- Jak wybierać łączniki oświetlenia?
- Jak sterować natężeniem światła?
- Do czego służą specjalne naścienne przyciski i panele?
- Czy proste łączniki mogą być częścią systemu inteligentnego budynku?
- Jak sterować źródłami światła z różnych miejsc?
- Jakie są rodzaje gniazd do urządzeń teletechnicznych?
- Kiedy wybrać osprzęt podłogowy, natynkowy, a kiedy bezprzewodowy?
- W jakiej stylistyce i z jakich materiałów wykonany jest nowoczesny osprzęt elektroinstalacyjny?
- Jak dobrze rozplanować łączniki i gniazda?
Osprzęt elektroinstalacyjny - wiele opcji do wyboru
Osprzętu mamy w domach znacznie więcej niż kiedyś, ze względu na rosnącą ilość sprzętu elektrycznego, multimedialnego (AGD, RTV i audio, komputery, telefony komórkowe, powerbanki itp.) oraz coraz bardziej rozbudowane systemy oświetlenia (często pełni ono zarówno funkcję użytkową, jak i dekoracyjną). Podstawowy osprzęt to gniazda zasilające i łączniki oświetleniowe. Coraz popularniejsze stają się jednak urządzania do sterowania natężeniem światła czy domową automatyką.
Warto poświęcić uwagę starannemu zaplanowaniu osprzętu, dobrze przemyśleć jego stylistykę i funkcjonalność. Jedni preferują stal, inni tworzywo w mocnych kolorach. Czasem najważniejsze jest to, by łączniki reagowały na muśnięcie ręką lub służyły do sterowania różnymi systemami. Producenci oferują urządzenia o prostej niewyszukanej formie, pasujące do każdego wnętrza, jak również dizajnerskie w stylu loftowym albo retro. Warto inwestować w sprzęt renomowanych marek, który jest trwały i zwykle działa bezawaryjnie.
Jak wybierać łączniki oświetlenia?
- Należy zwrócić uwagę na liczbę potrzebnych klawiszy. Łącznik z dwoma przyciskami umożliwi obsługę dwóch źródeł światła, np. w obrębie jednego żyrandola. Trzy klawisze zapewnią, oczywiście, sterowanie trzema żarówkami.
- Oprócz tradycyjnych urządzeń klawiszowych, na rynku znajdziemy ciekawe modele z dźwigienką, przyciskiem, pokrętłem (obrotowe), szklaną płytką (dotykowe i bezdotykowe - działające po zbliżeniu ręki).
- Do włączania światła w długich korytarzach albo przy schodach służą tzw. łączniki schodowe - zapewniające sterowanie oświetleniem z dwóch oddalonych od siebie miejsc. Na obu końcach korytarza, czy też na dole i na górze schodów, montuje się po jednym przycisku. Przełączenie któregoś z nich powoduje zmianę stanu obwodu (otwarty/zamknięty). Na wielokondygnacyjnej klatce, pomiędzy łącznikami schodowymi można zastosować krzyżowe, umożliwiające sterowanie światłem z większej liczby miejsc.
- Z uwagi na to, że łączniki są dobrze widocznym elementem wnętrz, i dość mocno eksploatowanym, inwestorzy często decydują się na wyroby ze szlachetnych i trwałych materiałów - kamienia, drewna, skóry, porcelany, szkła hartowanego, stali, aluminium, niklu czy miedzi. Osprzęt wykonany z miedzi lub stopów miedzi (tzw. miedź przeciwdrobnoustrojowa albo nowe srebro), albo z materiałów z dodatkiem jonów srebra, wykazuje właściwości antybakteryjne. Produkty metalowe idealnie pasują do wnętrz loftowych. Szklane dostępne są zarówno w stonowanych, jak i intensywnych kolorach. Znajdziemy też oryginalne modele, np. z trójwymiarowym zdobieniem z cienkiego drutu zatopionego w przezroczystym materiale.
