Remont konstrukcji i pokrycia dachu - praktyczne porady

Dach pełni w domu niezwykle istotną rolę. Chroni przed warunkami atmosferycznymi i zatrzymuje w budynku ciepło. Stromy - ma dodatkowo spory wpływ na wygląd bryły. Jeżeli więc podczas jego oględzin zauważymy jakieś niepokojące oznaki, takie jak ślady korozji biologicznej na konstrukcji, odkształcenia krokwi czy przecieki, nie powinniśmy ich bagatelizować. W porę rozpoczęte prace naprawcze mogą znacznie ograniczyć szkody.

Naprawa więźby dachowej

Kontrolę stanu dachu warto rozpocząć od więźby dachowej. To ona stanowi bowiem podporę dla kolejnych warstw izolacyjnych i pokrycia. W budownictwie jednorodzinnym konstrukcję tę wykonuje się przeważnie z drewna. Przy wszystkich swoich zaletach, materiał ten ma również wady - źle reaguje na wilgoć, jest też podatny na uszkodzenia przez grzyby i owady.

Jeżeli więc na więźbie pojawią się kolonie grzybów bądź ślady żerowania owadów, warto zasięgnąć porady mykologa budownictwa (specjalisty od grzybów domowych), który podpowie, jak rozwiązać problem. Jednym z wariantów jest zaaplikowanie odpowiednich środków chemicznych lub podgrzanie poddasza do przynajmniej 50°C - w takiej temperaturze giną larwy owadów. Specjalista może też zarekomendować ociosanie i wzmocnienie zaatakowanych elementów.

Innym powodem do niepokoju jest nadmierne ugięcie się krokwi. Może być spowodowane ułożeniem na dachu zbyt ciężkiego pokrycia, wadami elementów więźby lub złym wykonaniem połączeń. Również w tym przypadku oględzin powinien dokonać specjalista - konstruktor, który fachowo oceni stan więźby. Bez jego opinii nie wolno dokonywać żadnych zmian w konstrukcji dachu.

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Czym najlepiej kleić aluminium? Jaka farba na zacieki po zalaniu? Profesjonalny system renowacyjny do usuwania wilgoci i...

Dowiedz się więcej

• Jak nie stresować się w czasie budowy?
• Wymiana okien za grosze. Tak uzyskasz dofinansowanie
• Zabudowa z płyt gipsowo-kartonowych. Praktyczne porady
• Jakie płyty, profile i akcesoria będą potrzebne do zabudowy poddasza?
• Wnętrza w duchu glamour z farbami Tikkurila
• Jak urządzić sypialnię na poddaszu?
• Jak urządzić wnętrza w stylu loftowym?

Zobacz więcej Zobacz mniej

Tego typu usterki usuwa się przeważnie wzmacniając osłabiony element obustronnymi nakładkami z desek, sklejki lub stalowych płaskowników. W podobny sposób naprawia się uszkodzone oparcie krokwi na płatwiach oraz połączenia w kalenicy. Innym wariantem jest wymiana wadliwej krokwi na nową - o odpowiedniej nośności.

Sposoby wzmocnienia więźby dachowej: krokwi (a); połączenia krokwi w kalenicy (b); oparcia na płatwi (c).

Uwaga! Jeżeli w porę nie zareagujemy na rozwój korozji biologicznej na więźbie czy nadmierne ugięcie konstrukcji, skutki mogą być bardzo poważne. W skrajnych przypadkach konieczna może być nawet wymiana całej więźby dachowej, co oznacza praktycznie kapitalny remont domu.

Wzmocnienie uginających się łat

Doradztwo konstruktora będzie niezbędne także wtedy, gdy przy okazji modernizacji dachu lub poddasza zaplanujemy budowę lukarny bądź wstawienie okna dachowego, a jest ono szersze od rozstawu krokwi. W takiej sytuacji wycina się fragment przynajmniej 1 lub 2 krokwi i montuje ustawione poprzecznie do nich belki, zwane wymianami. Ich zadaniem jest przeniesienie na krokwie obciążeń na krawędziach otworu.

