Bez jedzenia człowiek może przeżyć trzy tygodnie. Bez wody – trzy dni. A bez powietrza – wiadomo... Może więc warto poświęcić więcej uwagi temu, czym w nowym domu będziemy oddychać i ile będzie to nas kosztowało?
Budujemy dom, oczywiście nowoczesny i energooszczędny: kosztowny system grzewczy, solidna izolacja ścian i dachu, szczelne okna… Wszystko po to, aby maksymalnie obniżyć koszty ogrzewania, ale… w tym nowoczesnym domu często brakuje skutecznej i oszczędnej wentylacji.
W Polsce wciąż jeszcze bardzo niewielu inwestorów zdaje sobie sprawę, że dobry system wentylacyjny jest niezbędnym elementem domu zbudowanego nowoczesnymi technikami. Zaczynamy żyć w domach przypominających torby foliowe, w których wymiana powietrza – którą dawniej zapewniały niedoskonałości tradycyjnego budowania – przestaje być możliwa.
Systemy wentylacyjne
Kto buduje lub modernizuje dom, ma do wyboru różne rozwiązania wentylacji. Oto co należy wiedzieć o ich funkcjonowaniu.
Wentylacja naturalna, czyli grawitacyjna. Najpopularniejszy, tradycyjny sposób usuwania z domu zużytego powietrza. W domu o szczelnych ścianach i oknach praktycznie nie działa. Zdarza się nawet, że zamiast usuwać powietrze na zewnątrz, często staje się źródłem intensywnego nawiewu zimnego powietrza, niekiedy też – zanieczyszczonego spalinami lub dymem. Użytkownicy takiej wentylacji często sami zaklejają kratki grawitacyjne, gdy zauważą, że działając „wstecz”, wentylacja powoduje wychłodzenie pomieszczeń. Sposobem na poprawę działania wentylacji grawitacyjnej są nawiewniki montowane w oknach lub zakup okien z funkcją roszczelniania (choć samo rozszczelnienie nie jest wystarczające).
Niestety latem wentylacja grawitacyjna się nie sprawdza, bo motorem jej działania jest różnica temperatury powietrza wewnątrz i na zewnątrz domu, która to różnica latem zanika. Zimą natomiast przez nawiewniki w oknach wywiewa z domu ciepłe powietrze, za ogrzanie którego przecież płacimy.
Wentylacja mechaniczna. W przeciwieństwie do tradycyjnej – zapewnia stały przepływ odpowiedniej ilości powietrza. Do wyboru mamy trzy rodzaje wentylacji mechanicznej:
1) nawiewna – świeże powietrze z zewnątrz nawiewane jest do wnętrza przez wentylatory, a jego nadmiar uchodzi przez szczeliny w budynku (np. istniejące kanały wentylacyjne lub otwory okienne). Zwiększając ilość świeżego powietrza, system ten powoduje znaczne wychłodzenie wnętrz w chłodnych porach roku. Zalecany jest zatem jedynie do budynków z „nadprodukcją” ciepła, które wymaga usunięcia na zewnątrz, na przykład w nowoczesnych kurnikach czy innych budynkach inwentarskich. Trudno więc nazwać go energooszczędnym w przypadku zastosowania w domu jednorodzinnym.
2) wywiewna – zużyte powietrze usuwa na zewnątrz za pomocą wentylatorów zamontowanych np. w łazienkach lub jednego wentylatora centralnego. Odmianą systemu wywiewnego jest tzw. wentylacja hybrydowa, polegająca – w dużym uproszczeniu – na poprawianiu działania wywiewu powietrza wentylatorami – zamontowanymi np. na szczytach przewodów kominowych. Aby systemy takie działały skutecznie, niezbędne jest pozostawienie odpowiedniej wielkości otworów nawiewnych w oknach lub ścianach (np. przez zamontowanie nawiewników), tak samo jak to się powinno robić w domach z wentylacją grawitacyjną. Brak otworów nawiewnych spowodowałby wywołanie podciśnienia we wnętrzach: powietrze stałoby, mimo „mielenia go” przez pracujące wentylatory. Wentylację hybrydową traktuje się często jako sposób na nieskuteczność istniejącej wentylacji grawitacyjnej – przez wymuszenie ruchu powietrza w kanałach wentylacyjnych.
3) nawiewno-wywiewna – to system, w którym powietrze jest nawiewane i usuwane kanałami wentylacyjnymi przez wentylatory umieszczone w centrali wentylacyjnej. Taki system zapewnia pełną kontrolę nad ilością świeżego powietrza w budynku. Jego odmianą jest wentylacja z odzyskiem ciepła, czyli system wyposażony w centralę wentylacyjną nawiewno-wywiewną z wymiennikiem ciepła. Dzięki centrali wentylacyjnej, znanej pod nazwą rekuperatora, możliwe jest odzyskiwanie ciepła z powietrza usuwanego z budynku i ogrzewanie tym ciepłem powietrza świeżego.
System wentylacji z odzyskiem ciepła składa się z:
czerpni i wyrzutni powietrza, którymi powietrze wpływa do kanałów i z nich wypływa;
kanałów wentylacyjnych, zakończonych nawiewnikami i kratkami wyciągowymi;
i najważniejszego elementu, czyli rekuperatora, w którym następuje odzysk ciepła – powietrze napływające zostaje zimą podgrzane, a latem ochłodzone.
W wentylacji z odzyskiem ciepła niepotrzebne są kominy. Mimo stosunkowo wysokich kosztów instalacji warto zainwestować w tego typu rozwiązanie: w porównaniu z takim samym budynkiem wyposażonym w wentylację grawitacyjną średnia oszczędność na kosztach ogrzewania domu o powierzchni ok. 160 m2 może wynieść 3–4 tys. zł rocznie (patrz ramka Grawitacyjna do lamusa!). W najnowocześniejszych systemach tego typu temperatura powietrza nawiewanego niemal nie różni się (1°C) od temperatury powietrza usuwanego z budynku.
