Każdy z nas może gościć u siebie tego przedstawiciela flory runa wilgotnych lasów równikowych i mglistych. Skrzydłokwiat lub skrzydłolist ma intrygujące kwiatostany oraz bujne kępy charakterystycznie unerwionych liści. Poza tym wykazuje cenne właściwości, nie tylko natlenia i nawilża otoczenie, ale i oczyszcza powietrze w domu.
Data publikacji: 2023-01-03
Data aktualizacji: 2023-01-05
Skrzydłokwiaty należą do roślin zielnych uprawianych w pojemnikach pojedynczo albo w grupach w cieplarni albo we wnętrzach mieszkalnych (w gruncie i pojemnikach na zewnątrz pod drzewami tam, gdzie umożliwia to panujący klimat).
Znakomicie przywołują nastrój dna lasu deszczowego - tajemniczego miejsca, poprzecinanego nielicznymi smugami ostrego światła dziennego, głównie jednak rozjaśnianego przefiltrowanym przez liczne warstwy zarośli i drzew. Korony są gęsto obrośnięte pnączami i epifitami, zasiedlającymi wyższe piętra tego zbiorowiska. Z wszechobecną mgłą, stale ciurkającą blisko wodą, kroplami deszczu albo rosy, z wysoką wilgotnością powietrza. Lasu mrocznego, mokrego, parnego, owianego mieszaniną przeróżnych zapachów i tętniącego życiem.
Skrzydłokwiat kwitnący w porcie lotniczym w Dubaju (fot. M. Szymanik)
Rodzaj skrzydłokwiat (albo skrzydłolist) należy do rodziny obrazkowatych Araceae. Łacińska nazwa rodzaju Spathiphyllum - podobnie jak polska skrzydłolist - wskazuje, co wyróżnia jego przedstawicieli, czyli charakterystycznie uformowane blaszki liściowe. To złożenie słów z języka starogreckiego, pierwsze oznacza płaskie narzędzie, jak łopata, wiosło, miecz, drugie to liść.
Każde zwarte grono (kolba) białych lub kremowych pachnących obupłciowych kwiatów osłania przekształcony liść, w formie białej albo zielonkawej pochwy (żagla, skrzydła). Jego zadaniem jest - niczym lampionu bądź morskiej latarni - przyciąganie uwagi zapylaczy, tj. pszczół (także bezżądłowych), barwą kontrastującą z ciemnozielonym ulistnieniem. Jasne pochwy kwiatostanowe są bowiem doskonale widoczne w przeważnie mrocznym gąszczu runa dżungli. Zapach jest dodatkowym wabikiem. Kremowe do brązowych owocostany to skupiska jagód, które zawierają do 8 nasion.
Osadzone na sztywnej długiej bezlistnej łodydze kwiatostany wyrastają ponad zwartą kępą intensywnie ciemnozielonych skórzastych giętkich liści. Ich blaszki mają kształt jajowaty, podługowaty do lancetowatych, z wyraźnie odznaczającym się unerwieniem. Nic w tym zaskakującego. W lesie tropikalnym obficie i często pada, poza tym panuje bardzo wysoka wilgotność powietrza. Rośliny te muszą więc mieć sprawnie działający system odprowadzania wody - tej z opadów i skroplonej pary wodnej. Strugi deszczu tak łatwo nie uszkodzą sprężystego, giętkiego ulistnienia. Z pofałdowanych unerwieniem błyszczących blaszek opad i wszelkie organiczne resztki szybko spływają.
W naszym klimacie bywają uprawiane w domu albo szklarni liczne odmiany, formy lub gatunki. Obecnie to przede wszystkim skrzydłokwiat Wallisa Spathiphyllum wallisiioraz kwiecisty S. floribundum. W naturze przedstawiciele tego rodzaju występują w warstwie runa wilgotnych lasów równikowych oraz lasów mglistych Ameryki Środkowej i Południowej (od Meksyku do Peru i Brazylii), południowo-wschodniej Azji (od Filipin i Celebesu do Nowej Gwinei) i zachodniej Oceanii (Wyspy Karolińskie). Odnotowano tam 49 gatunków roślin zielnych.
