Właściwe oświetlenie budynku od zewnątrz i na działce jest tak samo ważne, jak domowe. Dzięki niemu widzimy numer posesji, domofon i zamek w furtce albo drzwiach wejściowych, a podając kolację na tarasie, nie wpadamy na meble. Snopami światła ozdabiamy elewacje i podkreślamy efektowne elementy ogrodu. Dobrze oświetlona posesja sprawia wrażenie zadbanej i reprezentacyjnej, a jednocześnie... odstrasza nieproszonych gości.
Planowanie oświetlenia zewnętrznego jest nie mniej złożone od wewnętrznego. Podobnie jak w pomieszczeniach, przydomowy obszar dzieli się na wiele odmiennych stref, do rozjaśnienia których potrzebne są różne rodzaje lamp - jednak do zastosowania na zewnątrz przeznaczone są wyroby z odpornością na rozmaite czynniki atmosferyczne i mechaniczne. Na szczęście, obecnie łatwo znajdziemy je na półkach sklepowych, bez względu na obraną stylistykę (producenci oferują takie wyroby w bogatym wzornictwie i długich seriach) oraz przyjęty pułap cenowy.
Oświetlenie zewnętrzne - staranne planowanie
Światło zewnętrzne na pewno nie może oślepiać użytkowników, zakłócać snu, ani odbierać urody przydomowej przestrzeni. Kto nie czuje się na siłach samodzielnie je zaprojektować, niech poprosi o to architekta wnętrz, albo krajobrazu. Zleceniodawcy bez wyobraźni przestrzennej powinni zamówić dodatkowo wizualizację komputerową, która dokładnie zobrazuje wszelkie niuanse nocnego systemu emitującego sztuczne światło.
Instalację elektryczną zasilającą oświetlenie zewnętrzne prowadzi się z budynku, wyodrębniając odpowiednią ilość obwodów. Ile rzeczywiście ich potrzeba, najlepiej określi elektryk z uprawnieniami (wymagane są one przy montażu każdej instalacji elektrycznej). Nie zapomnijmy poprosić go o dodanie do instalacji elementów do sterowania, tj. programatory czasu, czujniki ruchu i zmierzchu, ponieważ dzięki nim zadbamy o komfort użytkowy, nastrój w otoczeniu domu i... własną kieszeń.
Z ułożeniem instalacji nie należy zwlekać - powinna powstać przed otynkowaniem elewacji i przed zagospodarowaniem posesji (pod kable przygotowuje się w gruncie rowy, a pod ciężkie latarnie - wkopuje solidne podstawy).
Kilka słów o układaniu instalacji oświetlenia zewnętrznego
Wydzielenie na posesji różnych stref oświetleniowych (np. przy bramie wjazdowej, podjeździe, tarasie, altanie) i poprowadzenie do nich odrębnych obwodów, wyposażonych w aparaty sterujące, jest bezpieczniejsze od wykonania jednego wspólnego obwodu. Jeśli w którymś z nich dojdzie do zwarcia, reszta będzie nadal działać, a dom i ogród nie otoczą egipskie ciemności.
Światło powinno być intensywne przy furtce, bramie wjazdowej oraz traktach komunikacyjnych, natomiast delikatne i nastrojowe - w głębszych częściach ogrodu.
Zasilanie
Na dużych działkach zaleca się instalację zasilaną napięciem sieciowym (230 V). Jego zaletą jest możliwość podłączenia dowolnej liczby punktów świetlnych oraz urządzeń elektrycznych, np. kosiarki, myjki ciśnieniowej, piły. Instalację ochrania się dwoma rodzajami wyłączników - nadmiarowoprądowym i różnicowoprądowym.
Na małych posesjach można zastosować instalację elektryczną zasilaną napięciem niskim (12 V albo 24 V) z transformatorem obniżającym napięcie. Zaletą takiego rozwiązania jest większe bezpieczeństwo w porównaniu z zasilaniem z sieci, wadami - fakt, że suma mocy lamp nie może przekroczyć mocy transformatora, ograniczony wybór opraw, konieczność używania droższych, grubszych, względnie krótkich (najwyżej o dł. 25 m) przewodów zasilających.
Układanie
Do budowy instalacji na zewnątrz domu nadają się jedynie kable o solidnej izolacji, z oznaczeniem fabrycznym YKY. Ważne jest, żeby biegły w odległości większej niż 80 cm od rur wodociągowych oraz z dala od fundamentów i dużych drzew. Najlepiej umieścić je na głębokości 60 cm, a przynajmniej 10 cm nad nimi należy rozłożyć niebieską folię ostrzegawczą, bo wtedy nikt ich przypadkiem nie uszkodzi przy pracach ogrodniczych. Trzeba też zastosować specjalne puszki instalacyjne i oprawy oświetleniowe.
