Dotychczas stawy ogrodowe pełniły tylko funkcję ozdobną. Kąpieliska zaś stanowiły baseny, w których czystość wody utrzymuje się przez chlorowanie. Mało kto wie, że kąpać można się również w porośniętym naturalną roślinnością stawie kąpielowym.
Stawy przydomowe powinny być lokalizowane w miejscach dobrze nasłonecznionych, bez sąsiedztwa dużych drzew.
Stawy kąpielowe powinny być w okresie lata poddane działaniu promieni słonecznych przez około 6-8 godzin w ciągu doby. Częściowe zacienienie zapobiega nadmiernemu wzrostowi temperatury wody, w której zawartość tlenu maleje w miarę wzrostu temperatury.
Nadmierne wzbogacanie się zbiorników wodnych w substancje odżywcze powodować mogą z kolei liście opadające z drzew rosnących w pobliżu stawu, co również należy mieć na uwadze planując jego umiejscowienie.
Bardzo ważna jest wielkość działki, na której zamierzamy wybudować staw. Im mniej miejsca możemy przeznaczyć na strefę regeneracyjną, tym większych nakładów finansowych wymagać będą konieczne ze względu na jakość wody urządzenia techniczne.
Wygodne pływanie umożliwiają stawy kąpielowe o powierzchni części kąpielowej przynajmniej 50 m². Taką samą lub nieco większą powierzchnię musi mieć strefa roślinności bagiennej stanowiąca filtr.
Kształt obu zbiorników może być dowolny. Mogą one być zupełnie od siebie oddzielone i połączone wyłącznie ciekami lub przewodami umożliwiającymi przepływ wody.
Najczęściej jednak obie funkcje są połączone w jednym zbiorniku.
Część kąpielowa stawu jest głębsza i ma pionowy brzeg z dostępem do wody z pomostu wyposażonego w drabinkę.
Część bagienna jest płytsza i ma łagodnie wyprofilowane brzegi (o spadku mniejszym niż 30%), zapewniające stabilność warstw izolacyjnych i dobre warunki dla rozwoju roślin nadwodnych.
Dno stawu powinno być uformowane ze spadkiem, by umożliwić przedostawanie się osadów dennych do najgłębszej części zbiornika, ułatwiając tym samym ich wybieranie, czy przechwytywanie przez odpływ denny. Głębokość wody w tym miejscu wynosić powinna co najmniej 2 m, by wzbijane przez kąpiących się osady nie zmąciły wody.
Do uszczelniania dna stawu stosuje się warstwę gliny o grubości co najmniej 25 cm, lub minerały ilaste - np. bentonit lub specjalne maty bentonitowe.
Najczęściej używa się folii hydroizolacyjnych (PE, PVC lub EPDM - bardzo trwałych folii kauczukowych). Są tanie i umożliwiają wykonanie uszczelnień nie tylko na łagodnych zboczach gruntu, ale i na pionowych murach oporowych w części kąpielowej. Uszczelnienia foliowe pokrywa się zwykle 10-15-centymetrową warstwą grubego żwiru, piasku i kamieni.
Aby zapobiec przesiąkaniu wody przez otaczający grunt, na krawędzi zbiornika tworzy się przegrodę z folii, zamocowanej kilkadziesiąt centymetrów powyżej powierzchni terenu.
Brzeg niecki powinien być umocniony, ponieważ zapadanie się gruntu spowodować może wylanie się wody ze stawu. Dobra izolacja stawu od otoczenia zapobiega też zarastaniu zbiornika, uniemożliwia bowiem przedostawanie się korzeni roślin lądowych.
W ustabilizowanym wykopie ziemnym (a), na geowłókninie (b) pokrytej folią z PVC grubości 1,5 mm, ustawiono betonowy krąg, a na nim kratę spawaną ze stali zbrojeniowej.
Całość pokryto siatką podtynkową szklaną (c) i obsypano otoczakami (d).
Na kamieniach ułożono duży głaz narzutowy. Wydrążono w nim otwór, przez który przeprowadzono elastyczną rurę z PVC (e).
Wodę z części kąpielowej stawu doprowadza tu pompa.
Po natlenieniu woda prowadzona jest rurociągiem do małego stawu (f, g), skąd kaskadą spływa z powrotem do niecki kąpielowej.
Widoczna obok folii rura (c,d) służy do okresowego czyszczenia kręgu z gromadzącego się w nim osadu, a bijące z głazu źródełko jest miłym dla ucha elementem (e).
Ma zasadnicze znaczenie dla jakości wody. Jeśli w miejscu, w którym planujemy wykonanie stawu kąpielowego, nie ma źródła wystarczająco czystej wody, ani też możliwości jej uzdatnienia, wówczas budowa stawu nie ma sensu.
Dobrze zaprojektowany i wykonany staw kąpielowy nie wymaga wielu zabiegów pielęgnacyjnych.
W stawie kąpielowym w początkowym okresie jego istnienia należy jedynie uzupełniać ubytki warstwy piasku i żwiru pokrywające materiał izolacyjny, kontrolować szczelność i odpowiednią wysokości podniesienia przegrody kapilarnej, oraz mierzyć poziom wody w zbiorniku.
Jeżeli w przeciągu jednego dnia poziom wody obniży się o 3 cm i stwierdzone zostanie właściwe działanie przegrody, oznacza to, że staw kąpielowy jest nieszczelny. W takim wypadku należy go opróżnić i zbadać dokładnie szczelność izolacji, a następnie uzupełnić wodę w stawie.
Obumierające i usychające części roślin powinno się na bieżąco ścinać i kompostować.
Na sezon jesienny, gdy nie korzysta się ze stawu, można rozłożyć siatkę wychwytującą opadające liście. Zimą bowiem liście rozkładają się pozbawiając wodę dużych ilości tlenu i wpływają niekorzystnie na pH wody.
W stawach istniejących 8-10 lat konieczne może się okazać usunięcie nadmiaru roślin, by nie dopuścić do zarośnięcia zbiornika. Najlepiej dokonywać tego stopniowo, późną jesienią przez kolejne trzy lata, by organizmy żywe miały możliwości przesiedlenia się.
Zimą, gdy stawy kąpielowe zamarzną, należy ściąć i usunąć wystające nad warstwą lodu szuwary.
Wczesną wiosną, gdy w ciepłe dni następuje silny rozwój glonów, należy je odławiać i wyrzucać na kompost. Nie stosujemy chemicznych środków niszczących glony ani filtrów UV.
Pompy warto dwa razy w roku, na początku i po zakończeniu sezonu kąpielowego poddać przeglądowi.
Latem należy systematycznie, raz w tygodniu, czyścić skimmer.
Stawy kąpielowe są zazwyczaj tańsze w budowie i eksploatacji niż baseny. Pochłaniają 20-30% nakładów, jakie ponosi się na użytkowanie basenów.
Koszty budowy stawów kąpielowych kształtują się w granicach od 300 do 600 zł/m². Zawsze jednak są kwestią indywidualną i zależą od warunków panujących na działce, wielkości zbiornika i rodzaju zastosowanych urządzeń.
Budowa stawu kąpielowego związana jest z pracami ziemnymi o stosunkowo dużym zasięgu. Stosując sprzęt zmechanizowany trudno ustrzec się zniszczenia ogrodu, dlatego najlepiej na staw kąpielowy zdecydować się w trakcie budowy lub remontu domu. Projekt stawu powinien wykonać doświadczony architekt krajobrazu.
Marta Stankiewicz, konsultacje: Marcin Gąsiorowski
fot. otwierająca: Bafeltowski
10