Kwiat skrzydłokwiatu Wallisa Spathiphyllum (fot. W.carter, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons)
Uprawia się je generalnie z powodu atrakcyjnych kwiatostanów, potem owocostanów, oraz bujnego ulistnienia. Ogrodnicy od dawna hodują formy ozdobne. Współcześnie oferowane są liczne odmiany, zróżnicowane pod względem siły wzrostu, pokroju, wielkości liści i kwiatostanów.
Odmiany skrzydłokwiatu kwiecistego to m.in. "Chopin", "Alfa" (nieduże, wysokości 30-60 cm), "Cupido Opal" (wysokości ponad 50 cm).
Od gatunku S. wallisii zaś pochodzą np. "Yess", "Gemini" (drobne, wysokości 20-45 cm), "Euro Giant" (o dużych liściach, wysokości do metra), "Sensation" (aż do 180 cm wysokości), "Mauna Loa" (o liściach znacznie szerszych niż pozostałe formy tego gatunku).
Rośliny z gatunku S. blandum wytwarzają zielone pochwy kwiatostanowe, u miniaturowej odmiany "Perl Cupido" bujne są i liście, i kwiatostany, a liście "Picasso" są biało-zielone.
Charakterystyczne kwiatostany pojawiają się na długie tygodnie, niekiedy od późnej wiosny przez całe lato, czasem również powtórnie w ciągu roku. Jednak aby roślina regularnie kwitła, muszą zostać zapewnione optymalne warunki wzrostu.
Do uprawy skrzydłokwiatu w domu niezbędne jest jasne rozproszone światło, wysoka wilgotność powietrza i wysoka temperatura. Nadaje się także do hydroponiki, czyli bezglebowej uprawy na pożywkach - wodnych roztworów soli mineralnych - a także bywa sadzona w akwarium, w terrarium. Cięte kwiatostany są trwałe w wazonie (w czystej wodzie), będą długo atrakcyjnie wyglądać w kompozycji wykonanej z użyciem florystycznej gąbki lub zebrane w bukiecie. Zastosowanie podobne jak anturium, które należy do tej samej rodziny. Spatiphyllum polecane jest do kompozycji wielogatunkowych, doskonale prezentuje się w grupach. Odpowiednie będzie towarzystwo roślin o podobnych wymaganiach, uzyskany dzięki temu korzystny także dla domowników mikroklimat. Stanowi również znakomite tło dla innych okazów, barwnie kwitnących oraz o ozdobnym, kolorowym ulistnieniu. Świetnie nadaje się do uprawy w łazience - takiej z oknem.
Szczególne zalety skrzydłokwiatu
Wyjątkowo cenne są właściwości bujnego ulistnienia. Roślina pobiera dwutlenek węgla i produkuje tlen, podnosi wilgotność powietrza w domu. Ponadto oczyszcza je z rozmaitych niepożądanych lotnych związków chemicznych (jak amoniak, benzen, formaldehyd, ksylen, toluen, trójchloroetylen), które mogą być wydzielane przez materiały budowlane oraz wykończeniowe, meble, rozmaity sprzęt i elementy wyposażenia. Poza tym niweluje oddziaływanie elektrosmogu - pochłania promieniowanie elektromagnetyczne. Jest rekomendowana do stosowania w celu oczyszczania powietrza w domu. Najlepiej uprawiać ją w sypialni, łazience z oknem. Generalnie skrzydłokwiat przyczynia się do utrzymania korzystnego dla mieszkańców mikroklimatu.
Uwaga - Spatiphyllum jest trujące dla ludzi i zwierząt. W jego tkankach znajdują się nierozpuszczalne kryształki szczawianu wapnia. Żucie albo spożycie każdej części rośliny może spowodować uczucie pieczenia języka, wzmożone pragnienie, skurcze oraz zaburzenia rytmu serca. Sok może podrażniać skórę, zaleca się prowadzić prace pielęgnacyjne w rękawiczkach ochronnych.
Uprawa skrzydłokwiatu w domu
Najpowszechniejsze są odmiany gatunku skrzydłokwiatu Wallisa Spathiphyllum wallisi, pochodzącego z Kolumbii. Mają błyszczące intensywnie zielone lancetowate liście (u gatunku o falistych brzegach), kępiasty pokrój, wiosną białe pochwy kwiatostanowe otaczają kolbowate kwiatostany pachnących kwiatów. Kwiatostany są długo ozdobne, z czasem zielenieją.
