| Pytanie Czytelnika Jestem na etapie studiowania ofert cenowych rynien z PVC i metalowych – projekt pozostawia bowiem dowolność wyboru materiału, z którego mają być wykonane. Czy rzeczywiście są one do siebie tak podobne? Przecież to dwa kompletnie różne materiały. Z kolei mój sąsiad twierdzi, że rynny to zbędny wydatek i wcale nie muszę ich zakładać. Rzeczywiście nie każdy dom jednorodzinny musi mieć zamontowany system odwodnienia dachu nazywany popularnie orynnowaniem. Budynki niskie, z daleko wysuniętymi okapami bądź kryte strzechą lub trzciną mogą nie mieć orynnowania, ale w większości domów rynny są potrzebne. Chronią one ściany przed zamakaniem spowodowanym ściekającą z dachu wodą, zabezpieczają otoczenie domu przed rozmywaniem przez strugi deszczówki spadające z dużą energią, umożliwiają też skanalizowanie odpływu wody i skierowanie jej z dala od fundamentów. Orynnowanie instaluje się nie tylko na dachach, ale również na krawędziach tarasów, balkonów, a także na lukarnach. Dobór orynnowania powinien uwzględniać wielkość i kształt dachu, kąt pochylenia połaci oraz sposób odprowadzenia wody deszczowej. Nie bez znaczenia jest również estetyka orynnowania, gdyż jego dobrze widoczne elementy powinny współgrać z elewacją domu. Redakcja BD Rynna na miarę W projektach domów, z reguły, podawane są podstawowe wymiary orynnowania i miejsca zamontowania rur spustowych, natomiast sposób zagospodarowania wody deszczowej wymaga dostosowania do lokalnych warunków. Przy dostępie do sieci kanalizacji ogólnospławnej lub deszczowej, wody opadowe tam będzie można odprowadzać. Jeśli jednak nie ma takich możliwości, deszczówka powinna pozostać na terenie działki, gdzie trzeba będzie rozprowadzić ją na powierzchni, bądź przekierować do drenażu lub studni chłonnej. Deszczówka może też zasilać oczko wodne lub być gromadzona w zbiorniku, z którego będzie czerpana np. do mycia samochodu, spłukiwania nawierzchni czy podlewania ogrodu. Systemy rynnowe Producenci oferują zazwyczaj wiele elementów do odprowadzania wody z dachu i nazywa się je wówczas systemem rynnowym. W skład każdego systemu wchodzi pełen zestaw materiałów do zmontowania kompletnego orynnowania na dachach o różnym kształcie. Podstawowe elementy to m.in. odcinki rynien, narożniki wewnętrzne i zewnętrzne o różnych kątach rozwarcia, leje spustowe, uchwyty, rury i kolanka odpływowe. Asortyment ten uzupełniają siatki ochronne zapobiegające gromadzeniu się w rynnach liści oraz tzw. rewizje i wyloty rur spustowych, montowane zależnie od sposobu odprowadzenia wody deszczowej. Systemy rynnowe wykonywane są obecnie głównie z blachy stalowej powlekanej lub PVC. Bardziej elegancko można orynnować dom systemem z blachy miedzianej lub cynkowo-tytanowej. Części składowe takich firmowych systemów z reguły nie są zamienne, warto więc, wraz z podstawowym zestawem zakupić kilka dodatkowych, najbardziej newralgicznych ze względu na uszkodzenia, elementów (np. odcinki rynien, złączki, narożniki). Unikniemy wówczas podczas nagłej „awarii” poszukiwań odpowiednich części. Co wybrać Orynnowanie, choć pod względem finansowym jest niewielkim wydatkiem w ogólnych kosztach budowy domu, dość istotnie wpływa na trwałość budynku, a także jego estetykę. Jeśli rynny przeciekają lub uległy odkształceniu, mogą przyczynić się do powstania nawet znacznych uszkodzeń elewacji budynku. Jeszcze groźniejsze jest trwałe zawilgocenie ścian, które sprzyja rozwojowi pleśni i grzybów, a