Oświetlenie zewnętrzne - nie takie zwykłe oprawy
Elementy instalacji zewnętrznej, jak gniazda i oprawy świetlne, są ciągle narażone na oddziaływanie czynników atmosferycznych i mechanicznych.
Wyroby przeznaczone do oświetlenia zewnętrznego muszą mieć następujące oznaczenia:
B - informuje, że oprawa spełnia polską normę i ma aprobatę techniczną;
IP wraz z dwoma cyframi - pierwsza o wartości od 1 do 6 oznacza pyłoszczelność, a druga w przedziale 1-8 - wodoszczelność.
Do instalacji zewnętrznych przewidziane są wyroby o stopniu ochrony minimum IP 44, a najlepiej IP 65.
Oświetlamy strefy zewnętrzne domu
Warto zwrócić szczególną uwagę na prawidłową emisję światła w najczęściej użytkowanych strefach wejściowych.
Drzwi wejściowe i schody
Nad otworem wejściowym dobrze sprawdzają się kinkiety, bowiem ich światło pada bezpośrednio na klamkę i zamki. Pod sufitem dużego podcienia lub zadaszonego ganku nierzadko dodaje się jeszcze plafonierę albo zwisającą lampę, by górne światło objęło również podest i schody. Jeżeli schody są długie, lepsze oświetlenie dają oprawy zamontowane w/przy każdym stopniu.
Garaż
Dobrze, gdy wjazd do garażu jest oświetlony silną lampą współpracującą z czujnikiem ruchu. Przy jakimkolwiek ruchu, światło zapali się automatycznie, a jeśli skierujemy je w dół na wrota i ich najbliższą okolicę, nie będzie razić kierowców w oczy.
Taras
Warto zapewnić na nim urozmaicone oświetlenie. W zadaszonej strefie ze stołem jadalnym niezbędna jest górna lampa z intensywnym światłem. W strefie z kanapami, wykorzystywanymi do wieczornego wypoczynku, przyda się natomiast delikatne nastrojowe światło, sączące się z kinkietów na ścianach lub wolno stojących lamp na płycie tarasu.
Na tarasie można ustawić zewnętrzną lampę przenośną np. wykonaną z aluminium i poliwęglanu. (fot. Spotline)
Elewacje, gzymsy, okapy dachu
Delikatne światło kinkietów zamocowanych do ścian, opraw w opasce wokół domu, albo reflektorów ustawionych na rabatach, świetnie pełnią rolę nocnej dekoracyjnej iluminacji budynku. Snopy światła, padające na ściany ukośnie lub równolegle do nich, ukazują fakturę okładzin elewacyjnych, tynku strukturalnego, boni (równoległy strumień światła ujawni jednak niedoskonałości gładkiego tynku). Liczne "oczka" w wysuniętych gzymsach bądź okapach dachu utworzą świetlną ścieżkę wokół domu.
Oświetlamy działkę
Światło powinno być intensywne przy furtce, bramie wjazdowej oraz traktach komunikacyjnych, natomiast delikatne i nastrojowe - w głębszych częściach ogrodu.
Furtki i bramy wjazdowe
Do otwarcia zamka w furtce, znalezienia dzwonka albo po prostu do uwidocznienia osoby przychodzącej w odwiedziny, potrzebna jest lampa lub kinkiet osadzony na słupku, albo pod daszkiem w ogrodzeniu. Reflektory halogenowe lub LED, uruchamiane czujnikiem ruchu, to nowoczesne wyposażenie bram wjazdowych.
Podjazdy i ścieżki
Najczęściej po obu stronach traktów stosuje się lampy na wysokich bądź niskich słupkach. Odpowiednie światło dają również reflektorki na rabatach czy trawniku. W nawierzchni podjazdów montuje się oprawy najazdowe.
Stawy, oczka, fontanny
Podświetla się je lampami podwodnymi, reflektorami stojącymi na brzegu.
Mała architektura ogrodowa, rośliny
Ich urodzie sprzyja punktowy dolny strumień światła z reflektorków zamontowanych w podłożu. Wewnątrz altany niezbędne jest górne lub boczne światło. W oświetleniu ogrodu trzeba starannie dopasować intensywność iluminacji i koniecznie jej barwę. Światło o odcieniu niebieskim uwypukla atrakcyjny wygląd roślin, w przeciwieństwie do światła o odcieniu czerwonym, które z kolei świetnie pasuje do murów z cegły.
Ogrodowe ścieżki, podjazd i wejście do domu dobrze oświetlą niskie słupki. (fot. Milantex)
Oświetlenie zewnętrzne - dobieramy źródła światła
Obecnie w zewnętrznych punktach świetlnych powszechnie stosuje się halogeny oraz diody LED. Te pierwsze trudno zastąpić, gdy potrzebujemy bardzo intensywnego światła, zaś zaletą LED jest niskie zużycie prądu i duża trwałość.
