Cenimy sobie wygląd posadzek ceramicznych i kamiennych. Bogaty wybór wzornictwa, wymiarów i faktur pozwala dobrać niemal dowolną okładzinę, dopasowaną do każdego wnętrza, balkonu czy tarasu. Posadzki te są trwałe, praktycznie niemal niezniszczalne. Nie wymagają przy tym szczególnych czynności konserwacyjnych.
Data publikacji: 2009-08-17
Data aktualizacji: 2017-07-24
Materiały, z których wykonuje się mineralne okładziny podłogowe, można podzielić na trzy grupy: kamień, ceramika wypalana, gres.
Płytki z kamienia naturalnego
Płytki z kamienia naturalnego były wykorzystywane na posadzki kamienne niemal od zawsze. Obecnie szersze zastosowanie ma tylko kilka rodzajów tego surowca, każdy jednak występuje w wielu kolorach, wzorach i różnych wersjach wykończenia (powierzchnia naturalna, polerowana, szlifowana, łupana itd.). Do najczęściej stosowanych należą:
marmur, odznaczający się szczególnie zróżnicowanymi wzorami i kolorystyką, układany głównie we wnętrzach, w miejscach nienarażonych na oddziaływanie wilgoci;
granit, niezwykle odporny na zarysowanie, pękanie, skoki temperatury, wilgoć, plamienie, agresywne środki czyszczące, nie wchłania tłuszczów; niezastąpiony w miejscach intensywnie użytkowanych oraz na zewnątrz;
bazalt, barwy czarnej lub ciemnoszarej, bardzo twardy, wytrzymały, nieścieralny i nienasiąkliwy, a zatem mrozoodporny; płytki wytwarza się głównie z bazaltu topionego;
wapień i piaskowiec, dające poczucie ciepła; tanie ale niezbyt odporne mechanicznie i podatne na oddziaływanie czynników atmosferycznych;
trawertyn, materiał używany do wznoszenia wielu budowli starorzymskich, znakomicie więc imitujący posadzki antyczne; trwały, ale powierzchnia może ulegać erozji, jej uniknięcie wymaga szpachlowania, polerowania, impregnowania.
Wszyscy producenci materiałów podłogowych w tym także gresu, chętnie sięgają po wzór drewna (fot. Ceramika Paradyż)
Kamień jako materiał na posadzki jest wyraźnie droższy niż płytki ceramiczne: najtańszy półtorakrotnie, droższy nawet dziesięcio- i więcej krotnie. Nawet jednak jego mniej wytrzymałe rodzaje mogą służyć bardzo długo.
Kamień da się bowiem wielokrotnie odnawiać przez usunięcie usunięcie zużytej warstwy wierzchniej. Niezależnie więc od wartości estetycznych, posadzki kamienne można traktować jako inwestycję na pokolenia.
Ceramiczne płytki podłogowe
Ceramiczne płytki podłogowe potocznie nazywa się terakotą. Jest to nieco mylące. Pierwotnie ta nazwa odnosiła się do nieszkliwionego materiału wypalanego z czerwonej glinki, niebywale drogiego.
Płytki wytwarza się z glin, krzemionki, topników i innych surowców mineralnych. Mieszanka może mieć postać plastycznej masy, której pasmo tnie się na odpowiednie wymiary (płytki ciągnione, grupa A) albo proszku, z którego formuje się elementy pod ciśnieniem (płytki prasowane, grupa B).
Na posadzkę ceramiczną można wykorzystywać tylko płytki podłogowe lub uniwersalne. Ścienne (zwane glazurą, równie nieściśle jak podłogowe terakotą) się do tego nie nadają, nawet jeśli bardzo pasują do wystroju wnętrza.
Płytki mogą być szkliwione, angobowane (pokryte matową warstewką wypalonej gliny) lub mieć czerep niczym nie pokryty. Do układania na podłodze nadają się wszystkie wersje. Przy intensywnym użytkowaniu w niesprzyjających warunkach warstwa szkliwa może się jednak przetrzeć. Czerep zostanie odsłonięty. Nie tylko psuje to wygląd, ale także pogarsza użytkowe właściwości posadzki.
Ważną cechą posadzki ceramicznnej, szczególnie w przypadku okładzin zewnętrznych (taras, balkon) jest nasiąkliwość. Im mniejsza, tym płytka ceramiczna bardziej wytrzymała na zginanie (jest to ważne przy niedokładnym ułożeniu, kiedy nie cała powierzchnia elementu jest podparta) oraz tym większą wykazuje odporność na zmiany temperatury.