Jeżeli podczas remontu dachu będziemy chcieli wstawić okna dachowe, a będą one szersze od rozstawu krokwi, należy wykonać wymiany, które przeniosą na krokwie obciążenia na krawędziach otworu. (fot. po lewej: Velux)

Remont warstw dachu

Jeżeli na poddaszu gromadzi się wilgoć - niezależnie od warunków atmosferycznych - przyczyną jest najprawdopodobniej kondensacja pary wodnej w warstwach dachowych, będąca efektem niewłaściwej wentylacji połaci. Warstwy dachu mogą też wymagać remontu w sytuacji, gdy na poddaszu jest zimno.

Kłopot z wentylacją

W celu ochrony przed zawilgoceniem izolacji dachowej i konstrukcji dachu stosuje się folię paroizolacyjną. W praktyce często nie spełnia ona jednak swojego zadania, ponieważ jest układana niestarannie - bez odpowiednio dużych sklejanych zakładów.

W związku z tym niezbędne jest utworzenie w połaci dachu szczelin wentylacyjnych. Jedna wystarczy wtedy, gdy na dachu zastosowane jest ołacenie i folia wstępnego krycia o wysokiej paroprzepuszczalności. Przerwa znajduje się wtedy bezpośrednio pod pokryciem dachowym, a tworzą ją łaty i kontrłaty. Druga szczelina niezbędna jest w sytuacji, gdy pokrycie ułożono na folii o niskiej paroprzepuszczalności lub papę na deskowaniu. Przestrzeń o szerokości min. 2,5 cm należy utworzyć pomiędzy ociepleniem dachu a folią wstępnego krycia. W obu przypadkach trzeba zapewnić wlot powietrza w okapie i wylot w kalenicy.

Szczeliny wentylacyjne muszą być drożne na całej długości połaci - od wlotu w okapie po wylot w kalenicy.

Szczeliny wentylacyjne pozwalają usuwać wilgoć z połaci dachu. Jedna przestrzeń wystarczy przy zastosowaniu ołacenia i folii wstępnego krycia o wysokiej paroprzepuszczalności (a). W przypadku użycia folii o niskiej paroprzepuszczalności lub ułożenia papy na deskowaniu, niezbędne są dwie szczeliny (b).

W razie potrzeby trzeba też zastosować dachówki wentylacyjne, które wspomagają system wymiany powietrza pod pokryciem. Są one zalecane na dachach o dużych połaciach oraz wtedy, gdy ciągłość przestrzeni wentylacyjnej jest przerwana np. przez komin czy okna dachowe.

Aby wspomóc system wymiany powietrza pod pokryciem dachowym, stosuje się dachówki wentylacyjne. (fot. Röben)

Zobacz, jak rozmieszczać dachówki wentylacyjne

Zimno na poddaszu

Dach to jedno z newralgicznych miejsc domu, przez które ucieka najwięcej ciepła. Jeżeli poddasze jest użytkowe, połać musi być ocieplona. Nową termoizolację układa się również wtedy, gdy stara uległa uszkodzeniu na skutek trwałego zawilgocenia.

Najpowszechniej stosowanym materiałem ociepleniowym na poddaszach jest wełna mineralna. Ma ona bardzo dobre właściwości cieplne, a ponadto jest sprężysta, dzięki czemu dokładnie wypełnia ocieplaną przestrzeń. Najbardziej polecanym sposobem jest umieszczenie jednej warstwy wełny o grubości 15-20 cm pomiędzy krokwiami, a następnie przymocowanie do konstrukcyjnych elementów dachu rusztu z drewna lub stali i wypełnienie go drugą warstwą wełny ułożonej w poprzek. Uzyskamy w ten sposób 25-35 cm ocieplenia, co pozwoli zachować na poddaszu komfort cieplny.