Sterowanie natężeniem światła
Wiele osób decyduje się na montaż ściemniaczy podtynkowych, np. zastępując nimi standardowe łączniki ścienne. Urządzenia takie zapewniają płynną regulację intensywności światła. Pozwalają tym samym dopasowywać je do preferencji domowników, a także oszczędzać energię (nie zawsze potrzebujemy pełnej mocy żarówek).
Najprostsze urządzenia mają suwak lub pokrętło. Zaawansowane - panel dotykowy albo opcję sterowania pilotem. Osprzęt obsługiwany za pomocą pilota wyposażony jest w odbiornik podczerwieni ukrywany w puszce instalacyjnej. Jednym pilotem da się obsługiwać kilka urządzeń.
Ściemniacze mogą dodatkowo pełnić funkcję łącznika schodowego, wyłącznika czasowego czy symulatora obecności (odtwarzając sekwencje zapalania i gaszenia światła z kilku dni). Niektóre zapamiętują ostatnie ustawienia - po ponownym włączeniu lamp, natężenie oświetlenia jest takie samo, jak poprzednio. Planując ściemniacze, uprzedźmy o tym elektryka układającego instalację, zaś wybierając urządzenia - zwróćmy uwagę, do jakich źródeł światła są przeznaczone.
Zdalna obsługa osłon okiennych
Na rynku znajdziemy też specjalne rodzaje łączników, przeznaczone do sterowania roletami czy żaluzjami (konkretnie do obsługi napędu, który je podnosi i opuszcza). Pozwalają one zarządzać osłonami pojedynczo lub grupowo, przy użyciu pilota albo bezpośrednio. Możliwe jest również programowanie scenariuszy ich pracy - zgodnie z indywidualnymi potrzebami. Urządzenia najczęściej umieszczane są obok łącznika oświetleniowego albo przy łóżku w sypialni. W najprostszych modelach, przytrzymanie jednego z klawiszy powoduje opuszczanie osłon, zaś drugiego podnoszenie.
Zarządzanie różnymi systemami
Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu instalacji, za pomocą specjalnych naściennych przycisków czy paneli można obsługiwać wiele układów. Część osób wybiera programatory służące do zarządzania kilkoma instalacjami jednocześnie, czy nawet do sterowania tzw. systemem domu inteligentnego (obejmującym całe techniczne wyposażenie w obrębie budynku i posesji). Połączenie takiego urządzenia z automatyką pogodową i rozmaitymi czujnikami pozwala kierować działaniem instalacji z uwzględnieniem temperatury na zewnątrz domu, intensywności nasłonecznienia, pory dnia itd. Możliwe jest przy tym definiowanie scenariuszy pracy poszczególnych systemów, programowanie tzw. scen świetlnych (natężenia poszczególnych źródeł światła we wnętrzu) czy np. podnoszenie i opuszczanie osłon okiennych o wybranej porze.
Do sterowania pracą grzejników, podłogówki, a także klimatyzacji służą termostaty pokojowe z czujnikiem temperatury. Zaawansowane modele precyzyjnie zarządzają temperaturą w całym budynku, z podziałem na strefy i uwzględnieniem scenariuszy dziennych lub tygodniowych.
Naścienny osprzęt podtynkowy można uzupełnić także o czujniki gazu i zalania, które alarmują w przypadku awarii instalacji, jak również zamykają (poprzez elektrozawór) dopływ gazu i wody.
Zwykłe łączniki do współpracy z systemem inteligentnego domu
Najprostsze łączniki także mogą pełnić istotne funkcje w systemie inteligentnego budynku i służyć do zaawansowanego sterowania oświetleniem, klimatyzacją czy ogrzewaniem. Choć do obsługi tych instalacji używa się pilotów i smartfonów, nie są one w stanie w pełni zastąpić przycisków, montowanych na ścianie w pobliżu drzwi. Za panelem łącznika, w głębokiej puszce instalacyjnej umieszcza się niewielki moduł elektroniczny odpowiedzialny za komunikacje z centralą. Przycisk wykonuje zaprogramowane w niej zadanie - może to być prosta akcja typu włącz/wyłącz czy zmiana natężenia światła (np. poprzez szybkie dwukrotne naciśnięcie guzika).