Płytki ceramiczne mają największy wybór kolorów i wzorów (fot. Ceramika Tubądzin)
Od tego więc zależy jej mrozoodporność: woda, zamarzająca w porach czerepu, rozszerza się i narusza jego strukturę, zmniejsza więc wytrzymałość mechaniczną. Dochodzi do odprysków, odspajania od podłoża.
Z kolei w wysokiej temperaturze woda zwiększa objętość. Wzrost ciśnienia w porach materiału powoduje uszkodzenia, pojawiające się latem na powierzchniach wilgotnych, wystawionych na oddziaływanie promieni słonecznych.
Wygląd okładziny może popsuć siateczka bardzo drobnych spękań na powierzchni szkliwa, tzw. harys. Nie chodzi, ma się rozumieć, o zamierzony efekt postarzenia. Za to się wręcz dodatkowo płaci. Natomiast niepożądane, szpecące spękania włoskowate mogą być skutkiem nadmiernej różnicy rozszerzalności materiałów czerepu i szkliwa.
Warto jednak mieć na uwadze, że harys może się pojawić także na płytkach o należytej odporności na te spękania. Mogą go spowodować błędy wykonawcze: nieodpowiednie dobranie materiałów klejących do właściwości podłoża, ingerowanie w ich skład (np. „wzmocnienie” cementem), niewłaściwa technika klejenia.
Najpopularniejsza jest terakota w kolorze ciemnej czerwieni (fot. Alcorense)
Dla bezpieczeństwa użytkowania ważna jest przyczepność posadzki ceramicznej. Określa ją cecha, w literaturze fachowej zwana antypoślizgowością. Logika i elegancja językowa nakazują raczej mówić o przeciwpoślizgowości.
Normy wyróżniają pod tym względem liczne rodzaje posadzek i klasy pomieszczeń. Z tego bogatego zestawu w domu mieszkalnym w grę wchodzą tylko schody zewnętrzne i ganek czy taras, zwłaszcza otwarte, nie przykryte żadnym dachem.
Nie zawadzi też jednak wziąć pod uwagę łazienkę, której podłoga jest narażona na zamoczenie, a zdarza się chodzić po niej boso. Warto na własny użytek przeprowadzić prostą próbę: położyć na płytce monetę i przesuwać ją palcem, delikatnie przyłożonym od góry. Wyczuwalny opór świadczy o tym, że powierzchnia będzie utrudniała poślizg.
Gres porcelanowy
Gres porcelanowy (gres porcellanato) uzyskiwany jest przez spieczenie białego granulatu kaolinowego. Powstaje materiał bardzo zwarty, a więc nienasiąkliwy, o wysokiej wytrzymałości chemicznej i mechanicznej, odporny na ścieranie.
Dodatek barwnych składników mineralnych, w połączeniu z różnymi rodzajami obróbki, pozwala nadawać rozmaite kolory, wzory i faktury, np. kamienia naturalnego (marmuru, granitu) czy zmatowionego szkła, o fakturze gładkiej (polerowanie) lub przeciwnie, nierównej (technika tzw. wielozasypu).
Co ważne, barwiona jest cała objętość płytki (tzw. barwienie w masie). Wytarcie powierzchni zatem nie zmienia jej obrazu. Nie dotyczy to, oczywiście, gresowych płytek szkliwionych. Gresy cieszą się coraz większą popularnością.
Materiały do układania
Materiały, potrzebne przy układaniu posadzek mineralnych, można podzielić na trzy grupy: przygotowujące podłoże, klejące i wykończeniowe.
Przy współczesnych technikach mocowania płytek stan podłoża ma znaczenie szczególne. Musi ono być nie tylko równe w sensie geometrycznym, ale także mieć na całej powierzchni jednakowe właściwości: wytrzymałość, przyczepność, nasiąkliwość. Do tego służą preparaty gruntujące i kontaktowe.
Jako lepiszcze służą obecnie wyłącznie zaprawy klejące. Często nazywa się je klejami. To jednak termin niepoprawny. Masy te bowiem nie tylko wiążą płytki z podłożem, ale także tworzą warstwę konstrukcyjną, zapewniającą pełne podparcie płytek i amortyzującą ewentualne odkształcenia pozostałych warstw podłogi.
Klinkier ma wszechstronne zastosowanie (fot. Ceramika Paradyż)
Każdy chyba producent w swojej ofercie ma, oprócz zaprawy podstawowej, także specjalne, przeznaczone do zastosowań szczególnych.
