Drewno ma bardzo szerokie zastosowanie w budownictwie. Materiał ten jest ceniony za naturalność i wysokie walory estetyczne. Jego trwałość w dużej mierze zależy od tego, czy zostanie prawidłowo zaimpregnowane.
Drewno wykorzystywane jest do budowy i wykańczania zarówno domów, jak i elementów znajdujących się w ich otoczeniu. Wykonuje się z niego więźby dachowe, konstrukcje szkieletowe, stropy, podłogi, elewacje, ale też tarasy, meble ogrodowe, ogrodzenia czy elementy małej architektury. Budulec ten często jest impregnowany na etapie produkcyjnym, w tartaku, ale bywa też, że należy się o to zatroszczyć samemu. Jak się do tego zabrać i jakich wyrobów użyć?
Zasadność impregnacji drewna, czyli nasycania go preparatami nadającymi odpowiednie cechy i właściwości ochronne w celu przedłużenia żywotności, nie podlega dyskusji. Materiał ten jest bowiem mocno narażony na szkodliwe działanie czynników atmosferycznych i biologicznych.
Kolejnym argumentem za impregnacją drewna są względy przeciwpożarowe. Niektóre impregnaty mogą utrudnić jego zapalenie albo ograniczyć rozprzestrzenianie się płomieni.
Uwaga! Impregnacja to tylko jeden z elementów konserwacji drewna. Do dodatkowej ochrony i dekoracji przeznaczone są lakiery, lakierobejce, oleje i farby.
Impregnacji wymaga zarówno drewno świeże, jak i to użytkowane. Jak wspomniano, budulec wykorzystywany do wykonania elementów konstrukcyjnych domu (więźba dachowa, dźwigary, belki, filary itp.) zabezpieczany jest często już w tartaku. Samemu trzeba natomiast zadbać o drewniane elewacje oraz drewno w otoczeniu domu - na tarasie i w ogrodzie. To właśnie na świeżym powietrzu silnie operuje słońce, drewno wystawione jest na działanie deszczu, śniegu, wiatru i mrozu. Problemem są też zalegające tygodniami na drewnianych elementach wilgotne liście.
Należy więc pomyśleć o ochronie drewnianych elewacji i tarasów, oraz wykonanych z tego materiału ogrodzeń, altan, wiat, ławek ogrodowych, elementów placów zabaw, pergoli itp.
Ryzyko rozkładu biologicznego drewna zależy od jego gatunku. Najmniej odporne jest miękkie drewno rodzime, które łatwo chłonie wodę - sosna, świerk, wierzba czy topola. Bardziej wytrzymałe są odmiany twarde, takie jak dąb, buk, cis, grab czy jesion. Najbardziej żywotne są gatunki egzotyczne (teak, iroko, heban, cedr), charakteryzujące się dużą gęstością. Zakup wykonanych z nich wyrobów wiąże się jednak z dużo wyższymi nakładami finansowymi.
Wpływ na odporność drewna na działanie wody ma też sposób jego obrobienia. Pod tym względem najlepiej sprawdza się materiał oheblowany, pozbawiony dużej ilości drobnych włókien chłonących wilgoć. Na otwartym powietrzu wytrzyma dłużej niż drewno szorstkie.
W sprzedaży jest kilka rodzajów impregnatów, różniących się przede wszystkim składem chemicznym, który decyduje o ich działaniu i zastosowaniu. Jedne chronią kompleksowo, inne stanowią zabezpieczenie tylko przed niektórymi niebezpiecznymi czynnikami, np. owadami, grzybami, ogniem, promieniowaniem UV czy czynnikami atmosferycznymi. Niektóre preparaty dodatkowo dekorują drewno, wybrane nie tylko je chronią, ale też leczą elementy już zagrzybione.
Dlatego przed zakupem powinniśmy przemyśleć, jaki rodzaj konstrukcji będziemy impregnować i gdzie jest ona zlokalizowana (elementy konstrukcyjne, elewacje, płoty, mała architektura, meble na zewnątrz, wyposażenie w pomieszczeniach), jaki jest gatunek drewna i w jakim jest ono stanie, a także jaki efekt wizualny chcemy osiągnąć.
