Elewację można wykonać na wiele sposobów, różniących się pracochłonnością i nakładami inwestycyjnymi. Ponieważ lico budynku widoczne jest już na pierwszy rzut oka, powinno być estetyczne. Nie mniej istotne jest, by elewacja charakteryzowała się trwałością i odpornością na trudne warunki atmosferyczne - wszak stale wystawiona jest na działanie deszczu, mrozu czy wiatru.
Elewacja pełni dwie funkcje - jest warstwą ochronną ścian, a także stanowi ozdobę domu. Informacje na temat tego elementu znajdują się w projekcie budynku, dlatego sposób wykończenia przegród zewnętrznych trzeba przewidzieć już na etapie projektowania domu. Należy wówczas sprawdzić, czy w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego nie ma wytycznych dotyczących np. kolorystyki elewacji. Może się bowiem okazać, że wymarzona przez nas barwa lub materiał nie jest dopuszczona przez urzędników.
Konstrukcja ścian a rodzaj elewacji
Wybór materiału elewacyjnego to nie tylko kwestia indywidualnych preferencji inwestora i uwarunkowań prawnych. Duży wpływ na sposób wykończenia ścian zewnętrznych ma też technologia ich wykonania. W naszym kraju zdecydowana większość domów ma przegrody murowane: jedno-, dwu- lub trójwarstwowe.
Ściany jednowarstwowe - jak wskazuje nazwa - mają jedną warstwę, wykonaną zazwyczaj z ceramiki poryzowanej lub betonu komórkowego, czyli materiałów charakteryzujących się wysoką izolacyjnością cieplną. Rzadziej stosuje się bloczki z wypełnieniem styropianowym bądź z wełny mineralnej. Standardowym wykończeniem tego typu przegród jest tynkowanie - zazwyczaj jest to tynk cementowo-wapienny. Jeżeli ściana jest wystarczająco gładka, można zastosować tynk cienkowarstwowy (więcej o rodzajach tynków poniżej).
Ściany jednowarstwowe w założeniu przeznaczone są do bezpośredniego tynkowania. (fot. Solbet)
Ściany dwuwarstwowe składają się z muru o grubości 18-25 cm i izolacji o grubości 15-25 cm. Ocieplenie mocuje się bezpośrednio do przegrody (metoda lekka mokra, nazywana też ETICS lub BSO) lub umieszcza je na ruszcie drewnianym lub metalowym i osłania wiatroizolacją (metoda lekka sucha). W pierwszym, bardziej popularnym wariancie, ścianę wykańcza się tynkiem cienkowarstwowym, w drugim - okładziną elewacyjną z drewna bądź PVC.
Ściany dwuwarstwowe mogą być ocieplone metodą lekką mokrą lub lekką suchą. Popularniejszy jest ten pierwszy wariant (na zdjęciu) - w nim przegrodę wykańcza się tynkiem cienkowarstwowym. (fot. Knauf)
W ścianach trójwarstwowych pierwsze dwie warstwy są podobne jak w technologii dwuwarstwowej (mur i ocieplenie). Trzecia to murowana ścianka elewacyjna o grubości 8-12 cm, którą mocuje się do muru przy użyciu kotew. Do jej wzniesienia najlepiej użyć cegieł klinkierowych, które nie wymagają tynkowania. W przypadku zastosowania innych materiałów, np. cegieł ceramicznych, takie wykończenie może być konieczne.
Ze względu na popularność technologii dwuwarstwowej, najbardziej rozpowszechnione są elewacje tynkowane. Tynki zewnętrzne są zróżnicowaną grupą produktową. Dzieli się je na:
cienkowarstwowe - są łatwe w użyciu, ponieważ kupuje się je w postaci suchej mieszanki do rozrobienia z wodą lub masy gotowej do nakładania. Nie trzeba ich malować (z wyjątkiem tynków mineralnych). Tego typu tynk aplikuje się na nałożoną na ocieplenie warstwę zaprawy klejowej, w której zatopiona jest siatka z włókna szklanego. Wystarczy jedna warstwa o grubości 2-10 mm. Tynk nakłada się przy użyciu pacy nierdzewnej, zaczynając od góry ściany.
Produkty cienkowarstwowe, dostępne w wielu kolorach, oferowane są w różnych odmianach. Mineralne najlepiej nadają się do tynkowania ścian ocieplonych wełną mineralną - charakteryzują się bowiem wysoką paroprzepuszczalnością. Są najtańsze, ale ich wadą jest małą odporność na wodę.