Trudno nie wspomnieć o lampach z ogniwami słonecznymi. Jeśli słońce ładuje akumulatorek przez cały dzień, po zapadnięciu zmroku lampa emituje światło przez 8 godzin. Jest to jednak tylko słabe światło dekoracyjne.
Ekonomicznym oświetleniem elewacji domu, wejścia czy tarasu są lampy solarne, montowane np. do ściany, które automatycznie zapalają się po zapadnięciu zmroku. (fot. Aquael)
Reflektorki, kinkiety, lampy, latarnie...
Umiejętne dobranie oprawy oraz źródła światła w ogrodzie i na budynku wymaga wiedzy, wyobraźni, a także czasu. Dla wielu właścicieli domów to twórczy proces, dla innych gehenna.
Reflektory
Nadają się do instalacji zasilanych napięciem sieciowym i niskim, do punktowego i kierunkowego oświetlania ścian budynków, roślin, elementów wodnych (oprawy podwodne i narażone na rozbryzgi wody zasila się tylko niskim napięciem z transformatora). Producenci oferują wyroby do montażu na ostrzu wbijanym w grunt, z obudową umożliwiającą przykręcenie na śruby do twardych nawierzchni, z elementami do mocowania do ściany.
Sprawdzają się jako górne oświetlenie na gankach, tarasach, balkonach oraz w altanach.
Latarnie ogrodowe
Ze względu na duże rozmiary (mają wysokość 2-3 m), pasują do dużych przydomowych przestrzeni. Najczęściej mają masywną i ciężką konstrukcję, dlatego wymagają wykonania odpowiedniego fundamentu z elementami do montażu i poprowadzenia przezeń kabla elektrycznego. Zasila się je prądem o napięciu 230 V.
Słupki
Zwykle stoją po obu stronach ścieżek i na rabatach. Jeżeli podłoże jest wybrukowane, lampy tego typu przykręca się do płyt lub kostki. Jeśli nawierzchnia jest ziemna - osadza się je w gotowych podstawach, albo w wylanych na miejscu betonowych fundamentach. Producenci oferują wyroby do zasilania napięciem sieciowym i niskim.
Oprawy najazdowe
Wykonuje się je ze stali, nadając im okrągły lub prostokątny kształt. Są wodoszczelne oraz odporne na uderzenia i duży nacisk aut bądź wody (można nimi podświetlić basen, staw).
Oświetlenie punktowe można umieścić na elewacji i np. na trawniku. (fot. Paulmann)
Do sterowania oświetleniem zewnętrznym
W dobie oszczędzania energii elektrycznej, specjalne programatory i czujniki są w instalacjach domowych i ogrodowych elementem szczególnie pożądanym.
Włącznik z programatorem czasu pozwala na ustawienie godzin pracy oświetlenia zewnętrznego.
Czujnik ruchu reaguje na pojawienie się człowieka lub pojazdu w strefie, którą obejmuje swoim zasięgiem, automatycznie włączając światło. Gasi je po upłynięciu zaprogramowanego czasu (zwykle ustawia się przedział od kilku sekund do kilku minut).
Czujnik zmierzchowy, jak sama nazwa wskazuje, automatycznie wzbudza oświetlenie wraz z zapadnięciem zmroku. Wyłącza je natomiast, gdy rano wzrasta natężenie naturalnego światła.
Od ponad dwudziestu lat w przystępny sposób opisuje domy i ogrody Czytelników. Współpracowała z kilkoma znanymi poradnikami budowlanymi. Jest autorką tekstów i zdjęć. W wolnych chwilach z przyjemnością zajmuje się własnym ogrodem.
Metodą permakulturową uprawia w nim zarówno rośliny ozdobne, jak i zioła, warzywa itp. Amatorsko interesuje się architekturą, ogrodnictwem, ornitologią, sportem, filmem. Uwielbia podróżować, poznawać nowych ludzi i miejsca. Jeżeli potrzebuje wypocząć, najchętniej wyjeżdża nad morze, poza sezonem wakacyjnym.
Pewnie, że trudno. Bo jeszcze i sto artykułów go nie wyczerpie.
Tym bardziej dla Ciebie, skoro tymi problemami zajmujesz się zawodowo. Ale artykuł jest przeznaczony tez dla budujących amatorów.
tyle, że mało inspiracji w tym wszystkim np. reflektorki do podświetlania drzew, traw, diodowe, rozproszone i punktowe.
Wzięcie kilku zdjęć od producentów i napisanie, że można lampę postawić przy ścieżce i tarasie trudno nazwać wyczerpaniem tematu oświetlenia ogrodu.
Dnia 3.10.2019 o 12:08, Elfir napisał:
cały artykuł bazuje na zdjęciach modeli lamp. Nie przedstawia realnego pomysłu na oświetlenie ogrodu. Najwyżej tarasu i ścieżki dojścia do domu.
Realnych pomysłów jest tyle, ile ogrodów, a nawet jeszcze ...
10
