Energooszczędna i sprawna

Głównym celem wentylacji jest wymiana zużytego powietrza na świeże. Proces wentylacji to również konieczność ciągłego podgrzewania powietrza w pomieszczeniach. A to oznacza duże koszty. Czy można pogodzić potrzebę wentylowania pomieszczeń z ideą energooszczędności?

Do czego potrzebna w domu wentylacja i dlaczego jest taka ważna dla naszego dobrego samopoczucia? Otóż powinna nam ona zapewnić:

• dostarczenie świeżego powietrza zawierającego tlen potrzebny do oddychania ludzi, zwierząt domowych i roślin;
• usunięcie powietrza zanieczyszczonego wraz z zawartym w nim dwutlenkiem węgla i nadmiarem wilgoci, które powstały m.in. w kuchni w czasie gotowania, w łazience podczas kąpieli oraz w wyniku oddychania;
• usunięcie wraz z zanieczyszczonym powietrzem szkodliwych związków chemicznych ulatniających się z mebli, lakierów i farb (tak, żeby ich stężenie nie przekraczało wartości akceptowanych przez organizm człowieka), zapachów kuchennych oraz pyłów i zanieczyszczeń mikrobiologicznych;
• dostarczenie odpowiedniej ilości powietrza do procesów spalania (kotły, podgrzewacze wody, kuchenki, kominki) i usunięcie spalin powstających podczas spalania;
• właściwy przepływ powietrza przez pomieszczenia – z pomieszczeń, w których powstaje najmniej zanieczyszczeń (sypialnie, jadalnie, salony i inne pokoje) – do pomieszczeń pozostałych (kuchnie, łazienki i WC) – zamontowane w nich są kratki wywiewne połączone z kanałami wentylacyjnymi.

Problem źle działającej wentylacji pojawił się wraz ze szczelnymi oknami i drzwiami, wywołując wiele nieznanych wcześniej objawów u osób przebywających w takich pomieszczeniach. Częste bóle głowy, alergie, ciągłe uczucie senności mogą oznaczać zbyt małą ilość świeżego powietrza w pomieszczeniu. Dawniej ujemne skutki braku wentylacji mechanicznej i nieskutecznej wentylacji grawitacyjnej łagodziła nieszczelność okien i napływ niekontrolowanych ilości powietrza z zewnątrz. Rozcieńczało ono szkodliwe zanieczyszczenia.

Wentylacja – ale jaka?

Jak zatem zapewnić odpowiednią ilość świeżego powietrza w domu?i Musimy zastosować system wentylacji. Do wyboru mamy dwa rodzaje wentylacji: tańszą – grawitacyjną oraz droższą – mechaniczną. Od tego, który model zastosujemy, zależeć będzie jakość powietrza w domu i nasze późniejsze samopoczucie.

Wentylacja grawitacyjna – naturalna

Jest najczęściej stosowana w domach jednorodzinnych. Ruch powietrza odbywa się na zasadzie konwekcji. Lżejsze, ciepłe powietrze jest wypierane z pomieszczeń przez powietrze zimniejsze, o większej gęstości, napływające z zewnątrz budynku. To, ile świeżego powietrza napłynie do środka budynku, zależy od warunków pogodowych. I na tym polega największa wada wentylacji naturalnej. Działa ona tylko wtedy, gdy temperatura otoczenia jest niższa niż wewnątrz domu. Latem, gdy jest bardzo ciepło, nie działa w ogóle. Nie działa także w domach ze szczelnymi drzwiami i oknami, w których nie ma szczelin, przez które świeże powietrze mogłoby wpływać do środka (np. nawiewników). Za to działa, i to bardzo intensywnie, zimą. Jeżeli okna są nieszczelne, przepływa przez nie dużo zimnego powietrza. Tym więcej, im niższa jest temperatura. Powoduje to niepotrzebne wyziębianie pomieszczeń i oznacza wyższe koszty związane z ich ogrzewaniem. I chociaż system wentylacji grawitacyjnej nie wymaga instalowania żadnych urządzeń mechanicznych, dzięki czemu koszty eksploatacyjne prawie nie istnieją, jest to oszczędność tylko pozorna.

Pewną odmianą jest wentylacja grawitacyjna regulowana. W systemie tym wykorzystuje się nawiewniki, umożliwiające kontrowanie ilości napływającego powietrza. Jego ilość dostosowywana jest do ogólnego bilansu powietrza wentylacyjnego oraz chwilowej zmiany stężenia zanieczyszczeń w pomieszczeniach. Jednak nawet taki nawiewnik nie zapewni działania wentylacji w czasie gorących dni.

Można kupić nawiewniki okienne lub ścienne. Najprostszą wersją są nawiewniki bez możliwości regulowania przepływu powietrza, ewentualnie jedynie z opcją ręcznego zamknięcia przepływu. Takie nawiewniki są przeznaczone przede wszystkim do pomieszczeń z kominkiem lub kotłem z otwartą komorą spalania.