Tynki akrylowe są elastyczne i dobrze chronią ścianę przed wodą opadową, ale z uwagi na niską paroprzepuszczalność nie nakłada się ich na wełnę mineralną. Pozostałe rodzaje tynków cienkowarstowych są mniej popularne - przede wszystkim ze względu na wyższą cenę.
Wyroby silikonowe najlepiej stosować na elewacje budynków narażonych na intensywne zabrudzenie, np. zlokalizowanych w pobliżu ruchliwych dróg. Takie tynki są trwalsze niż mineralne i akrylowe, a ponadto mają własności hydrofobowe - nie przyciągają cząsteczek wody, co utrudnia osadzanie się na powierzchni brudu, a opady deszczu powodują samooczyszczenie się elewacji. Są przy tym paroprzepuszczalne.
Produkty silikatowe, poza trwałością, charakteryzują się też wysoką odpornością na grzyby i porosty. Jednak są najbardziej wrażliwe na warunki aplikacji (temperatura, wilgotność powietrza);
grubowarstwowe, zwane też tradycyjnymi, powstają z mieszaniny piasku, cementu, wapna i wody. W porównaniu do tynków cienkowarstwowych trudniej je przygotować, wymagają też malowania. Nakłada się je przeważnie w dwóch warstwach. Pierwsza, obrzutka z mocnej zaprawy cementowej z dodatkiem wapna, zapewnia dobrą przyczepność. Jeszcze zanim całkowicie stwardnieje, aplikuje się drugą warstwę, wyrównującą, tzw. narzut z zaprawy cementowo-wapiennej. Warstwa takiego tynku może mieć nawet 3 cm grubości, dlatego nie stosuje się go na ścianach dwuwarstwowych - taki tynk jest zbyt ciężki.
Prace tynkarskie należy prowadzić w temperaturze 5-20°C, unikając deszczu, wiatru i silnego nasłonecznienia. W niekorzystnych warunkach atmosferycznych na elewacji mogą bowiem powstawać wykwity, tynk może zbyt szybko wysychać lub odspajać się od podłoża.
Elewacje tynkowane to pierwszy wybór w przypadku ścian jedno- i dwuwarstwowych. (fot. Lakma)
Jedną z największych zalet tynków cienkowarstwowych jest łatwość aplikacji. (fot. Greinplast)
Czy warto stosować cegłę jako wykończenie elewacji?
Tynkowanie to najpopularniejszy sposób wykańczania ścian jedno- i dwuwarstwowych. Jak wspomniano, w przypadku ścian trójwarstwowych zastosowanie ma najczęściej cegła: zwykła, silikatowa, klinkierowa. Szczególnie polecana jest ta ostatnia - wykonana z niej ścianka elewacyjna nie tylko skutecznie chroni ocieplenie muru, ale także stanowi niewątpliwą ozdobę budynku. W przeciwieństwie do zwykłej cegły, nie wymaga już tynkowania. Klinkier jest nie tylko bardzo estetyczny, ale także trwały i odporny na uszkodzenia mechaniczne oraz działanie czynników atmosferycznych.
Jeżeli mur ocieplony jest wełną mineralną, ściankę elewacyjną muruje się z zachowaniem pustki wentylacyjnej. Umożliwia ona odprowadzenie wilgoci, która może wnikać w izolację w wyniku kondensacji pary wodnej gromadzącej się w budynku bądź na skutek przenikania wody przez ścianę elewacyjną. W takim wariancie prace prowadzi się najczęściej w dwóch etapach. W pierwszym wznosi się ściany konstrukcyjne. W drugim natomiast mocuje się do nich wełnę i wykonuje warstwę elewacyjną, którą trzeba połączyć kotwami z murem.
Przy zastosowaniu jako ocieplenia styropianu, cegły elewacyjne można murować równocześnie ze wznoszeniem warstwy konstrukcyjnej.
Uwaga! Cegły klinkierowe wymagają zastosowania specjalnej zaprawy do klinkieru. Pozwoli to uniknąć powstawania wykwitów na elewacji.