Impregnaty solne przeznaczone są przede wszystkim do ochrony drewna konstrukcyjnego, zwłaszcza więźby dachowej, przed owadami, grzybami i ogniem. Oferowane są w postaci proszku do rozrobienia w wodzie, rzadziej w formie koncentratu. Aby zapewnić skuteczną ochroną, nanosi się je w komorze próżniowo-ciśnieniowej lub za pomocą namaczania, dzięki czemu głęboko wnikają w strukturę drewna. Nie są odporne na warunki atmosferyczne i wilgoć, dlatego stosując je do ochrony drewna ogrodowego trzeba dodatkowo użyć farby lub lakierobejcy.
Uwaga! Preparatów na bazie soli nie wolno stosować do zabezpieczania deskowania dachu, na którym zostanie położone pokrycie z blachy, ponieważ sól znajdująca się w preparacie może powodować jej korodowanie.
Impregnatów wodorozcieńczalnych używa się zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku. Zabezpieczają drewno przed wilgocią, owadami i mikroorganizmami. Nanosi się je i metodami przemysłowymi, i przy użyciu natrysku lub pędzla. Są bezwonne, bardzo wydajne i krótko schną. Można je nakładać na lekko wilgotne drewno. Nie są natomiast polecane do zabezpieczania starego, wysuszonego drewna, które pod ich wpływem może pęcznieć i pękać.
W takim przypadku lepiej zastosować preparat rozpuszczalnikowy. Stanowi on skuteczną ochronę przed wilgocią, promieniami UV i szkodnikami. Aplikuje się go najczęściej za pomocą pędzla lub przez zanurzenie. Trzeba stosować się ściśle do instrukcji producenta. Część impregnatów rozpuszczalnikowych nadaje się wyłącznie do stosowania na zewnątrz. W czasie aplikacji trzeba zaś pamiętać, że mogą być łatwopalne.
Kolejna kategoria to impregnaty barwiące. Jak wskazuje nazwa, służą przede wszystkim do dekoracji drewna. Choć obok pigmentów barwiących zawierają też środki grzybobójcze i owadobójcze (dlatego zalicza się je do impregnatów), pokryte nimi drewno dobrze jest zabezpieczyć dodatkową warstwą lakierobejcy lub lakieru bezbarwnego. Wówczas ochrona będzie pełniejsza. Nanosi się je pędzlem na dobrze oszlifowane powierzchnie - zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynków.
Uwaga! Niektóre wyroby w wersji bezbarwnej przeznaczone są do wstępnej impregnacji, następnie należy użyć impregnatu koloryzującego o właściwościach dopasowanych do potrzeb.
Informację o zastosowaniu i sposobie użycia danego impregnatu znajdziemy na etykiecie produktu. Preparaty mogą być przeznaczone do stosowania wyłącznie na zewnątrz (ich głównym składnikiem są środki grzybobójcze), innymi można zabezpieczać drewno także we wnętrzach mieszkalnych.
Na opakowaniu opisane jest też przeważnie ich przykładowe zastosowanie. Może to być więźba dachowa, meble ogrodowe, elewacje itp. Istotna jest też informacja o kolorystyce oraz zalecanej metodzie aplikacji (zanurzenie, natrysk, pędzel, wałek, gąbka). Przed użyciem należy też zwrócić uwagę na liczbę warstw, wydajność oraz czas schnięcia produktu - najczęściej jest to od jednej do kilku godzin.