Idealne warunki do uprawy - jak w cieplarni, tj. wysoka temperatura i wilgotność powietrza, regularne podlewanie. Niektóre odmiany, jak "Mauna Loa", są większe, mają większe kwiatostany i rosną szybciej od wspomnianego gatunku, w ciągu sezonu wegetacyjnego podwajają rozmiary. Im bardziej żywotny i większy okaz, tym więcej kwiatostanów wytwarza przez całe lato. Niekiedy zimą, przy wysokiej wilgotności powietrza rośliny powtarzają kwitnienie.
Stanowisko - zimą jak najjaśniejsze, lecz rozproszone oświetlenie; latem roślina powinna być chroniona przed bezpośrednim nasłonecznieniem, optymalny półcień. Do uprawy odmiany "Mauna Loa" potrzeba więcej światła, niż przy gatunku. Skrzydłokwiaty nie tolerują przeciągów i wyziewów z urządzeń gazowych.
Podłoże - przepuszczalne, żyzne, np. ziemia liściowa z dodatkiem torfu, gliny i gruboziarnistego piasku. Rośliny wrażliwe na duże zasolenie (zwłaszcza wysoki poziom związków azotu); optymalny jest lekko kwaśny odczyn gleby (pH 5-6).
Temperatura powietrza - zimą od 16 do 18°C (tolerowane krótkotrwałe spadki do 13°C), latem 18-25°C, maksymalnie 27°C (koniecznie przy wysokiej wilgotności powietrza).
Podlewanie - umiarkowanie podlewać cały rok miękką wodą, najlepiej deszczówką. Zaleca się, aby sprawdzić palcami wierzchnią około centymetrową warstwę podłoża w pojemniku - gdy przeschnie (będzie lekkie i suche), wtedy podlać od góry i po kwadransie usunąć wodę z podstawki. Latem regularnie 2 lub 3 razy w tygodniu, zimą nieco rzadziej, np. raz (orientacyjnie).
Nawożenie - zalecane umiarkowane dokarmianie co 2 tygodnie wiosną i latem, wieloskładnikowym nawozem przeznaczonym do roślin kwitnących, podawanym w formie płynnej.
Wilgotność powietrza - koniecznie stale wysoka, skrzydłokwiaty są bardzo wrażliwe na suche powietrze, dlatego korzystne jest regularne spryskiwanie całej kępy liści (w okresie upałów nawet codziennie). Zawsze z pewnej odległości (minimum 15 cm), przy użyciu odstałej wody, a najlepiej deszczówki. Podstawkę pojemnika można wypełnić kamykami albo keramzytem i zalewać wodą (spód doniczki koniecznie ponad poziomem wody), bądź umieścić kilka doniczek w wypełnionym stale wilgotnym torfem dużym pojemniku.
Czyszczenie liści - delikatnie przecierać wilgotną miękką ściereczką, podczas zabiegu każdy liść musi być podtrzymywany od spodu. Nie powinno się stosować żadnych środków nabłyszczających. Poza odkurzaniem wierzchu blaszek, wskazane jest regularne oczyszczanie spodniej strony - gdzie skupione są aparaty szparkowe - ponieważ poprawia to kondycję roślin i sprzyja skutecznemu filtrowaniu powietrza. Zaleca się od czasu do czasu umyć całą kępę pod prysznicem.
Cięcie - wyłącznie przy usuwaniu przekwitłych kwiatostanów i uschniętych albo uszkodzonych liści, zawsze u nasady, tuż nad podłożem, czystym ostrym nożem (kwiatostany) bądź nożyczkami (ogonki liści). Dopuszczenie do wytworzenia owoców osłabi roślinę i opóźni następne kwitnienie.
Przesadzanie - co roku na wiosnę, gdy korzenie przerosną bryłę i wychodzą dołem przez odpływ pojemnika. Kolejne naczynie o numer większe, z warstwą drenażu na dnie i wilgotnym żyznym substratem. Roślinę wyjmuje się z doniczki. Z odkrytej bryły korzeniowej usuwa się patyczkiem resztę ziemi i drenażu, pilnując, by nie uszkodzić przy tym korzeni. Następnie skrzydłokwiat umieszcza się w docelowym pojemniku (na warstwie drenażu i substratu), obsypuje od góry ziemią i lekko ugniata wokół. Aby zachęcić korzenie do wzrostu, pozostawia się okaz na jakiś czas (np. dwa, trzy dni) bez podlewania, w cieniu. Jeżeli egzemplarz tak wyraźnie nie urósł - przesadzanie co roku nie jest konieczne, wystarczy wymienić górną warstwę substratu.
