Rozmowa na temat elewacji. Inwestor dopytuje eksperta budowlanego między innymi o to, czy właściciel domu może zdecydować o rodzaju elewacji.
Inwestor: - Dzień dobry, dziś chciałbym porozmawiać o elewacjach. To element, który od razu rzuca się w oczy.
Ekspert budowlany: - Tak, elewacja decyduje o wyglądzie budynku, ale jej rola jest znacznie szersza. Chroni ściany zewnętrzne przed działaniem czynników atmosferycznych, uszkodzeniami mechanicznymi, a także, w różnym stopniu, poprawia ich właściwości termoizolacyjne.
- Czy przy wyborze rodzaju elewacji mam - jako właściciel domu - pełną swobodę?
- Tak, ale musi pan pamiętać, że sposób wykończenia ścian narzuca technologia, w jakiej zostały one zbudowane. Niekiedy wykonanie elewacji odbywa się równocześnie z budową ścian konstrukcyjnych, a więc już na tym etapie budowy musi się pan zdecydować na konkretne materiały elewacyjne.
W naszym kraju zdecydowana większość domów powstaje w technologii murowanej - jedno-, dwu-, albo trójwarstwowej. I tak ściany jednowarstwowe w założeniu przeznaczone są do bezpośredniego tynkowania. W zależności od ich gładkości pokrywa się je tynkiem tradycyjnym lub cienkowarstwowym. W ścianach dwuwarstwowych warstwa ocieplenia (z wełny mineralnej lub styropianu) musi być pokryta cienką warstwą tynku, nie tylko ze względu na estetykę, ale również konieczność zapewnienia ochrony izolacji. Z uwagi na ograniczoną nośność podłoża stosuje się wyłącznie tynki cienkowarstwowe. W tej technologii można również wykonać elewację na sucho z paneli drewnianych lub z PVC (siding). W ścianach trójwarstwowych warstwa elewacyjna może pełnić rolę gotowej elewacji lub też stanowić podłoże pod tynk tradycyjny lub cienkowarstwowy.
Jeśli chodzi o mniej popularne ściany szkieletowe - wykańcza się je najczęściej oblicówką z drewna lub tworzyw sztucznych. Można je również otynkować po zamocowaniu dodatkowej warstwy ocieplenia. Niekiedy takie ściany obmurowuje się cegłą klinkierową lub bloczkami betonowymi.
Do każdego rodzaju ściany można również mocować rozmaite okładziny ceramiczne, kamienne, betonowe lub z tworzyw sztucznych, które w zależności o rodzaju podłoża i grubości płytek są przyklejane lub mocowania do specjalnego stelaża.
- Zacznijmy więc od tynków. Jakie rodzaje są do wyboru?
- Są dwa główne typy - grubo- i cienkowarstwowe. Te pierwsze to tradycyjne tynki cementowo-wapienne, których grubość wynosi 15-20 mm. Składają się z 2 lub 3 warstw. Pierwsza, to obrzutka z mocnej zaprawy cementowej z dodatkiem wapna, która zapewnia dobrą przyczepność tynku do podłoża. Przed jej całkowitym stwardnieniem nakłada się kolejną warstwę wyrównującą podłoże, czyli tzw. narzut z zaprawy cementowo-wapiennej. Dekoracyjne wykończenie ściany wykonuje się z gładzi przeznaczonej do malowania lub barwnej fakturowanej powłoki z rzadkiej zaprawy z dodatkiem pigmentu. Zamiast tradycyjnej zaprawy tynkarskiej można użyć gotowych, przygotowanych w fabryce zapraw, które po zagruntowaniu podłoża nakłada się jednowarstwowo.
Tynki grubowarstwowe stosowane są na ściany wznoszone z materiałów murowanych w sposób tradycyjny, na zaprawie w spoinach poziomych i pionowych. Najczęściej pokrywa się nimi ściany trójwarstwowe z warstwą elewacyjną murowaną z pustaków ceramicznych lub cegieł oraz ściany jednowarstwowe z ceramiki poryzowanej lub z keramzytobetonu. Tynki grubowarstwowe umożliwiają wyrównanie podłoża, a także nałożenie na nie, w miarę potrzeby, zewnętrznej powłoki dekoracyjnej o fakturowanej powierzchni.
