Przygotowanie domu do obicia
Zanim rozpoczniemy obicie domu drewnianego nowym materiałem elewacyjnym, kluczowe jest odpowiednie przygotowanie budynku. Pierwszym krokiem powinna być ocena stanu technicznego ścian i usunięcie starych powłok. Jeśli na drewnie znajduje się stara farba lub spękany lakier, należy je dokładnie oczyścić - zeszlifować stare warstwy lub użyć skrobaka i opalarki do usunięcia łuszczącej się farby. Odsłoni to surowe drewno i pozwoli ocenić jego kondycję. Następnie trzeba przyjrzeć się samemu drewnu: wymienić lub naprawić spróchniałe fragmenty, uzupełnić ubytki (np. masą szpachlową do drewna) i dokręcić luźne elementy konstrukcji. Solidna baza jest niezbędna, aby nowa elewacja trzymała się pewnie i była trwała.
Kolejnym ważnym etapem jest impregnacja oczyszczonego drewna. Po latach użytkowania w starym domu mogły pojawić się ślady grzybów, pleśni czy owadów. Zastosowanie głęboko penetrującego preparatu impregnującego zabezpieczy istniejącą konstrukcję przed szkodnikami i czynnikami atmosferycznymi. Impregnat warto nanieść pędzlem lub natryskowo na wszystkie odsłonięte drewniane powierzchnie - najlepiej dwukrotnie. Dokładne zabezpieczenie starego drewna jest niezbędne, aby nowa elewacja była trwała, zwłaszcza że po zabudowaniu dostęp do drewna będzie utrudniony. Jeśli budynek miał dawniej jakieś warstwy izolacji lub folii, sprawdź ich stan - zniszczone materiały usuń, żeby nie zatrzymywały wilgoci pod nowym obiciem.
Na etapie przygotowań warto rozważyć ocieplenie ścian od zewnątrz. Stare drewniane domy często mają słabe parametry termiczne, a zaletą dodatkowej izolacji jest nie tylko poprawa komfortu cieplnego, ale i niższe rachunki za ogrzewanie w przyszłości. Najlepiej ocieplić ściany wełną mineralną, która jest paroprzepuszczalna (drewno może „oddychać”) i niepalna, dzięki czemu dobrze współpracuje z drewnianą konstrukcją.
Płyty wełny mineralnej można układać pomiędzy listwami rusztu przykręconymi do ścian. Zazwyczaj do drewnianych ścian mocuje się pionowe legary konstrukcyjne (łaty) w rozstawie co około 40-60 cm. Między nimi umieszcza się warstwę izolacji o grubości dopasowanej do pożądanej ochrony cieplnej (np. 5-10 cm lub więcej). Takie rozwiązanie nie zabiera przestrzeni wewnątrz domu, a znacząco poprawi jego parametry. Jeżeli z różnych względów nie planujesz ocieplać budynku, można pominąć ten krok - jednak nawet wtedy nowe obicie warto montować na ruszcie z łat, aby utworzyć pustkę powietrzną między starą ścianą a elewacją.
Absolutnie kluczowym elementem warstw elewacyjnych jest wentylacja. Między ociepleniem lub starą ścianą a nową oblicówką musi pozostać szczelina wentylacyjna. Uzyskuje się ją dzięki montażowi kontrłat - cienkich listewek (o grubości ok. 2-3 cm) przybitych pionowo na wierzchu rusztu z ociepleniem lub bezpośrednio do ściany, jeśli nie dajemy izolacji. Kontrłaty tworzą dystans, który umożliwi cyrkulację powietrza za deskami elewacyjnymi. Dlaczego to takie ważne? Bez szczeliny wentylacyjnej drewno narażone jest na wilgoć i gnicie, a ocieplenie może zawilgotnieć. Dzięki przewietrzaniu wszelkie skropliny czy wilgoć przenikająca przez ścianę będą mogły odparować, zamiast powodować rozwój pleśni.
Pamiętaj, by zapewnić wlot powietrza od dołu elewacji (np. pozostawiając niewielką przerwę przy podmurówce lub stosując listwę startową z perforacją) oraz wylot pod okapem dachu. Dodatkowo na całej powierzchni ściany, przed montażem desek, należy rozwinąć folię wiatroizolacyjną. Taka membrana chroni ocieplenie i drewno przed podwiewaniem zimnego powietrza oraz przed zawilgoceniem z opadów, jednocześnie przepuszcza parę wodną od środka. Folia powinna być zamocowana tuż za planowaną oblicówką, ale oddzielona od desek właśnie kontrłatami.