Rozmnażanie przez podział roślin. To prosty sposób poradzenia sobie z przerośniętymi egzemplarzami. Na wiosnę kępę rozdziela się na dwie lub więcej części - każda po kilka liści. Po wyjęciu z pojemnika i usunięciu dawnego podłoża, rozrywa się rękami bryłę korzeniową (kłącza), delikatnie rozplątuje liście i sadzi każdą z kępek do osobnej doniczki (przygotowanej jak przy przesadzaniu). Pozostawia się je w miejscu zacienionym w warunkach wysokiej temperatury (optymalnie 21°C) i wilgotności powietrza, aż do wznowienia wzrostu. Dokarmianie należy podjąć 3 miesiące od tego zabiegu. To długowieczne rośliny, wskazany jest podział przerośniętych okazów co 3-4 lata.
Rzadziej stosowane jest rozmnażanie przez wysiew nasion - w mnożarce, pod przykryciem, w temperaturze 21°C.
Skrzydłokwiat Wallisa Spathiphyllum (fot. Deyvid Setti, Public domain, via Wikimedia Commons)
Dlaczego skrzydłokwiat nie chce kwitnąć?
Zdarza się, że zakupiony skrzydłokwiat (egzemplarz kwitnący) nie kwapi się z wytwarzaniem następnych kwiatostanów. Prawdopodobnie nie zapewniono optymalnych warunków do jego wzrostu - wysokiej wilgotności powietrza i podłoża, wysokiej temperatury powietrza, rozproszonego jasnego światła. W domu czasem trudno spełnić wszystkie te wymogi, zaleca się uprawę w grupach.
Istotne zabiegi pielęgnacyjne to cykliczne nawilżanie powietrza, zraszanie kępy, podlewanie miękką wodą i odpowiednie dokarmianie. Trzeba pilnować, aby korzenie nie były okresowo zanurzone w wodzie (ważne jest usuwanie nadmiaru wody jakiś kwadrans po podlaniu). Wymienione działania powinny sprzyjać poprawie kondycji skrzydłokwiatu. Poza tym im większa kępa liści i starszy okaz, tym więcej kwiatostanów może wytworzyć.
Co może roślinie dolegać?
Przy niedostatku wilgoci w podłożu, chłodnych przeciągach, zbyt suchym powietrzu bądź przy niewłaściwym nawanianiu lub nawożeniu - niestety, skrzydłokwiat może paść ofiarą szkodników i / albo chorób. Istotne jest uważne obserwowanie oznak złej kondycji skrzydłolistu, rozpoznanie przyczyny problemu i szybkie podjęcie kroków, które powinny mu zaradzić.
Zaleca się w miarę możliwości stosowanie naturalnych środków ochrony roślin (jak podlewanie ziołowymi wyciągami lub przemywanie liści roztworem szarego mydła). Warto dopiero w dalszej kolejności sięgać po zalecane przez fachowców, aktualnie najskuteczniejsze preparaty chemiczne.Zawsze trzeba postępować ściśle wg instrukcji producenta specyfiku. Chodzi przecież nie tylko o przywrócenie dobrej kondycji i atrakcyjnego wyglądu roślin ozdobnych, ale również o dobre samopoczucie, zdrowie, a czasem nawet życie mieszkańców. Pamiętajmy, że zaliczają się do nich domowe zwierzęta - szczególnie trudno upilnować wszędobylskie koty.
Sygnałem ostrzegawczym bywa zmiana wyglądu skrzydłokwiatu, zwłaszcza nietypowy, niepożądany stan liści. Spowolnienie wzrostu, pobladłe i wiotkie blaszki, brak sprężystości może być oznaką niedoborów pokarmowych - należy podjąć (albo zintensyfikować) nawożenie płynną odżywką do roślin kwitnących.
Brak kwitnienia niekiedy spowodowany jest wyjałowieniem podłoża - powinno się sprawdzić stan ziemi oraz korzeni, zwiększyć wilgotność powietrza, prawdopodobnie także intensywność nawożenia i nawadniania, w razie potrzeby wymienić górną warstwę ziemi, przesadzić lub podzielić zbyt silnie rozrośnięty okaz.