(fot. Wienerberger)
(fot. Röben)
Cegła klinkierowa jest odporna na niską temperaturę, deszcz i słońce, a dodatkowo stanowi niewątpliwą ozdobę elewacji. Ponadto nie wymaga tynkowania. (fot. Vandersanden)
Czym charakteryzują się płytki elewacyjne?
Sposobem na ograniczenie kosztów i uzyskanie ciekawych efektów - również elewacji o wyglądzie cegły - jest zastosowanie płytek elewacyjnych. Można je kupić oddzielnie lub zdecydować się na kompletny system elewacyjny (oprócz płytek w jego skład wchodzą płyty ociepleniowe, elementy montażowe i chemia), jaki oferują niektóre firmy.
Płytki oferowane są w szerokim asortymencie, obejmującym rozmaite kształty i kolory. Najtańsze są te wykonane z tworzywa sztucznego. Budulcem może być również beton i klinkier. W sprzedaży są także droższe, ręcznie formowane płytki powstające przez odcięcie lica od cegły. Grubość tych elementów wynosi od 1,5 do 3,5 cm. Nie są zbyt ciężkie, dlatego w większości przypadków można je stosować także na ociepleniu przegród dwuwarstwowych.
Do ich niewątpliwych zalet należy łatwość montażu - mocuje się je do zagruntowanej wcześniej ściany na elastyczną, mrozoodporną zaprawę klejową. Aplikuje się ją zarówno na okładzinę, jak i na podłoże, a po ułożeniu spoiny wypełnia się zaprawą do spoinowania. Wyjątkiem są płytki imitujące kamień, które montuje się przeważnie bezfugowo.
Płytkami elewacyjnymi można dekorować zarówno całe ściany, jak i ich fragmenty. Przy zakupie należy zwrócić uwagę zarówno na ich walory estetyczne, jak i parametry użytkowe: niską nasiąkliwość, mrozoodporne oraz odporność na silne nasłonecznienie.
Płytki elewacyjne mogą imitować różne materiały wykończeniowe, np. cegłę. (fot. Izoflex)
Zastosowanie elastycznych okładzin imitujących beton
Elastyczny beton architektoniczny STONO to materiał doskonale imitujący wykończenie ścian betonem architektonicznym.
Jak wykonać elewację z drewna lub PVC?
Elewacja z drewna - cała bądź jej fragment - to jeden z trendów we współczesnej architekturze. Drewnem można pokrywać wszystkie ściany, nie tylko dwuwarstwowe ocieplone metodą lekką suchą, w której budulec ten jest podstawowym wyborem. Niezbędne jest tylko wykonanie drewnianego, stalowego lub aluminiowego rusztu. Mocuje się go do ściany, a następnie przytwierdza do niego oblicówkę. Deski można mocować zarówno poziomo, jak i pionowo, na wpust i wypust lub zakład.
Ważne by drewno było odporne na warunki atmosferyczne - dzięki temu będzie dłużej służyło. Najtrwalsze, ale i najdroższe, są gatunki egzotyczne, takie jak merbau, cedr czy meranti. Mniej zapłacimy za drewno rodzime: świerk, sosnę, dąb czy modrzew, choć w tym przypadku trzeba się liczyć z koniecznością nakładania na elewację co kilka lat specjalnych lakierów i impregnatów.
Ostatnio bardzo modne są elewacje z drewna. Ich trwałość zależy od rodzaju zastosowanego budulca. Zdecydowanie trwalsze, ale i droższe, są gatunki egzotyczne. (fot. z lewej: DLH; fot. z prawej: Ekodrewno)
Mniej zabiegów pielęgnacyjnych wymagają elewacje z PVC i włóknocementu. Mocuje się je podobnie jak drewniane. Również stały się ostatnio modne. Dostępne są w szerokiej gamie wzorów i kolorów - wcale nie jesteśmy skazani na panele, które niezbyt dobrze kojarzą się z popularnym przez laty sidingiem.
Oferowany obecnie siding jest trwalszy i wygląda dużo nowocześniej niż ten stosowany powszechnie przed laty. (fot. Profile Vox)
Ściana wykończona deską elewacyjną z włóknocementu. (fot. Creaton Polska)
Jakie zalety ma okładzina z kamienia?