Podsumowując - prawidłowe przygotowanie ścian drewnianego domu obejmuje oczyszczenie i naprawę podłoża, impregnację, ewentualne ocieplenie wełną oraz wykonanie rusztu z pustką wentylacyjną (kontrłatami) i warstwą wiatroizolacji. Dopiero na tak przygotowaną bazę można montować nowe wykończenie elewacji.
Izolacja i nowa elewacja 100-letniego domu z bali
Montaż oblicówki krok po kroku
Gdy dom jest już przygotowany, pora na właściwy montaż oblicówki, czyli mocowanie nowych elementów elewacyjnych. Oblicówką nazywamy zewnętrzne okładziny ścienne - mogą to być tradycyjne deski drewniane (szalówka), panele kompozytowe lub siding PCV. Niezależnie od wybranego materiału, prace należy wykonać starannie, aby elewacja prezentowała się estetycznie i służyła bez usterek przez lata. Poniżej przedstawiamy kolejne etapy montażu, przydatne narzędzia oraz typowe błędy, których warto unikać.
Niezbędne narzędzia i materiały
Do obijania domu potrzebny będzie podstawowy zestaw narzędzi ciesielskich i stolarskich. Przyda się wiertarko-wkrętarka, młotek, piła do drewna (najlepiej mechaniczna ukośnica, aby precyzyjnie docinać deski pod odpowiednim kątem), poziomica, miarka i ołówek do odmierzania oraz nożyk do cięcia folii i drobnych poprawek. Z materiałów montażowych przygotuj drewniane łaty konstrukcyjne na ruszt (jeśli jeszcze nie zostały zamontowane przy ociepleniu), wkręty do drewna lub gwoździe ocynkowane, impregnat do drewna (jeśli deski nie były zaimpregnowane wcześniej) oraz oczywiście wybrane elementy elewacyjne - np. deski szalówkowe lub panele sidingu. Wkręty powinny być nierdzewne lub ocynkowane, aby nie rdzewiały na deszczu (stalowe wkręty bez powłoki po pewnym czasie pozostawiłyby rdzawe zacieki na elewacji). Dobrze jest mieć pod ręką także drobne akcesoria wykończeniowe: listwy narożnikowe, listwy startowe (przydatne przy sidingu PCV), kratki wentylacyjne na wloty powietrza itp.
Impregnacja i przycięcie desek
Zanim przykręcisz pierwszą deskę, upewnij się, że wszystkie elementy drewniane są odpowiednio przygotowane. Jeśli korzystasz z nowych desek elewacyjnych, warto pokryć je warstwą lakierobejcy lub impregnatu zanim trafią na ścianę. Najlepiej zaimpregnować i zaolejować lub pomalować deski z obu stron przed montażem - dzięki temu są zabezpieczone również od spodu (po zamocowaniu dostęp powietrza do ich wewnętrznej strony będzie ograniczony).
Takie malowanie wstępne cienką warstwą lazury zamknie pory drewna i zmniejszy jego pracę pod wpływem wilgoci. Po docięciu desek na wymiar, pamiętaj o zabezpieczeniu impregnatem także miejsc cięć i wierceń, ponieważ tam drewno jest najbardziej chłonne. Dobrze zaimpregnowane i wysuszone deski szalówki to podstawa trwałej elewacji - drewno powinno mieć wilgotność nie większą niż ok. 15-18%, inaczej będzie się nadmiernie kurczyć i paczyć po zamontowaniu. Przed montażem pozwól więc nowym deskom poleżeć parę dni w podobnych warunkach, w jakich będą zamontowane (tzw. aklimatyzacja materiału).
Przeczytaj
Może cię zainteresować
Dowiedz się więcej
Zobacz więcej
Zobacz mniej
Mocowanie rusztu i podkonstrukcji
Jeśli nie zrobiłeś tego wcześniej, zamontuj na ścianie drewniany ruszt z łat konstrukcyjnych. Są to pionowe lub poziome belki (zależnie od kierunku oblicówki) przykręcone do ściany nośnej domu. Ruszt trzeba mocować solidnie - do drewnianej ściany można przybić lub przykręcić legary ciesielskimi wkrętami, upewniając się, że trzymają się mocno. Odstępy między łatami dostosuj do szerokości desek i rozstawu miejsc mocowania - zwykle nie więcej niż 60 cm, aby deski nie uginały się i nie „falowały”.