może nawet doprowadzić do trwałego zniszczenia konstrukcji domu. Oczywiście, ewentualne zagrożenia spowodowane niesprawnym orynnowaniem dotyczą głównie domów z dachami bez wysuniętych okapów, gdzie rynny układane są na ozdobnych gzymsach lub otaczają dach prawie płaski. Trwałość i niezawodność orynnowania zależy nie tylko od materiału, z jakiego zostało ono wykonane, ale również od sposobu łączenia i uszczelniania oraz mocowania poszczególnych fragmentów systemu. Najczęściej montowane są rynny z PVC lub stalowej blachy powlekanej, a inwestorzy zastanawiają się, który materiał wybrać, gdyż powszechnie jest dziś znana ich porównywalność. Pod względem estetycznym oba systemy są bardzo podobne. Zbliżona jest też ich trwałość w przeciętnych warunkach użytkowania, choć oczywiście, zależy ona od jakości użytych surowców. W obydwu przypadkach orynnowanie jest łatwe w montażu i można do niego podejść samodzielnie, bez użycia specjalistycznych narzędzi. Niektórzy producenci metalowych systemów rynnowych oferują wykonanie rynien o dowolnej długości w jednym odcinku – na żądaną długość rynna gięta jest na placu budowy. I rynny metalowe i z PVC dostępne są w bogatej gamie kolorystycznej, mają takie same półokrągłe, eliptyczne, trapezowe lub prostokątne kształty. Zatem co może decydować o wyborze konkretnego systemu? Naszym zdaniem, najlepszym rozstrzygnięciem dylematu - rynny stalowe czy z tworzywa – będzie podejście do tematu mniej technologicznie, a bardziej użytkowo. |
| Rynny z PVC Do ich produkcji wykorzystywany jest polichlorek winylu barwiony w masie na różne kolory. Poszczególne odcinki i elementy łączy się za pomocą łączników zaciskowych z uszczelkami lub kleju. Ze względu na dużą rozszerzalność cieplną PVC konieczne jest stosowanie elementów zapobiegających odkształceniu się orynnowania pod wpływem temperatury. Tworzywa są dość wrażliwe na zmiany temperatury – w wysokiej temperaturze miękną, a w mroźne dni stają się kruche i podatne na uszkodzenia. Dlatego rynny z PVC będą bardziej podatne na uszkodzenia i odkształcenia na dachach mocno nasłonecznionych, zwłaszcza gdy są w ciemnych kolorach (szybciej się nagrzewają) oraz tam, gdzie duże opady śniegu sprzyjają ich nadmiernemu obciążeniu. Są za to odporne na uszkodzenia powierzchniowe, gdyż wszelkie zarysowania nie wpływają na ich trwałość i estetykę – na materiale barwionym w masie trudno zauważyć ślady uszkodzeń. Rynny z blachy powlekanej Produkowane są z blachy stalowej ocynkowanej lub aluminiowej, którą pokrywa się powłoką dekoracyjno – ochronną. Elementy łączy się za pośrednictwem zacisków, ale dostępne są też systemy bez połączeń, wykonywane „w jednym kawałku” bezpośrednio na budowie. Rynny metalowe wykazują w zmiennych warunkach atmosferycznych wysoką stabilność wymiarową (nie wydłużają się zbytnio), ale powłoki łatwo mogą ulec uszkodzeniu przy nieostrożnym montażu lub np. podczas ocierania się gałęzi. Dlatego takie orynnowanie może okazać się mniej trwałe na dachach domów usytuowanych w terenie zalesionym, gdyż często trzeba usuwać z jego wnętrza liście, gałązki i igliwie. Rynny miedziane i tytanowo-cynkowe Zazwyczaj montowane są w ramach tzw. ekskluzywnego wykończenia budynku lub w obiektach zabytkowych poddawanych renowacji. Charakteryzują się wysoką trwałością, a ich powierzchnia może być fabrycznie patynowana. Łączenie elementów wykonuje się metodami lutowania lub klejenia. Konserwacja obowiązkowa Rynny trzeba przynajmniej