Firmy zajmujące się automatyką budynków oferują oczywiście specjalne panele do montażu na ścianie, z wieloma przyciskami, mogące służyć do sterowania oświetleniem, osłonami okiennymi itd. Są one jednak dość drogie i nie każdemu odpowiada ich stylistyka.
Automatyczne włączanie i wyłączanie oświetlenia
Po zamontowaniu łączników z wbudowanym czujnikiem ruchu albo odrębnych czujników ruchu montowanych podtynkowo, światło zapala się samo, gdy ktoś wchodzi do pomieszczenia oraz analogicznie gaśnie po ustalonym czasie. Nie trzeba pamiętać o jego wyłączaniu. Rozwiązanie takie bardzo dobrze sprawdza się w korytarzach i na klatkach schodowych - podobnie jak łączniki czasowe, które pozwalają ustawić porę działania określonego systemu (np. oświetlenia, wentylacji) w zakresie od kilkunastu sekund do kilkunastu minut.
Sterowanie źródłem światła z różnych miejsc
Zamiast typowych łączników, w długich korytarzach i przy schodach można zaplanować wersje schodowe, przeznaczone do zarządzania oświetleniem z dwóch oddalonych od siebie miejsc. Na dole i na górze schodów, lub na obu końcach korytarza, montuje się po jednym przycisku. Przełączenie któregoś z nich powoduje zmianę stanu obwodu (otwarty/zamknięty). Na wielokondygnacyjnej klatce, pomiędzy łącznikami schodowymi stosuje się niekiedy krzyżowe, umożliwiające sterowanie światłem z większej liczby miejsc. Jedne i drugie zastąpi ukryty w rozdzielnicy przekaźnik bistabilny i współpracujące z nim łączniki impulsowe (w dowolnej liczbie).
Gniazda do mniej popularnych wtyczek
Oprócz zwykłych gniazda wtykowych (tzw. kontaktów), w pomieszczeniach, w których znajduje się sprzęt grający lub kino domowe, warto przewidzieć gniazda multimedialne HDMI, głośnikowe, antenowe czy komputerowe - wszystkie przeznaczone do montażu w standardowych puszkach. Pozwalają one na łączenie oddalonych od siebie urządzeń, bez plątaniny kabli. Przewody zasilające i sygnałowe ukrywa się w ścianach. Gniazda HDMI umożliwiają przesyłanie treści multimedialnych np. z komputera czy odtwarzacza DVD do projektora albo telewizora. Jeżeli jesteśmy na etapie planowania czy urządzania domowych wnętrz, musimy wiedzieć, gdzie będą stały poszczególne urządzenia, aby w odpowiednich miejscach zamontować osprzęt.
Praktycznym rozwiązaniem są też gniazda wyposażone w porty USB, służące do ładowania urządzeń mobilnych (tabletów, smartfonów), jak również komunikowania ich ze sprzętem grającym albo domową siecią komputerową.
Osprzęt podłogowy, natynkowy i bezprzewodowy
W domach stosuje się głównie osprzęt podtynkowy - mechanizmy gniazd i łączników osadzane są w puszkach elektroinstalacyjnych. Ostatecznie na ścianach widoczne są jedynie panele dekoracyjne. Jednak oprócz popularnych puszek ściennych, na rynku znajdziemy również wersje podłogowe. Polecane są one do dużych wnętrz, gdzie sprzęt audio, wideo czy lampy stoją w znacznej odległości od ścian. Puszki takie są szczelne, bez obaw można czyścić posadzkę na mokro. Wodoodporne wersje montuje się na tarasach. W pomieszczeniach gospodarczych stosuje się niekiedy osprzęt natynkowy - wygląda on jednak mniej estetycznie, bo mocowany jest na ścianach bez użycia puszek.
W przypadku modernizacji systemów dobrze sprawdza się osprzęt bezprzewodowy. Element o wyglądzie zbliżonym do łącznika natynkowego wystarczy przytwierdzić (np. przykleić) do powierzchni ściany bądź mebla. W przypadku zmiany ustawienia sprzętów czy też nowej aranżacji pomieszczeń, bez problemu można zmienić lokalizację takiego urządzenia.