Tego typu wykończenia ścian cenione są przede wszystkim za elegancję. Marmur, granit czy piaskowiec bardzo dobrze prezentują się na całej lub fragmencie elewacji. Okładziny z kamienia są bardzo trwałe, ale ciężkie.O ile w przypadku technologii jedno- i trójwarstwowej do ich zamocowania wystarczy użyć zaprawę cementową, to przy wykończeniu przegród dwuwarstwowych należy zastosować stalowe kotwy, które osadza się w ścianie nośnej.
Wadą elewacji z kamienia jest wysoka cena, dlatego popularnym wariantem jest wykończenie nimi tylko cokołowej części ścian.
Okładzinę kamienną najłatwiej jest mocować - na zaprawę cementową - na ścianach jedno- i trójwarstwowych. Na przegrodach dwuwarstwowych konieczne jest zastosowanie stalowych kotew, które osadza się w warstwie nośnej. (fot. Bruk-Bet)
Elewacja z kamienia wygląda elegancko i jest trwała, ale sporo kosztuje. (fot. MD KAM)
Ile kosztuje wykończenie elewacji przykładowymi materiałami?
Skoro o kosztach mowa - popularność rozwiązań stosowanych na elewacjach zależy w dużej mierze od nakładów inwestycyjnych. Jedną z najtańszych metod wykończenia ścian zewnętrznych jest tynkowanie.
Za pokrycie tynkiem cienkowarstwowym akrylowym 1 m² ściany zapłacimy 20 zł. Dotyczy to przegród jednowarstwowych - w przypadku dwuwarstwowych kosztorys obejmuje zazwyczaj cały system ociepleń. Nieco droższy jest tynk grubowarstwowy - zapłacimy za niego ok. 30 zł/m².
Koszty robocizny są bardzo zróżnicowane i zależą od regionu kraju, a także od powierzchni tynkowania. Orientacyjnie można przyjąć, że za otynkowanie tynkiem cienkowarstwowym (wraz z ułożeniem ocieplenia) zapłacimy 35-50 zł/m². Stawki za nałożenie tynku grubowarstwowego są nieco niższe - 20-40 zł/m².
Zakup cegieł klinkierowych to wydatek rzędu 100-150 zł/m². Wyroby ręcznie formowane są nieco droższe, kosztują przynajmniej 200 zł/m². To nie wszystkie koszty. Dodatkowo zapłacimy też za kotwy mocujące i zaprawę, ale wydatki te, wraz z robocizną, wlicza się do kosztu wykonania całych ścian.
Najtańsze płytki elewacyjne, wykonane z klinkieru, kosztują ok. 20 zł/m², płytki imitujące kamień - ok. 30 zł/m², a wyroby przypominające starą cegłę i płytki z PVC - 70-90 zł/m². Ręcznie formowane fragmenty cegieł to koszt ok. 200 zł/m². Za klej elastyczny i zaprawę do spoinowania zapłacimy 10-30 zł/m², a za ułożenie płytek elewacyjnych - 40-50 zł/m².
Koszt wykonania elewacji z drewna zależy od rodzaju zastosowanego budulca. Za najtańsze drewno krajowe zapłacimy 25-30 zł/m². Gatunki egzotyczne mogą pochłonąć nawet 300 zł/m². Montaż takiej elewacji to wydatek rzędu 25-35 zł/m².
Podobne różnice można zaobserwować w przypadku okładzin z kamienia. Ich ceny wahają się od 60 do ponad 300 zł/m². Na ich ułożenie trzeba przeznaczyć przynajmniej 50 zł/m².
Stale narażona na zabrudzenia elewacja może wymagać czyszczenia nawet co kilka sezonów. Przed tym zabiegiem należy sprawdzić, czy dany środek pielęgnacyjny można stosować do usuwania zabrudzeń z naszego materiału. (fot. Kärcher)
Zobacz przykłady ścian wykończonych bloczkami elewacyjnymi
Z mediami jestem związany od 20 lat. Bardzo lubię pisać i redagować, starając się dopasować przekaz do konkretnej grupy odbiorców. W AVT Korporacja pracuję od dekady. Początkowo zajmowałem się infrastrukturą sportową, potem budownictwem - w miesięczniku „Budujemy Dom” i w tematycznych dodatkach specjalnych.
Moją największą pasją jest zwiedzanie bliższych i dalszych miejsc, o których piszę na swoim blogu podróżniczym. Poza tym interesuję się tematyką międzynarodową i geografią polityczną. W wolnych chwilach jeżdżę na rowerze, pływam i gram w koszykówkę.
1