Zobacz, czym różnią się kamienie (fot. Hermes Gabrostone)
Najczęściej jest to zaprawa uelastyczniona. Tej elastyczności nie należy brać zbyt dosłownie. Taka zaprawa ma odkształcalność tylko nieco większą niż znikoma, charakterystyczna dla zaprawy podstawowej. Jest nieodzowna przy układaniu płytek na podłożach niestabilnych, np. płytach wiórowych czy gipsowo-kartonowych, nad ogrzewaniem podłogowym.
Jako przykłady innych zapraw specjalistycznych można wymienić:
szybkotwardniejące – ich stosowanie umożliwia podjęcie dalszych prac już po kilku godzinach od ułożenia płytek;
białe, nie powodujące przebarwień – do układania marmurów, jasnych wapieni i innych skał grubokrystalicznych, podatnych na takie oddziaływanie;
konsystencji ciekłoplastycznej – przeznaczone do płyt wielkoformatowych, pod którymi przy użyciu zaprawy zwykłej trudno uniknąć pustek powietrznych.
Zapraw innych niż cienkowarstwowe używa się obecnie tylko w wyjątkowych przypadkach, np. przy niektórych płytkach kamiennych lub przy formowaniu spadku bezpośrednio pod wykładziną ceramiczną.
Spośród materiałów wykończeniowych największe znaczenie mają zaprawy spoinowe (z niemiecka: fugi) – ze spoiwem cementowym, podobnie jak klejące, tylko z innym zestawem dodatków. Wypełnia się nimi szczeliny między płytkami.
Producenci podają cechy swoich wyrobów w postaci piktogramów (fot. Lasselsberger)
Rzadziej stosowanym materiałem wykończeniowym są różnego rodzaju profile. Na styku posadzki ze ścianą można zamiast spoiny silikonowej umieścić profil łącznikowy z tworzywa sztucznego. W szczelinach dylatacyjnych, dzielących większe powierzchnie podłogi, umieszcza się specjalne profile dylatacyjne.
Tam, gdzie posadzka ceramiczna (kamienna, gresowa) styka się z wyższą (np. klepkową) lub niższą (np. dywanową), umieszcza się tzw. okucia niwelujące, kształtujące bezpieczne połączenie bezprogowe.
Układanie
Podstawową czynnością jest właściwe zaprojektowanie układu płytek. Pomińmy wzory szczególne, zwane czasem pałacowymi.
Różne rodzaje płytek tworzą w nich złożony rysunek. Pozostają trzy układy podstawowe: prosty (spoiny się krzyżują), w cegiełkę, w karo (skośnie).
Z ekonomicznego punktu widzenia istotne jest, że płytki zwykle trzeba docinać. Nie sposób przy tym uniknąć strat materiału. Są one tym znaczniejsze, im płytki większe. Statystycznie rzecz biorąc, przy układaniu prostym bezużyteczne fragmenty płytek stanowią 10% całkowitej powierzchni posadzki. Przy układzie cegiełkowym ten udział rośnie już do 13%, a przy karo – do 15%; prawie co szósta kupiona płytka idzie na straty.
Przy planowaniu układu płytek trzeba uwzględnić stosunek wymiarów płytki (wraz z szerokością spoiny!) i pomieszczenia. Rzadko wyraża się on liczbą całkowitą (tzw. wpasowanie). Na ogół pozostaje ułamek wymiaru. Jeśli jest on niewielki (kilka cm), lepiej całość przesunąć tak, żeby z każdej strony pozostał niepełny szeroki pas.
Bardzo odporny granit nadaje się nawet do kuchni (fot. Gromos)
Koniecznie trzeba też wziąć pod uwagę układ szczelin dylatacyjnych w warstwie podkładowej. Ogólna zasada jest taka, że w wykładzinie płytkowej powinny one zostać odtworzone. Kłopot jest w przypadku ogrzewania podłogowego. Najczęściej instaluje je jedna ekipa, i to ona rozmieszcza te szczeliny według swoich potrzeb, a potem przychodzą posadzkarze i przeżywają rozterkę: ułożenie płytek dopasować do dylatacji podłoża, co może wymagać ich docinania i pogarsza wygląd posadzki, czy robić po swojemu, lekceważąc względy techniczne.
Układanie płytek jest proste. Zaprawę klejącą rozścieła się na podłożu i przegarnia pacą zębatą o wymiarach zębów odpowiednich do wielkości płytek. Powstaje szereg pasów o przekroju zbliżonym do kwadratowego.
1