Odpowiednia stylistyka
Osprzęt elektroinstalacyjny to niewielkie, niepozorne urządzenia, których mamy w domach coraz więcej. Dobrym rozwiązaniem jest więc wybór modeli o prostej neutralnej formie. Takie nie opatrzą nam się i będą pasować do wszystkich pomieszczeń, nawet po zmianie ich aranżacji. Można też zastosować produkty przykuwające uwagę i stanowiące ciekawy element we wnętrzu. Producenci kładą nacisk zarówno na funkcjonalność, jak i dizajn, współpracują z projektantami wzornictwa przemysłowego. W ramach poszczególnych linii stylistycznych oferują zarówno popularne gniazda wtykowe, łączniki, jak i ściemniacze czy programatory. Przed dokonaniem zakupu, upewnijmy się, że wszystkie potrzebne nam elementy znajdują się w danej serii.
Stylistyka łączników w znacznej mierze zależy od rodzaju zastosowanego mechanizmu. Poza popularnymi modelami klawiszowymi znajdziemy wersje retro z pokrętłem albo z dźwigienką. Oprócz tego bardzo nowoczesne ze szklaną płytką - dotykowe i bezdotykowe (działające po zbliżeniu dłoni). Polecane są one do łazienek, pralni, kuchni (dzięki nim włączanie i wyłączanie światła mokrą czy zabrudzoną ręką nie stanowi problemu). W sprzedaży są też modele sterowane pilotem (z odbiornikiem podczerwieni w puszce instalacyjnej).
Szlachetne materiały
Większość produktów z popularnego tworzywa ma neutralny charakter, choć znajdziemy również wersje w intensywnych kolorach. Materiał wysokiej jakości po wielu latach użytkowania nie matowieje, nie przebarwia się i nie ulega porysowaniu.
Można też zastosować osprzęt z nietypowych materiałów albo wykończony ręcznie i ozdobiony błyszczącymi kryształkami. Ramki i maskownice bywają wykonane z porcelany, szkła hartowanego, kamienia, drewna egzotycznego, skóry, betonu polerowanego czy niklu. Metalowe i betonowe idealnie pasują do wystroju loftowego. Wersje z miedzi, stopów miedzi albo z materiałów z dodatkiem jonów srebra wykazują właściwości antybakteryjne.
Osprzęt podświetlany
Część wyrobów ma wbudowane diody LED. Delikatnie podświetlona ramka, okienko na obudowie, przycisk albo pierścień wokół niego, to proste, ale praktyczne rozwiązanie (nie musimy po omacku szukać gniazda czy łącznika). Diody pełnią zarówno funkcję podświetlenia, jak i wskaźnika napięcia lub włączenia. W niektórych modelach działają zatem cały czas, w innych tylko wtedy, gdy światło jest zgaszone.
Praktyczne są też specjalne lampki do montażu naściennego, umieszczane w takich samych ramkach instalacyjnych, jak łączniki i gniazda. Rozmieszczone wzdłuż biegu schodów albo ciemnych korytarzy, stanowią niekiedy stałe nocne oświetlenie. Pełnią też funkcję latarki - w przypadku, gdy można je wyjmować z uchwytów.
Dobre rozplanowanie łączników i gniazd
Łączniki światła głównego montuje się wewnątrz poszczególnych pomieszczeń, przy drzwiach, od strony klamki. Inaczej jest tylko w przypadku łazienki i pralni (gdzie nietrudno o zachlapanie przycisku) oraz małych pomieszczeń, jak garderoba, spiżarnia - przyciski lokuje się przed wejściem. Łączniki dodatkowych opraw, np. kinkietów ściennych, najlepiej zaplanować bezpośrednio pod nimi. Standardowa wysokość montażu to 120-140 cm nad podłogą. Z kolei łączniki umieszczone na wysokości 70-90 cm mogą bez problemu dosięgnąć dzieci i osoby na wózkach inwalidzkich. Choć dla każdego jest to wygodne rozwiązanie - zapalanie światła nie wymaga podnoszenia ręki. Pamiętajmy, że każdy rodzaj osprzętu należy lokować przynajmniej 60 cm od wanny lub prysznica, czyli tzw. stref mokrych.