- Czym charakteryzują się tynki cienkowarstwowe?
- Te wyroby przeznaczone są przede wszystkim do wykańczania ścian ocieplonych w technologii ETICS (metodą lekką mokrą). Mogą też być nakładane na ściany z betonu monolitycznego, z betonu komórkowego oraz z materiałów wapienno-piaskowych. W zależności od rodzaju użytego do produkcji spoiwa wyróżnia się kilka rodzajów tynków cienkowarstwowych.
Mineralne zawierają spoiwo cementowe lub cementowo-polimerowe (są najtańsze). Sprzedawane są w postaci suchej, w 25-kilogramowych workach. Trwałość barw tynków mineralnych - zwłaszcza o intensywnych kolorach - nie jest duża i często wykonuje się je w białym kolorze i maluje trwalszymi farbami elewacyjnymi. Są paroprzepuszczalne i z tego względu są zalecane do tynkowania ścian ocieplonych wełną mineralną.
Tynki akrylowe na bazie dyspersyjnych żywic polimerowych charakteryzują się dużą elastycznością i dobrą przepuszczalnością pary wodnej. Można je trwale barwić nawet na nasycone kolory. Sprzedawane są najczęściej w postaci gotowej do użycia masy w plastikowych 25-kilogramowych pojemnikach. Ściany pokryte tynkiem akrylowym można czyścić wodą pod ciśnieniem z dodatkiem detergentów, a także odnawiać akrylowymi farbami fasadowymi. Wyroby silikonowe zalecane są do wykonywania elewacji obiektów narażonych na intensywne zabrudzenie, w rejonach przemysłowych, w pobliżu dróg o dużym natężeniu ruchu. Dzięki własnościom hydrofobowym powierzchnia tynku nie przyciąga cząsteczek wody, utrudnia osadzanie się brudu, a opady deszczu powodują samooczyszczenie się elewacji.
Tynki silikatowe mają też największą odporność na agresywne działanie środowiska m.in. na kwaśne deszcze i zasolenie. Niestety są drogie. W sprzedaży są też produkty silikonowo- silikatowe, obecnie najpopularniejsze, łączące w sobie cechy obu rodzajów tynków. Są trwałe i odporne na zabrudzenia, a przy tym sporo tańsze od silikonowych.
- Czy tynk wpływa na izolacyjność termiczną ścian?
- Nie, ze względu na niewielką grubość praktycznie nie wpływa na zwiększenie izolacyjności termicznej ściany, nawet w przypadku nałożenia tzw. tynku ciepłochronnego. Jednak samo jej otynkowanie, niezależnie od rodzaju nałożonego tynku, wpływa na zmniejszenie strat cieplnych - dzięki wyrównaniu powierzchni zewnętrznej ściany, a także uszczelnieniu wszelkich spoin. Zmniejszenie strat ciepła najbardziej wyraźne jest w ścianach jednowarstwowych murowanych na pióro i wpust, gdzie nawet przy dużej staranności wykonania na połączeniach elementów powstają szczeliny. Tynkowanie powinno się przeprowadzać minimum kilka miesięcy po wymurowaniu ścian i przykryciu dachu. Po tym czasie budynek nie powinien już osiadać, a tynk - pękać. Z tynkowaniem należy też zaczekać do zakończenia wszystkich prac mokrych prowadzonych wewnątrz domu: ściany wewnętrzne powinny być już otynkowane, a na dachu zamontowane rynny.
- Niektóre rodzaje tynków wymagają pomalowania. Jakie farby są do wyboru?