Łaty montuje się zawsze prostopadle do kierunku układania desek (czyli jeśli deski elewacyjne będą mocowane poziomo, to legary rusztu muszą biec pionowo, i odwrotnie). Gdy planujesz oblicówkę układaną ukośnie (np. we wzór jodełki), stosuje się ruszt krzyżowy - najpierw łaty pionowe, a na nich poziome, tworząc stabilną kratownicę. Pamiętaj, że ruszt wyznacza finalny kształt ściany, dlatego wszystkie legary wypoziomuj i ustaw w jednej płaszczyźnie - krzywe lub wystające elementy sprawią, że deski nie ułożą się równo. Ewentualne nierówności ścian można skorygować podkładając pod łaty kliny dystansowe. Na zamocowany ruszt (lub bezpośrednio na ściany, jeśli nie stosujesz rusztu) przybij kontrłaty dla wentylacji, tak jak opisano to w poprzednim rozdziale.
Montaż desek elewacyjnych
Główna praca przy obiciu domu drewnianego to przykręcanie lub przybijanie nowych desek/paneli do przygotowanego stelaża. Najpopularniejsza jest drewniana szalówka układana poziomo - taki klasyczny dom z szalówki ma deski jedna nad drugą, często łączone na pióro i wpust. Montaż zaczynamy od dołu ściany. Pierwszą deskę należy ustawić idealnie poziomo (kontrolujemy poziomicą na całej długości) i przymocować do legarów rusztu. Deski z piórem i wpustem zazwyczaj mocuje się na pióro - wkręty lub gwoździe umieszcza się ukośnie w części piórowej, tak aby zostały zakryte przez wpust następnej deski (jest to montaż z ukrytym łącznikiem). Przy łączeniu na zakład mocuje się deski nakładając górną na dolną z zakładem kilku centymetrów; wtedy gwoździe bije się od czoła przez zakład, również tak, by kolejna zasłaniała łeb gwoździa.
Odstępy dylatacyjne są bardzo ważne - nie wolno montować desek „na ścisk”. Zostaw 1-2 mm luzu w połączeniach na pióro oraz kilkumilimetrowe przerwy na końcach desek przy narożnikach czy wokół ram okiennych. Drewno pracuje pod wpływem temperatury i wilgotności, więc ten margines zapobiegnie wypaczaniu i pękaniu elewacji. Deski kolejne układamy stopniowo ku górze, kontrolując co kilka rzędów poziom i równy wzór spoin.
Wkręty rozmieszczaj równomiernie - zbyt rzadko daje słabe mocowanie, a zbyt gęsto może osłabiać drewno. Zwykle wystarczy przytwierdzić deskę przy każdym krzyżowaniu z łatą rusztu (co ~50 cm) jednym wkrętem/gwoździem. Długie odcinki desek (gdy łączymy je na długości ściany) najlepiej ciąć tak, by łączenie wypadało na legarze - wtedy oba końce desek można przykręcić do wspólnej łaty. Jeśli to niemożliwe, łączenie desek „w powietrzu” należy wzmocnić od spodu krótką łatą lub listwą łączącą i też zachować szczelinę kilku mm między końcami desek, maskując ją listwą.
W przypadku, gdy wybierzesz inny materiał elewacyjny, montaż może wyglądać nieco inaczej, ale idea jest podobna.
Panele sidingu PCV zazwyczaj również układa się poziomo od dołu do góry. Zaczyna się od listwy startowej przy fundamentach, w którą wpina się pierwszą panelową listwę sidingową. Każdy panel PCV ma fabryczne otwory montażowe - przykręca się je do rusztu wkrętami. Trzeba pamiętać, że plastik rozszerza się bardziej niż drewno, dlatego nie dokręcaj wkrętów do oporu, zostaw minimalny luz, by panel mógł pracować (otwory są podłużne właśnie w tym celu).
Panele łączy się na zakład lub na klik, zgodnie z instrukcją producenta, a docina zwykłą piłką ręczną lub wyrzynarką. Oblicówki kompozytowe (np. deski z włóknocementu czy WPC) często mają własne klipsy montażowe i też wymagają rusztu oraz szczeliny. Każdorazowo przed montażem konkretnego systemu warto zapoznać się z zaleceniami producenta, ale ogólne zasady - stabilna podkonstrukcja, równe wypoziomowanie i wentylacja - pozostają takie same.
Wykończenie narożników i detali
Gdy cała powierzchnia ścian jest już pokryta oblicówką, pozostają prace wykończeniowe. Narożniki zewnętrzne domu można wykończyć na kilka sposobów. Przy drewnianej szalówce często stosuje się listwy narożne - to deski przykrywające szczelinę styku dwóch ścian na rogu, przybite od zewnątrz w pionie. Zapewniają schludny wygląd i osłaniają końce szalówki. Inną metodą jest przycięcie desek pod kątem 45° i złączenie ich „na zakładkę” w narożu - estetycznie to wygląda, ale wymaga sporej precyzji stolarskiej. Narożniki wewnętrzne (np. wnęki) również można maskować listwami ćwierćwałkowymi lub kątowymi.