dwa razy do roku sprawdzić i oczyścić z piasku oraz ziemi naniesionych przez wiatr, a w terenach zadrzewionych kłopotliwe do usunięcia będą liście. Pierwsze czyszczenie trzeba przeprowadzać wiosną, jednocześnie zwracając baczną uwagę na ewentualne uszkodzenia spowodowane przez zalegający śnieg. Drugi raz zaglądamy do rynien na jesieni, bu oczyścić je z zalegających tam liści drzew. Rynny trzeba czyścić również wtedy, gdy założone są na nich siatki ochronne – zatrzymują one jedynie płaskie liście, ale „przepuszczają” igliwie oraz drobne gałązki. Prace konserwacyjne wymagają wejścia na dach, co przy jego dużym nachyleniu może być niebezpieczne dla osoby z niewielkim doświadczeniem w poruszaniu się po takich powierzchniach. Czasami warto zatrudnić do tego specjalistyczną firmę. Jeśli okap dachu znajduje się na wysokości 3-4 m, rynny można czyścić stojąc na drabinie rozstawnej lub specjalnym rusztowaniu (można je wypożyczyć). Do usuwania zanieczyszczeń nie wolno używać ostrych szufelek, metalowych pazurków, gdyż łatwo wówczas można uszkodzić ochronną powłokę cynkową lub lakierniczą. Dobrym sposobem na usunięcie liści jest użycie wody pod dużym ciśnieniem z węża ogrodniczego, a jeszcze lepiej zastosowanie myjki wysokociśnieniowej. Taki wodny zabieg rozpoczyna się od wylotu z rynny do rury spustowej i kolejno spłukuje porcje zanieczyszczeń. Użycie wody pozwala również sprawdzić szczelność rynien i prawidłowy jej spływ. Polega to na zatkaniu otworu odpływowego i napełnieniu rynny wodą do 1/4-1/2 jej wysokości. Teraz trzeba uważnie obserwować, czy gdzieś nie występują przecieki. Po opróżnieniu rynny, wewnątrz nie powinny pozostawać oczka wody, gdyż świadczyć to będzie o wadliwym jej zamocowaniem. W takim przypadku wystarczy zwykle dogięcie rynajz i powtórne sprawdzenie prawidłowości spływu wody. Przy okazji porządków, sprawdza się też stan powierzchni rynien, fartuchów nadrynnowych oraz ich zamocowanie. Żeby nie zamarzało Problemu zamarzania wody w rynnach nie należy bagatelizować. Gdy orynnowanie umieszczone jest w gzymsie, napływająca do wypełnionych lodem rynien woda z topniejącego śniegu może przelewać się bezpośrednio na elewację domu. Sytuacje takie zdarzają się coraz częściej, gdyż przemiennie występujące mrozy i odwilże sprzyjają oblodzeniu. Jedynym sposobem na uniknięcie tego zjawiska jest podgrzewanie rynien prądem elektrycznym. Doskonale do tego celu nadają się kable grzewcze, podobne do tych używanych w systemach ogrzewania podłogowego. Układa się je luźno na dnie rynny lub wewnątrz rury spustowej. Ponieważ muszą one mieć odporną na promieniowanie UV powłokę, dlatego trzeba użyć kabli specjalnie produkowanych do tego celu. Standardowy kabel grzewczy (z grzałką oporową) ma stałą moc, niezależnie od warunków otoczenia. Do skutecznego oraz ekonomicznego sterowania jego pracą niezbędny jest termostat, włączający i wyłączający ogrzewanie zależnie od pogody. Samoczynne dostosowanie emitowanej mocy do temperatury otoczenia zapewniają natomiast samoregulujące się kable z rdzeniem ze specjalnego tworzywa. Dopasowują one nawet swoją moc do różnic temperatury występującej w różnych miejscach rynny. Na odcinku niższej temperatury grzeją one intensywniej niż tam, gdzie jest cieplej. Przy wzroście temperatury do 3-5°C praktycznie nie pobierają już energii elektrycznej. Pobór prądu przez kable grzewcze jest stosunkowo niewielki i wynosi 20-30 W na metr bieżący rynny. Dobowe zużycie