- Asortyment farb obejmuje szeroki wachlarz wyrobów, przeznaczonych na różne podłoża i o zróżnicowanej odporności na blaknięcie, wypływ warunków atmosferycznych i zanieczyszczenie powietrza. Największą popularnością cieszą się farby akrylowe, stosowane do standardowego malowania elewacji domów budowanych w rejonach o niewielkim zanieczyszczeniu powietrza. Charakteryzują się one łatwością barwienia na intensywne kolory, a wykonane z nich powłoki można zmywać wodą pod ciśnieniem. Są jednak słabo przepuszczalne dla pary wodnej, co może mieć negatywny wpływ na dyfuzję wilgoci w ścianach ocieplanych metodą lekką mokrą z użyciem wełny mineralnej. Przy ograniczonej paroprzepuszczalności istnieje niebezpieczeństwo wykraplania się pary wodnej w warstwie ocieplającej, czego konsekwencją może być trwałe zawilgocenie ścian oraz obniżenie się jej parametrów ciepłochronnych.
Wysoką paroprzepuszczalnością charakteryzują się elewacyjne farby silikonowe, które wykazują również własności hydrofobowe. Do elewacji pomalowanych takimi farbami trudno przylegają zanieczyszczenia. Farby silikonowe zalecane są szczególnie do malowania elewacji w rejonach o dużym zanieczyszczeniu powietrza, w pobliżu ruchliwych dróg.
Bardzo wysoką trwałością charakteryzują się farby silikatowe, których spoiwo chemicznie łączy się z mineralnym podłożem. Można je jednak nakładać jedynie na surowe tynki, betony lub powierzchnie pokryte wcześniej również preparatami krzemianowymi, gdyż inne powłoki uniemożliwiają trwałe związanie ich z podłożem. Nadają się szczególnie do elewacji narażonych na działanie agresywnego chemicznie środowiska.
- Porozmawiajmy teraz o okładzinach elewacyjnych. Co wybrać, drewno czy kamień?
- Obie okładziny mają swoich zwolenników i mogą prezentować się równie efektownie. Oblicówka drewniana - zwana też szalówką - to okładzina z desek, najczęściej z drewna świerkowego, sosnowego, modrzewiowego lub któregoś z gatunków egzotycznych. Deski są fabrycznie wyprofilowane, dzięki czemu można je łączyć na wpust i wypust lub zakład (przylgę). Mocuje się je pionowo lub poziomo. Uważa się, że oblicówka pionowa jest trwalsza, gdyż woda deszczowa łatwiej po niej spływa. Oblicówkę mocuje się wkrętami do drewna do rusztu nośnego z łat drewnianych. Do wykończenia elewacji drewnianej stosuje się lakierobejcę, odpowiedni lakier, farbę lub impregnat dekoracyjny. Co 4-5 lat taką elewację należy odnawiać - usunąć starą warstwę zabezpieczającego lakieru i pomalować deski od nowa. Impregnację powinno poprzedzać czyszczenie drewna - szarym mydłem z wodą lub płynem do naczyń. Do mocniej zabrudzonych miejsc można użyć papieru ściernego. Przecierać należy bardzo delikatnie, aby nie powstały na surowym drewnie jasne plamy. Po 2-3 dniach od mycia, drewno powinno wyschnąć i wówczas można rozpocząć impregnację.
Z kolei okładziny z kamienia (płyty granitowe, marmurowe, sjenitowe czy z piaskowca) są ciężkie, dlatego zazwyczaj stosuje się je na grubych ściankach osłonowych lub konstrukcyjnych. Płyty układa się bezspoinowo, co praktycznie likwiduje zdolność do przepuszczania pary wodnej i dlatego w ten sposób wykańcza się jedynie małe fragmenty ścian - głównie części cokołowe. Natomiast montaż takich płyt na ścianach ocieplonych wymaga użycia specjalnych, stalowych uchwytów montażowych przytwierdzanych do ściany nośnej.
- Jakie inne rozwiązania są jeszcze do wyboru?
- Sporą popularnością cieszą się okładziny z ceramiki i betonu. To najczęściej lekkie płytki imitujące różne rodzaje kamienia naturalnego. Płytki mogą mieć rozmaite kolory, faktury i kształty. Najczęściej oferowane są w komplecie z narożnikami, klejem i impregnatem. Mogą być przyklejane do elewacji zarówno w poziomie, jak i w pionie, tworząc różne efekty optyczne. W porównaniu z naturalnym kamieniem takie płytki są bardzo lekkie i jednocześnie wytrzymałe.
