| Ściany fundamentowe i piwniczne to konstrukcyjne elementy domu, przekazujące obciążenia ze ścian, stropów i dachu na ławy oraz stopy fundamentowe. Od ich wytrzymałości i trwałości zależy bezpieczeństwo całej budowli. Muszą być nie tylko poprawnie zaprojektowane, ale i właściwie wykonane. Wilgotny grunt bowiem, w którym są zagłębione, nie jest sprzyjającym środowiskiem dla materiałów, z jakich mogą być wzniesione. Domy jednorodzinne najczęściej posadawia się na fundamencie w postaci ławy i opartych na niej ścian fundamentowych. W budynkach podpiwniczonych ściany te są jednocześnie ścianami piwnic. Piszemy o nich w Przewodniku Dom od A do Z, na str. 44. W tym raporcie natomiast omawiamy szerzej ściany fundamentowe oraz wznoszone na nich ściany zewnętrzne. Ściany fundamentowe Ściany te wykonuje się na ławach, wznoszących się na 30-50 cm powyżej terenu – najczęściej sięgają do poziomu podłogi parteru. Szerokość ścian fundamentowych zależy od grubości ścian nośnych. Zazwyczaj wynosi ona 25-45 cm. Charakterystyczną cechą ścian fundamentowych jest to, że przynajmniej częściowo są zagłębione w gruncie. Wymagają więc ochrony cieplnej oraz przeciwwilgociowej. Nie tylko z betonu Materiały użyte do wznoszenia ścian fundamentowych muszą być wytrzymałe, mrozoodporne i mało nasiąkliwe. Muszą też być pełne lub pozbawione otworów. Murowanie z innych materiałów jest możliwe, gdy grunt nie jest agresywny, a producent dopuszcza stosowanie wyrobów do tego celu. Nadal często stosuje się beton monolityczny lub żelbet. Dopuszczalne są również technologie murowane – najczęściej z pełnych bloczków betonowych lub z pełnych cegieł. Ściany fundamentowe można też wznosić z pustaków ceramicznych i betonowych lub materiałów porowatych (betonu komórkowego, silikatów) – pod warunkiem, że ściany fundamentowe całkowicie zostaną zabezpieczone szczelną izolacją przeciwwilgociową. Musi ona wypełniać swoją funkcję przez przynajmniej 20 lat. Stosunkowo nowym i łatwym do wykonania rozwiązaniem są ściany w technologii tzw. szalunku traconego. Szerzej o materiałach ściennych piszemy w artykule „Jaka ściana, taki dom”. Rodzaje ścian fundamentowych Ściany fundamentowe są jedno-, dwu- i trójwarstowe. W ścianach warstwowych ociepleniem może być styropian lub polistyren ekstrudowany. Izolacja ułożona na zewnątrz ściany fundamentowej powinna mieć odpowiednią twardość, jest bowiem narażona na uszkodzenie w wyniku parcia gruntu. Ściany fundamentowe ociepla się od zewnątrz lub od wewnątrz. Jak zbudować ściany Murowane z bloczków to coraz częściej stosowany sposób wykonania fundamentów. Betonowe bloczki fundamentowe mają zazwyczaj wymiary 12×25×38 cm, co umożliwia budowanie ścian różnej grubości, zarówno jednorodnych, jak i z ociepleniem. Bloczki należy murować na zaprawie cementowej. Ściany fundamentowe z silikatów na ogół wykonuje się z bloczków o grubości 25 cm. Mogą to być ściany dwu- lub trójwastwowe. Technologia szalunku traconego to wygodny sposób fundamentowania, ułatwiający również ułożenie ocieplenia. Pustaki – najczęściej żwirobetonowe – po wymurowaniu wypełnia się zwykłym betonem lub betonem z dodatkiem lekkiego kruszywa (keramzytu). W razie potrzeby mur może być zbrojony: pionowo – w otworach pustaków lub poziomo – w spoinach 1. Dostępne są pustaki z podłużnym podziałem komór, pozwalającym na wypełnienie jednej części np. betonem, a drugiej granulatem styropianowym. Ściany monolityczne, czyli wylewane, wymagają deskowania – najlepiej