Znacznie skuteczniejsze są nawiewniki z regulacją ręczną lub automatyczną. Te ostatnie są dużo wygodniejsze. Wyposażone są w mechanizm, który otwiera i przymyka nawiew powietrza.

Ilość doprowadzanego powietrza może zależeć od poziomu wilgotności w pomieszczeniu – są to wtedy nawiewniki higrosterowane. Nawiewnik otwiera się szerzej, gdy wzrasta wilgotność w pomieszczeniu, np. podczas prania lub prasowania. Gdy wilgotność maleje, nawiewnik przymyka się.

Innym rodzajem regulacji nawiewników jest reagowanie ich na zmianę różnicy ciśnienia na zewnątrz i wewnątrz domu. Tego typu urządzenia przymykają się, gdy różnica ciśnienia rośnie i otwierają, gdy maleje. Dzięki temu intensywność wentylacji zależy wówczas od siły wiatru i ciągu kominowego. Wyposażone są w ruchome przesłony, które poruszają się płynnie lub skokowo.

Nawiewniki mogą być także regulowane za pomocą zamontowanego w nich termostatu. Ilość napływającego powietrza zależy od temperatury panującej na zewnątrz. Gdy spadnie ona poniżej określonej wartości, np. -4°C, napływ powietrza zostanie ograniczony.

Możemy też kupić nawiewniki izolowane akustycznie, zalecane zwłaszcza do pomieszczeń, w których miejsce montażu nawiewnika wychodzi na hałaśliwą ulicę.

Wentylacja mechaniczna

Czynnikiem wywołującym ruch powietrza w przewodach wentylacyjnych jest wentylator. W domach jednorodzinnych zastosowanie znalazły dwa systemy wentylacji mechanicznej: wywiewna i nawiewno-wywiewna.

Wentylacja wywiewna. Chociaż napływ powietrza odbywa się w sposób naturalny – przez nawiewniki okienne lub ścienne – jego wywiew odbywa się w sposób mechaniczny. W domu zamontowany jest wentylator, z którym połączone są wszystkie kanały wywiewne. Wymusza on usuwanie zanieczyszczonego powietrza na zewnątrz i w ten sposób zapewnia jego ruch między pomieszczeniami. Ten model wentylacji nie zależy od warunków pogodowych. Natężenie wywiewu można regulować, zmieniając wydajność wentylatora lub przepływ powietrza w kratkach wentylacyjnych.

Powietrze usuwane jest na zewnątrz przez wyrzutnię powietrza zamontowaną na dachu. Zazwyczaj jest to przykryta daszkiem rura stalowa lub z tworzywa sztucznego.

Ze względów bezpieczeństwa, wentylacji wyciągowej nie można stosować w pomieszczeniach, w których zamontowane są urządzenia z otwartą komorą spalania lub otwarte paleniska na paliwa stałe. Są to zazwyczaj kotły, podgrzewacze wody oraz kominki otwarte, pobierające powietrze potrzebne do spalania z pomieszczenia.

Wentylacja nawiewno-wywiewna. Jest to najbardziej skuteczny rodzaj wentylacji. Zarówno napływ świeżego powietrza, jak i usuwanie powietrza zużytego, odbywają się w sposób wymuszony, czyli za pomocą wentylatorów. Dzięki temu intensywność wymiany powietrza można dostosowywać do aktualnych potrzeb.

Najważniejszym elementem tego systemu jest centrala nawiewno-wywiewna. Zasysa ona świeże powietrze z zewnątrz i wtłacza je do pomieszczeń oraz wyrzuca na zewnątrz powietrze zanieczyszczone. Z pomieszczeniami łączy ją sieć kanałów wentylacyjnych. Dlatego decyzję o wyborze takiej wentylacji warto podjąć już na etapie projektowania domu. Dzięki temu unikniemy niepotrzebnych prac remontowych w gotowym budynku.

Zasada działania wentylacji mechaniczno-wyciągowej jest następująca: powietrze pobierane jest z zewnątrz przez czerpnię, którą możemy zamontować w ścianie domu lub w ogrodzie. Usuwane jest przez wyrzutnię powietrza, którą zazwyczaj umieszcza się na dachu budynku. Przy wyborze lokalizacji czerpni warto poszukać wokół domu strefy najczystszego powietrza, czyli z dala od np. ulicy, wywiewek kanalizacyjnych, kominów i wyrzutni zużytego powietrza.

Wadą tego systemu są wyższe koszty inwestycyjne i eksploatacyjne w porównaniu z dwoma pozostałymi rodzajami wentylacji.

Jednak, gdy system wentylacji nawiewno-wywiewnej rozbudujemy o centralę wentylacyjną z odzyskiem ciepła (tzw. rekuperator), będziemy mogli znacznie obniżyć koszty związane z ogrzewaniem powietrza nawiewanego do pomieszczeń.

Iwona Małkowska