energii dla średniej wielkości domu nie przekracza więc 8-10 kWh. W ciągu zimy koszty takiego ogrzewania nie powinny być wyższe niż 250-350 zł. Apla Montaż orynnowania przeprowadza się najczęściej równocześnie z ułożeniem pokrycia dachowego. Jednak przedtem muszą zostać starannie wykonane tzw. obróbki blacharskie przy krawędzi dachu, które zapewnią szczelność pokrycia i swobodny spływ wody opadowej. Na dachach o prostej konstrukcji, w ramach obróbki, wystarczy umocować tzw. pasy nadrynnowe, zapobiegające podciekaniu wody pod pokrycie. Bardziej pracochłonne będzie odpowiednie przygotowanie dachu o skomplikowanym kształcie, z lukarnami i wewnętrznymi załamaniami płaszczyzny poszycia. W miejscach takich następuje bowiem kumulacja strumieni spływającej wody, co zwiększa szybkość przepływu i może prowadzić do miejscowego jej wychlapywania poza koryto niżej umieszczonych rynien. Dlatego nie należy odprowadzać wody np. z orynnowanej lukarny na połać dachową, powinno się kierować ją bezpośrednio do rur spustowych. Wszelkie obróbki blacharskie wykonywane są najczęściej z ciętej i profilowanej na placu budowy stalowej blachy powlekanej w kolorze dostosowanym do reszty orynnowania. Niekiedy stosuje się również bitumiczne elementy wykończeniowe, wchodzące w skład określonych systemów pokryć dachowych. Rynny mocowane są do połaci za pomocą uchwytów – tzw. rynajz – przykręcanych bezpośrednio do krokwi lub do deski okapowej. Rozstaw uchwytów musi być dostosowany do systemu orynnowania i najczęściej wynosi 50-75 cm. Rynajzy powinny być umieszczane w odległości nie większej niż 15 cm od złączek łączących odcinki rynien, lejów odpływowych lub narożników. Na dachach zakończonych gzymsem instaluje się rynny z płaskim dnem, które układa się na wiszących uchwytach lub bezpośrednio na podłożu. Jeżeli mamy do czynienia z dachem wymagającym zapewnienia wentylacji podpokryciowej, należy zwrócić uwagę, aby mocowanie rynien nie ograniczyło dopływu powietrza pod pokrycie w obrębie okapu. Rynny mogą być układane poziomo, ale zalecane jest niewielkie ich pochylenie – 0,5-1% – w kierunku odpływu. Dzięki takiemu pochyleniu uzyskuje się większą, o ok. 20 %, wydajność odprowadzenia wody. Lepsza jest również zdolność do samooczyszczania rynny, zmniejsza się prawdopodobieństwo tworzenia się zastoin, które mogą zamarzać. Rury spustowe (połączone z rynnami za pomocą tzw. kosza lub odpływu przelotowego) umieszcza się najczęściej na końcach prostego odcinka orynnowania. Do zmiany kierunku przebiegu rynien używa się narożników wewnętrznych lub zewnętrznych, a końce zamyka się zaślepkami. Rury spustowe mocowane są do ściany obejmami, a zmianę kierunku umożliwiają kolana o różnym kącie załamania. Niekiedy, zamiast rur spustowych, instaluje się łańcuchy, po których woda spływa do studzienki chłonnej. W odpływach rynien, w których nie można zamocować rur spustowych, zakładane są tzw. rzygacze - kierują strumień wody z dala od ściany budynku. Podsumowanie Orynnowania można nie instalować tylko na dachach z daleko wysuniętymi okapami bądź krytych strzechą. W każdej innej sytuacji rynny są koniecznym elementem ochrony – dachu, elewacji i bezpośredniego otoczenia domu – przed zalaniem. Ponieważ orynnowania z PVC i stali powlekanej są porównywalne cenowo i jakościowo, wybór któregoś z nich należy uzależnić od ich przydatności w określonych warunkach (rodzaj pokrycia dachowego, nasłonecznienie, otoczenie domu). Redakcja BudujemyDom |
