżejsza sosna jest "cieplejsza" od dębu.

Ramy wykańczane są farbami lub lakierami wodorozcieńczalnymi, tworzącymi powłoki kryjące lub transparentne, przez które widać rysunek słojów. Okna o nietypowym kształcie, np. łukowe, częściej są projektowane właśnie z drewna. Takie modele co kilka lat należy przeszlifować i ponownie pomalować, ale w przypadku drobnych uszkodzeń i zarysowań ramy - można je naprawiać.

Okna drewniane produkuje się też z profilami aluminiowymi zamontowanymi od zewnątrz, które chronią drewno przed działaniem czynników atmosferycznych (wilgoci, deszczu, wiatru, słońca). Takie wyroby są bardzo trwałe i sztywne.

Profile każdego rodzaju mogą mieć dowolne wykończenie, np. imitujące drewno. (fot. MS więcej niż OKNA)

Z tworzywa (PVC) - są najpopularniejsze i najtańsze. Mają konstrukcję komorową. Na ich izolacyjność termiczną wpływa liczba komór oraz, będąca tego skutkiem, głębokość zabudowy profili. Im profil jest szerszy, tym lepiej. Energooszczędne wersje mają np. sześciokomorową konstrukcję i głębokość zabudowy minimum 80 mm. Na ich izolacyjność w najwyższym stopniu wpływa brak wzmocnień stalowych, wklejanie odpowiednich pakietów szybowych i wkładek docieplających ze styropianu i pianki termicznej jako wypełnienie komór.

Aluminiowe - takie profile są wykonane z dwóch metalowych kształtowników, połączonych wkładką termiczną z tworzywa (np. poliamidu wzmacnianego włóknem szklanym). Mają budowę trzy- lub czterokomorową, środkową komorę wypełnia pianka polimerowa. Za ciepłochłonność odpowiadają wkładki termiczne. Takie okna są bardzo sztywne, lekkie i wytrzymałe, dlatego wykonuje się z nich największe przeszklenia, np. całe ściany. Ramy mogą być anodowane albo lakierowane, matowe, błyszczące, metalizowane, okleinowane (np. tak, żeby przypominały drewno). Niestety, są najdroższe.

Największe przeszklenia wykonuje się z profili aluminiowych. (fot. MS więcej niż OKNA)

Szyby

Przeszklenia wielkoformatowe wykonuje się na ogół z trzech tafli szkła rozdzielonych ramkami dystansowymi. Ponieważ zastępują sporą część ściany, a w porównaniu z nią mają 4-5 razy gorszą izolacyjność termiczną, trzeba zadbać, by szyby wykazywały dobre parametry cieplne. Najlepsze wartości osiągają przeszklenia wypełnione argonem lub kryptonem.

Okna panoramiczne muszą być bezpieczne na etapie użytkowania, dlatego wykonuje się je np. z tafli hartowanych, które po zbiciu rozpadają się na małe, niekaleczące kawałki. Są one również odporne na szok termiczny i nierównomierne nagrzewanie, np. wtedy, gdy jedna część okna jest w cieniu, a druga w słońcu. Producenci oferują poza tym szyby klejone (laminowane), połączone jedną bądź dwoma warstwami folii PVB. Po rozbiciu tafle nadal stanowią całość, bo szkło przylega do folii.

Wielkogabarytowe przeszklenia powinny być bezpieczne dla użytkowników, dlatego warto zamówić wyroby wyposażone w szyby hartowane lub laminowane. (fot. Aliplast)

Ramka dystansowa

Tafle szyb zespolonych osadzane są w ramce produkowanej najczęściej z aluminium. Ale ponieważ styk pakietu szybowego i profilu jest najsłabszym - pod względem ciepłochronności - elementem okna, w stolarce energooszczędnej stosuje się wyłącznie ramki ze stali szlachetnej albo z tworzywa sztucznego o znacznie wyższej izolacyjności termicznej, np. z kompozytu z włóknem węglowym. W celu jeszcze większego ograniczenia strat ciepła (wynikających z powstawania mostka termicznego w tym miejscu), pakiety szybowe osadza się w pogłębionym wyżłobieniu profilu.

Okucia

O ile dobrze działają, nie wpływają na ciepłochronność okna. Poza standardowymi okuciami obwodowymi w oknach można zamontować rozmaite rozwiązania i elementy ułatwiające korzystanie z nich oraz zabezpieczające przed wyważeniem.

Okna z ryglami grzybkowymi, które współpracują z zaczepami wykonanymi ze specjalnej stali. Rozmieszczone równomiernie wokół całego okna utrudniają jego wyważenie. (fot. Siegenia)

Okna tarasowe są często wybierane przez włamywaczy, dlatego dobrze jest wyposażyć je w zabezpieczenia antywłamaniowe. (fot. Fakro)

Joanna Dąbrowska
fot. otwierająca: MS więcej niż OKNA