wielokrotnego użytku (można je wypożyczyć). Wykonanie jednorazowego szalunku jest pracochłonne i drogie. Ściany monolityczne mogą być dodatkowo zbrojone. Zazwyczaj stosuje się beton klasy B15-B20. Ściany w deskowaniu tradycyjnym to jedno z najtańszych rozwiązań, dość często stosowanych przy budowie betonowych ścian fundamentowych. Niewielka wysokość konstrukcji sprawia, że wykonanie szalunku jest stosunkowo łatwe. Zbrojenia może w ogóle nie być, ale warto zrobić wieniec (4 pręty f 12 mm połączone strzemionami f 6 mm w rozstawie co 30 cm), co w znacznym stopniu zabezpiecza ściany przed pękaniem na skutek nieprzewidzianych zdarzeń losowych (podobnie jak w ławach betonowych). Przed betonowaniem trzeba usunąć z szalunku wszelkie zanieczyszczenia, a następnie obficie zwilżyć go wodą. Betonowanie powinno się odbywać w sposób ciągły. Dlatego najkorzystniej jest zamówić beton w wytwórni, a na budowie układać go przy użyciu wynajętej pompy do betonu. Wtedy praca przebiegnie szybko, jakość mieszanki będzie gwarantowana, a ryzyko jej rozwarstwienia w czasie układania znikome. |
| Ściany zewnętrzne Bez względu na to, jaki materiał wybierzemy, ściany zewnętrzne budynku muszą spełniać określone wymagania. Ponieważ są to ściany nośne, więc oprócz swojego własnego ciężaru przenoszą jeszcze inne obciążenia. Na ścianach tych opierają się dachy, stropy, balkony. Ściany te muszą wytrzymać nie tylko obciążenie od ich konstrukcji, warstw podłogowych i izolacyjnych, ale także obciążenie użytkowe od stojących na stropach ścianek działowych, mebli i urządzeń, ludzi korzystających z różnych pomieszczeń w budynku, od śniegu na dachu i od działania wiatru na dach stromy. Nie mogą się przy tym zniszczyć, ani odkształcić. Dodatkowo powinny zapewnić określoną izolacyjność termiczną. Muszą więc być wykonane z materiałów o dostatecznej wytrzymałości, mieć odpowiednią grubość i konstrukcję. Tak więc ściany zewnętrzne wznosi się jako jedno-, dwu- i trójwarstwowe. Wymagania cieplne Grubość ściany zewnętrznej zależy przede wszystkim od tego, z jakiego materiału będzie wykonana. Prawo budowlane określa wymagania cieplne dla budynków. Są one ustalone w taki sposób, aby zużycie energii na ich ogrzanie było jak najmniejsze. Izolacyjność cieplna ściany powinna być jak najlepsza, ponieważ ma bezpośredni wpływ na koszty użytkowania domu. Określana jest przez współczynnik przenikania ciepła U, którego wartość powinna być jak najniższa. Zgodnie z obowiązującymi normami jest to:
Ale trzeba też zdawać sobie sprawę, że prawdopodobnie za kilka lat przepisy zostaną zmienione i wartości te kolejny raz będą zaostrzone. Należy również uwzględnić stosunek ponoszonych nakładów do osiąganych efektów. Dlatego obecnie za najbardziej racjonalne uważa się ściany o współczynniku U = 0,2 do 0,25 W/m2K, choć technicznie możliwe jest wykonanie przegród o współczynniku U < 0,10 W/m2K. Dla porównania: ściany wielu domów budowanych jeszcze w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku mają współczynnik O ile więc dawniej można było wybudować dom o jednowarstwowych ścianach zewnętrznych z cegły ceramicznej, o tyle obecnie taki budynek musiałby mieć bardzo grube ściany, żeby spełnić wymagania cieplne. Czy to znaczy, że nie można już budować ścian zewnętrznych z cegły? Oczywiście, można. Jednak takie ściany trzeba dodatkowo ocieplić. Dlatego właśnie zaczęto wznosić ściany dwu- i trójwarstwowe. Ściany trójwarstwowe Składają się z trzech warstw: wewnętrznej, środkowej