Warto rozważyć też oblicówkę z płyt włóknowocementowych lub z PVC. To "deski" z naturalnym rysunkiem drewna barwione na kilkadziesiąt kolorów. Ruszt oblicówki zbija się z dwóch wzajemnie prostopadłych warstw. Jeśli budynek tego wymaga, między elementami rusztu umieszcza się ocieplenie, a rozstaw łat dostosowuje do szerokości płyt termoizolacyjnych. Panele na oblicówkę są specjalnie wyprofilowane i łączy się je na wpust i wypust lub zakład. W przypadku uszkodzenia jednego elementu oblicówki wymienia się jedynie ten uszkodzony - bez demontowania całej elewacji.
Deski z włóknocementu można układać na podkonstrukcjach, zarówno drewnianych, jak i aluminiowych, mocując je za pomocą gwoździ ogniowo-cynkowych lub miedzianych oraz haczyków o długości 50 mm. Okładziny takie nie wymagają żadnej impregnacji. Wystarczy w razie potrzeby wyczyścić je wodą z dodatkiem łagodnych środków myjących.
Innym rodzajem okładzin z tworzyw sztucznych są elastyczne płytki na bazie żywicy akrylowej imitujące cegłę. Dostępne są w kilku wielkościach i wzorach. Są cienkie, lekkie i elastyczne. Stosowane są do wykańczania nie tylko ścian elewacji ale też cokołów oraz ścian wewnątrz pomieszczeń.
- Ostatnio widziałem kilka domów, w których ściany wykończone były blachą. To jakiś nowy trend?
- Tak, blachą do niedawna wykańczano tylko dachy, ale od pewnego czasu stosuje się ją z powodzeniem również na elewacjach. Na ogół jest to płaska blacha w kolorze grafitowym, układana na rąbek stojący (pojedynczy, podwójny, kątowy), identycznie jak na dachu. Zajmują się tym dekarze albo firmy specjalizujące się w tego typu wykończeniach. Czasem nieco trudności przysparza wyrobienie rąbka na blaszanej elewacji w tej samej linii, co na dachu, zwłaszcza gdy połacie mają kilka różnych stopni nachylenia. Panele mocuje się wkrętami lub klipsami (w pionie lub w poziomie) do drewnianego lub metalowego rusztu, z uwzględnieniem wentylacyjnej pustki powietrznej. Do wyboru jest kilka rodzajów wykończenia blachy oraz wiele barw. Oryginalny efekt można uzyskać, decydując się na produkty tytanowo-cynkowe, na których z czasem pojawia się niebiesko-szara patyna, bądź wersję pokrytą powłoką pomalowaną na dowolny kolor z palety RAL.
- Na koniec proszę o nieco informacji na temat ścian elewacyjnych.
- Do budowy ścian elewacyjnych, stanowiących warstwę zewnętrzną muru trójwarstwowego, wykorzystuje się najczęściej elementy ceramiczne lub wapienno-piaskowe o grubości do 12 cm.
Wyroby ceramiczne to głównie cegły klinkierowe charakteryzujące się niską nasiąkliwością (z reguły poniżej 5%), wysoką mrozoodpornością i dużą wytrzymałością mechaniczną. Jako uzupełnienie podstawowego asortymentu produkowane są kształtki służące do ozdobnego wykańczania narożników, obramowania okien, budowy dekoracyjnych słupków.
Wyroby silikatowe (wapienno-piaskowe) są materiał zalecanym do stosowania na elewacje domów budowanych w rejonach o małym zanieczyszczeniu powietrza. Cegły wapienno-piaskowe w naturalnym białym kolorze lub barwione w masie, produkowane są z jedno- lub dwustronnie fakturowaną powierzchnią. Uzyskana faktura jest dość przypadkowa, ale wymurowana z nich elewacja uzyskuje wygląd zbliżony do naturalnego kamienia.
- Dziękuję za rozmowę.
Redakcja BD
fot. otwierająca: Bella Plast
Skomentuj