Żółknące liście ogólnie bujnie rosnącej i dobrze prezentującej się rośliny mogą wskazywać na nadmierne nasłonecznienie - należy zmienić stanowisko na mniej eksponowane na bezpośrednie promieniowanie.
Opuszczone, wręcz zwisające pobladłe liście mogą być oznaką skrajnego przesuszenia podłoża. Akcja ratunkowa polega na wstawieniu całej rośliny do pojemnika z miękką wodą, najlepiej deszczówką (koniecznie w temperaturze pokojowej) na kilka godzin. Potem trzeba wznowić regularne nawadnianie i zraszanie okazu.
Zdarza się również przelewanie roślin. Objawy to zwiędnięte pobladłe ulistnienie, osłabienie wzrostu. Po skontrolowaniu stanu podłoża i rozpoznaniu przyczyny takich problemów, powinno się tymczasowo zaprzestać podlewania, a w skrajnych przypadkach wymienić podłoże i potem nawadniać oszczędniej, stale kontrolując sytuację. Dobrą praktyką jest upewnianie się przed każdym takim zabiegiem, że wierzchnia warstwa ziemi zdążyła lekko przeschnąć po ostatnim podlewaniu - skontrolować w palcach szczyptę ziemi.
W warunkach wysokiej wilgotności Spatiphyllum niekiedy choruje. Plamistość liści skrzydłokwiatu objawia się początkowo na dolnych liściach ciemnobrązowymi plamami z jasnymi obwódkami. Prowadzi do więdnięcia liści i ogólnego osłabienia rośliny - do jej obumarcia włącznie. Symptomy pierścieniowej plamistości liści to okrągłe jasnobrązowe wodniste plamy, z czasem mogą się one wykruszać. Zakażony egzemplarz powinno się odizolować, aby ograniczyć rozprzestrzenianie się patogenów, uszkodzone liście usunąć i zastosować chemiczne środki ochrony roślin.
Ze szkodników wysysających sok, najczęściej atakują skrzydłokwiatymszyce oraz przędziorki. Dowodem żerowania mszyc są deformacje liści, które stają się lepkie od wydzieliny szkodników i żółkną, a także osłabiona kondycja okazu. Typowe objawy żerowania przędziorków to spadek wigoru okazu, zwiędnięte żółknące liście, czasem z widocznym gołym okiem delikatnym oprzędem i samymi szkodnikami (czerwone albo brązowe punkciki na spodzie blaszki). Należy zwiększyć wilgotność powietrza i podłoża oraz w razie potrzeby zastosować odpowiedni preparat chemiczny (zalecane skuteczne w danym sezonie insektycydy).
Zasadniczo Spatiphyllum jest uznawane za niezbyt trudne do uprawy, mimo pewnych wyzwań w dążeniu do osiągnięcia optymalnych warunków. Obecność tej rośliny w domu jest pożądana nie tylko z przyczyn estetycznych. Efektowny pokrój i niezwykłe kwiatostany dostarczą nawet początkującemu ogrodnikowi amatorowi wielu pozytywnych wrażeń. Przede wszystkim jednak bujne kępy skrzydłokwiatu zapewnią mieszkańcom poprawę warunków życia, regularnie filtrowane z zanieczyszczeń powietrze, kojącą zieleń. Warto zatem dbać o tego frapującego egzotycznego gościa - niczym o maleńki fragment najniższego piętra dżungli, zadziwiającej różnorodnością flory i fauny.
Redaktor: Maria Anna Chrząszcz fot. otwierająca Pixabay.com / Nika_Akin
Skrzydłokwiat lubi stanowiska dobrze oświetlone, ale nie bezpośrednie silne światło. Pochodzi z lasów tropikalnych, gdzie rośnie w cieniu koron drzew. Najlepiej ustawić go w okolicy okna wschodniego lub zachodniego.
Gość adi
05-01-2023 13:59
U nas stał w sypialni blisko okna i nie chciał kwitnąć. Od czasu jak został przeniesiony obok drzwi w sypialni - jakieś 3m od okna wychodzącego na wschód kwitnie stale. Chyba nie lubi bezpośredniego słońca.
2