Jak wspomniano, drewno można impregnować na różne sposoby. Część z nich to metody przemysłowe, inne można zastosować również w warunkach domowych:
Przeprowadza się ją w specjalnych urządzeniach zwanych autoklawami, gdzie z komórek drewna odsysane jest powietrze, a jego miejsce zajmuje impregnat. To najskuteczniejszy sposób, ponieważ preparat wnika w drewno na bardzo dużą głębokość, doskonale chroniąc budulec. Metoda ta wykorzystywana jest m.in. do impregnacji drewna konstrukcyjnego, np. elementów więźby dachowej;
Polega na nasycaniu drewna przez całkowite zanurzenie w środku impregnacyjnym. Zazwyczaj odbywa się to w wyspecjalizowanych zakładach. Samodzielne przeprowadzenie takiej czynności na placu budowy jest dość kłopotliwe. Wymaga wykopania dołu, wyłożenia go folią izolacyjną, napełnienia impregnatem, namaczania w nim elementów konstrukcyjnych przez kilkadziesiąt minut, następnie wysuszenia drewna. Przy niewielkiej ilości budulca jest to nieopłacalne, ponieważ straty impregnatu są znaczące;
Drewno zabezpiecza się aplikując środki ochronne za pomocą spryskiwacza pneumatycznego. Nie musi się to odbywać w warunkach przemysłowych, do natrysku można użyć nawet zwykłego przenośnego urządzenia do ochrony roślin w ogrodzie. Ten sposób, choć szybki, jest jednak mało efektywny, wiąże się bowiem z dużymi stratami impregnatu. Dlatego nie jest zalecany do zabezpieczania trudno dostępnych miejsc, np. fragmentów konstrukcji altan.
Sprawdzi się za to w przypadku dużych płaskich powierzchni, np. drewnianych części elewacji. W związku z tym, że podczas natrysku dochodzi do rozpylania substancji toksycznych, trzeba pamiętać o odpowiednim ubraniu i masce ochronnej;
polega na naniesieniu impregnatu na drewno za pomocą pędzla, wałka lub gąbki. To najpopularniejsza metoda stosowana w warunkach domowych. Maluje się najczęściej ogrodzenia, balustrady, pergole, wiaty, meble ogrodowe itp. Ważne, by podczas prac pamiętać o kilku zasadach.
Temperatura otoczenia nie powinna być niższa niż 5 i wyższa niż 25°C. Drewno nie może być ani zmrożone, ani zbyt nagrzane od słońca. Z wyjątkiem niektórych preparatów wodorozcieńczalnych, impregnaty nakłada się na całkowicie suche drewno. Musi być ono starannie oczyszczone z kurzu i odtłuszczone. W przypadku starych elementów niezbędne jest zeszlifowanie papierem ściernym resztek farb, lakierów oraz zmurszałej warstwy.
Nie należy też zapomnieć o zabezpieczeniu przed zachlapaniem miejsca pracy za pomocą folii ochronnej. Bardzo ważne jest staranne wymieszanie impregnatu przed użyciem. Dzięki temu uzyskamy jednorodną konsystencję oraz barwę preparatu.
Większość impregnatów dobrze rozprowadza się za pomocą tradycyjnego pędzla. Powinno się go moczyć tylko do ok. 1/3 długości włosia. Środek nakłada się długimi, płynnymi ruchami, zgodnie z kierunkiem słojów drewna, dzięki czemu powłoka będzie równomierna, pozbawiona smug. Grubość warstwy zależy od zaleceń producenta wyrobu. To samo dotyczy liczby warstw.
Uwaga! Malowanie to najmniej skuteczna metoda impregnacji. Zabieg trzeba powtarzać regularnie, nawet co 3 lata, w zależności od stanu drewna.
Ceny impregnatów są bardzo różne. Aby dokonać optymalnego wyboru nie wystarczy porównać cen produktów na sklepowej półce. Wyroby są bowiem dostępne w opakowaniach o różnej wielkości, różna jest też ich wydajność. Litr impregnatu może wystarczyć do pokrycia 5 albo 15 m². To trzykrotna różnica. Najlepiej więc zebrać te informacje, a dodatkowo przeliczyć cenę za litr produktu. Markowe wyroby kosztują od 15 do ponad 80 zł/l.
Norbert Skupiński
fot. otwierająca: Drewnochron
3