Obróbki wokół okien i drzwi są bardzo ważne dla szczelności - stosuje się tam opierzenia z blachy (nad oknem tzw. okapnik, żeby woda spływała poza ramę okna) oraz obróbki boczne, a same ramy okienne obudowuje się listwami wykończeniowymi pasującymi do elewacji. Na zakończenie warto również zabezpieczyć dolną krawędź elewacji przy fundamencie - listwą startową, cokołową lub drobną siatką, która zapobiegnie wnikaniu gryzoni czy owadów w pustkę wentylacyjną. Kiedy wszystkie elementy są na swoim miejscu, całą nową elewację można ponownie zaimpregnować lub pomalować (dotyczy drewna). Zaleca się naniesienie wierzchniej warstwy lakierobejcy lub farby fasadowej na deski już po ich zamontowaniu, aby pokryć też miejsca łączeń i wkrętów. Jeśli użyłeś sidingu PCV lub desek kompozytowych, zwykle nie wymagają one malowania - ich kolor jest nadany fabrycznie.
Typowe błędy i jak ich unikać
Podczas montażu oblicówki nietrudno o drobne potknięcia, które mogą skutkować problemami w przyszłości. Najczęstszy błąd to zaniedbanie wentylacji - brak kontrłat i szczelin powoduje, że nawet najlepiej pomalowane drewno od spodu zacznie pleśnieć. Innym błędem jest oszczędzanie na impregnacji lub użycie zwykłej farby niewłaściwej do drewna - elewację drewnianą malujemy tylko preparatami przeznaczonymi do drewna, które tworzą półprzepuszczalne powłoki (lazury, impregnaty olejowe, farby akrylowe do drewna). Zwykła farba olejna czy lakier zamknie wilgoć w środku i po paru sezonach będzie się łuszczyć.
Montując deski, unikaj też przykręcania ich zbyt sztywno i na ścisk - drewno musi mieć miejsce na pracę, inaczej spęka lub powykręca deski, a na łączeniach powstaną brzydkie wybrzuszenia. Ważne jest stosowanie odpowiednich łączników: zbyt cienkie lub za krótkie gwoździe mogą nie utrzymać ciężaru desek podczas wichury, a z kolei za długie wkręty mogą przebić na wylot starą ścianę. Standardowo używa się wkrętów o długości dwukrotnie większej niż grubość mocowanej deski (aby pewnie zakotwić się w łacie).
Niepożądane jest także zostawienie surowego, niezaimpregnowanego drewna pod elewacją - nawet jeśli wydaje się zdrowe, po obiciu wilgoć może zrobić swoje; dlatego wszystkie elementy drewniane ukryte pod elewacją koniecznie zabezpiecz przed montażem.
Kolejna kwestia to estetyka: błędem bywa niewystarczające wypoziomowanie pierwszej deski - nawet drobna ukośność będzie się kumulować i psuć wygląd kolejnych rzędów. Dlatego zawsze mierz i poziomuj, zanim przykręcisz na stałe. Unikaj też łączenia krótkich odcinków desek w jednym rzędzie tuż obok siebie - lepiej ciąć deski na mijankę (jak cegły w murze), aby połączenia nie tworzyły jednej linii, bo to rzuca się w oczy. Jeśli masz wątpliwości co do swoich umiejętności, rozważ zatrudnienie fachowca przynajmniej do konsultacji lub nadzoru - poprawianie źle wykonanej elewacji może kosztować więcej nerwów i pieniędzy niż jednokrotne, porządne wykonanie.
Czym obić domek letniskowy lub altanę działkową?
Sposób postępowania jest podobny: przygotuj konstrukcję, zadbaj o izolację i wentylację, a następnie zamontuj wybrany materiał elewacyjny. W przypadku małych domków rekreacyjnych często stosuje się te same materiały co na domach całorocznych - np. deski sosnowe lub świerkowe, bo są niedrogie, albo panele PCV, które szybko się montuje. Niezależnie od skali projektu, staranność wykonania i przestrzeganie powyższych zasad zapewni dobry efekt końcowy.
Na rysunku otwierającym: Ocieplenie metodą lekką suchą polega na przymocowaniu rusztu do istniejącej ściany i wypełnieniu go termoizolacją
1