Przy odpowiedniej ilości i rozmieszczeniu gniazd zapomnimy o istnieniu rozgałęziaczy i przedłużaczy. W kuchni warto zaplanować co najmniej cztery gniazda nad blatami - do zasilania ekspresu, tostera itp. Potrzebne są też osobne (każde jako wyodrębniony obwód) do piekarnika, kuchenki mikrofalowej, zmywarki i lodówki. W salonie oprócz gniazd wtykowych warto przewidzieć głośnikowe czy multimedialne. W łazience jeden kontakt należy zarezerwować do pralki. Dodatkowe przydadzą się m.in. przy lustrze. W pokojach i korytarzu większość gniazd montuje się 20-30 cm ponad posadzką. Te, które mają znaleźć się nad blatem w kuchni i w łazience - na wysokości 110-140 cm.
Jeśli kilka kontaktów czy łączników trzeba zainstalować w niewielkiej odległości od siebie (np. przy kinie domowym), najlepiej umieścić je w puszkach kilkusekcyjnych i osłonić wspólną ramką. Dzięki temu urządzenia zajmą na ścianie mniej miejsca i będą się lepiej prezentować. W jednym pionowym bądź poziomym bloku można zamontować gniazda, różne przyciski bądź czujniki. Dostępne są też specjalne zaślepki do niewykorzystanych jeszcze pozycji. O takim rozwiązaniu najlepiej pomyśleć na etapie układania instalacji elektrycznej i zastosować odpowiedni rodzaj puszek i osprzętu (ten ze zintegrowaną ramką nie nadaje się do zgrupowanego montażu). Zarówno ramkę, jak i panele zewnętrzne łatwo jest wymienić, w przypadku gdy się zniszczą lub zmieni się kolorystka pomieszczeń.
W kuchniach i gabinetach planuje się niekiedy bloki zasilające - zestawy gniazd elektrycznych czy multimedialnych wysuwane z blatu szafki albo biurka. Blok można całkowicie ukryć w meblu, co chroni go również przed zalaniem albo zabrudzeniem, gdy nie jest używany.
Najważniejsze bezpieczeństwo
Osprzęt elektroinstalacyjny nie może stanowić zagrożenia dla mieszkańców. Wybierajmy więc produkty renomowanych marek, opatrzone pełną informacją techniczną i znakiem CE. Unikajmy tych niewiadomego pochodzenia. Zwracajmy uwagę na to, czy w zestawie znajdują się wszystkie elementy montażowe - mechanizm, dopasowana do niego ramka itd.
Każde gniazdo wtykowe powinno mieć styk ochronny, nazywany bolcem, połączony z przewodem PE, chroniącym przed porażeniem (dawniej gniazda z bolcem montowano tylko w łazienkach i kuchniach - pomieszczeniach o podwyższonym zagrożeniu porażeniem prądem).
W pokojach małych dzieci warto stosować kontakty wyposażone w przesłonę torów prądowych, uniemożliwiającą włożenie do środka przedmiotów innych niż wtyczka. W łazience, w pralni i w kuchni nad blatem niezbędny jest osprzęt bryzgoszczelny, oznaczony symbolem IP44. Ma on przesłonę (klapkę) i uszczelkę, co zapobiega przenikaniu wilgoci i drobnych zanieczyszczeń. Każde gniazdo i łącznik ma dwucyfrowy kod IP, określający stopień ochrony przed wnikaniem ciał stałych (w tym pyłu) - pierwsza cyfra - oraz wody - druga cyfra. W garażu, kotłowni oraz na tarasie zalecana jest jeszcze wyższa klasa szczelności, np. IP65. Produkty takie wyposażone są w hermetyczną obudowę o wysokim stopniu szczelności, zabezpieczającą wnętrze urządzenia przed kurzem i strugami wody.
Małgorzata Kolmus
fot. otwierająca: Ospel
Dodaj komentarz