i zewnętrznej. Warstwa wewnętrzna, nośna, przejmuje obciążenie od dachu, stropów i balkonów. Warstwa środkowa to izolacja termiczna. Gwarantuje ona nie tylko bardzo dobre właściwości cieplne muru, ale też nadproży i wieńców stropowych. Usuwa więc ryzyko powstania mostków cieplnych. Niezbędna w tym układzie szczelina wentylacyjna zapewnia optymalny poziom wilgotności. Warstwa zewnętrzna pełni rolę osłonową, chroni warstwy wewnętrzne przed działaniem czynników atmosferycznych i dodatkowo usztywnia na działanie sił poziomych od wiatru lub parcia gruntu (w przypadku ścian piwnic). Jest jednocześnie warstwą elewacyjną i jej wygląd decyduje o wyglądzie całego budynku. Zależnie od tego, jakie materiały wybierzemy, uzyskamy różne właściwości całej ściany. Ściany masywne, wykonane z materiałów o dużej gęstości (z cegły pełnej lub silikatów), mają gorszą izolacyjność termiczną, ale za to lepiej kumulują ciepło i zapewniają dobrą izolację akustyczną. Ściany z materiałów o niskiej gęstości (beton komórkowy) lepiej izolują cieplnie, ale w mniejszym stopniu kumulują ciepło (budynek szybciej się wychładza). Ściany dwuwarstwowe Ściany dwuwarstwowe składają się z konstrukcyjnej warstwy wewnętrznej (nośnej) i przymocowanej do niej od zewnątrz warstwy izolacyjnej. Izolację cieplną wykonuje się z płyt styropianowych, polistyrenu ekstrudowanego, z wełny mineralnej lub szklanej (metoda lekka mokra lub sucha) oraz z pianki poliuretanowej. Izolację cieplną mocuje się metodą lekką mokrą (BSO, czyli bezspoinowy system ociepleń) lub lekką suchą. W metodzie lekkiej mokrej płyty izolacyjne (ze styropianu, polistyrenu ekstrudowanego, wełny mineralnej, wełny szklanej) przykleja się do podłoża masą klejącą, czasami dodatkowo mocuje kołkami. Następnie pokrywa się je cienką warstwą wyprawy zbrojonej siatką szklaną, a na koniec warstwą elewacyjną – najczęściej z tynku. W metodzie lekkiej suchej ścianę ociepla się płytami z wełny mineralnej, szklanej lub ze sztywnej pianki poliuretanowej, pokrywa wiatroizolacją z włókniny, a następnie elewacją, którą mocuje się do ściany na ruszcie drewnianym (z łat pionowych i poziomych) lub stalowym (z zimnogiętych profili). Płyty izolacyjne umieszcza się między elementami rusztu i mocuje do ściany kołkami lub wkrętami. Izolację z płyt z pianki poliuretanowej przykręca się bezpośrednio do ściany. Na elewację stosuje się najczęściej siding winylowy lub deski drewniane. Ściany jednowarstwowe W ścianach zewnętrznych jednowarstwowych materiał pełni jednocześnie dwie funkcje: konstrukcyjną i izolacyjną. Dlatego przy obecnych wymaganiach cieplnych, ściany jednowarstwowe można budować tylko z wybranych materiałów o odpowiednio niskim współczynniku U. Są to pustaki ceramiczne poryzowane, beton komórkowy, prefabrykaty z betonu zwykłego z wypełnieniem, elementy gipsowe lub styropianowe. Niestety, koszt wybudowania dobrych (ciepłych) ścian jednowarstwowych wcale nie jest niski, a prostota wykonania iluzoryczna. Nowoczesne technologie wymagają bowiem od wykonawców bardzo dużej precyzji, wiedzy oraz doświadczenia, a to trudno uzyskać i wyegzekwować na niewielkich budowach domów jednorodzinnych. Poza tym poprawne wykonanie (ocieplenie) nadproży i wieńców stropowych wcale nie jest takie łatwe i dość często powstają w tych miejscach mostki cieplne. Zaś o dozbrojeniu fragmentów podokiennych, zapobiegającym pękaniu ścian, niewielu wykonawców wie, a jeszcze mniej stosuje je w praktyce. opracowanie: Tadeusz Lipski |