Do rusztu trzeba jeszcze przymocować z odpowiednimi zakładami folię paroszczelną, która będzie zapobiegać kondensacji pary wodnej w warstwie ocieplającej i ochroni konstrukcję dachu przed zawilgoceniem. Poszycie można wykonać np. z płyt g-k, paneli ściennych czy drewna.

Zdarza się, że ocieplenia wymaga dach, który pokryto bez ułożenia folii dachowej. Aby naprawić ten błąd, między krokwiami - 3-4 cm od spodu deskowania - mocuje się dobrze naciągniętą folię paroprzepuszczalną. W ten sposób utworzy się pustka wentylacyjna, przez którą będzie odprowadzana wilgoć - przez szczelinę wywiewną po obu stronach kalenicy. W tym celu należy wyciąć tam deski poszycia i papę na szerokość ok. 4 cm.

Do ocieplania dachu najchętniej wybierana jest wełna mineralna. Materiał ten ma bardzo dobre właściwości cieplne, a dzięki sprężystości - dokładnie wypełnia przestrzeń pomiędzy krokwiami. (fot. Isover)

Renowacja połaci

Pojawiające się pod dachem w czasie deszczu zacieki to znak, że nieszczelne jest pokrycie dachowe. W takiej sytuacji trzeba jak najszybciej dokonać jego oględzin, aby ocenić, jak poważne są usterki. Interweniować trzeba również w nagłych przypadkach, np. gdy pokrycie zostało uszkodzone wskutek gwałtownej wichury. Remont połaci może być też zaplanowany - niektóre rodzaje okładzin można pomalować, co jest tańsze od ich wymiany, a daje niezłe efekty.

Naprawa nieszczelności

Pierwszym krokiem po wejściu na przeciekający dach powinno być sprawdzenie, czy prawidłowo wykonane są obróbki blacharskie. Powszechnie zdarza się bowiem, że kosze dachowe, osadzenia okien dachowych, przejścia kominów przez dach i kalenica wykonane są niestarannie, co skutkuje zaciekami na poddaszu. Najczęściej spotykanym błędem jest zbyt płytkie osadzenie obróbek. Sprawdzić trzeba też to, czy krawędzie blachy są prawidłowo wywinięte. Źródłem problemów może być również nie zastosowanie kształtek uszczelniających lub silikonu dekarskiego.

Nieszczelności powstają często na skutek nieprawidłowego wykonania obróbek blacharskich. Jednym ze strategicznych miejsc, które trzeba sprawdzić, jest kosz dachowy, którym spływa najwięcej wody i gdzie gromadzi się śnieg. (fot Röben)

Wymiana uszkodzony elementów dachu

Nieszczelności powstają także w samym pokryciu dachowym. Przyczyną usterek może być silny wiatr, zsuwający się zlodowaciały śnieg czy chodzenie po dachu. Jeżeli zniszczenia są miejscowe, nie trzeba wymieniać całego materiału pokryciowego, a tylko pojedyncze, uszkodzone elementy.

Stosunkowo łatwo wymienić pęknięte dachówki. Pod warunkiem, że uda nam się dobrać produkowany obecnie zamiennik o identycznym kształcie i kolorze, jak ten ułożony na dachu. Aby usunąć model zahaczany o łaty lub mocowany do nich gwoździami, należy nieco unieść i podeprzeć klinami sąsiednie dachówki z wyższego rzędu. Przy wymianie elementu zakładkowego, trzeba dodatkowo podważyć sąsiednią dachówkę z tego samego rzędu.

Demontaż uszkodzonego arkusza blachodachówki polega na odkręceniu mocujących go wkrętów, a także łączników sąsiednich arkuszy z tych boków, które blokują wadliwy element. Podczas prac trzeba uważać, aby nie porysować pozostałych fragmentów pokrycia. Nowe wkręty umieszcza się w innych miejscach niż poprzednio.

Do naprawy dobrze nadają się też pokrycia bitumiczne - papa i gonty. Niewielkie nieszczelności w krytych nimi dachach uzupełnia się specjalistycznymi powłokami uszczelniające do dachu.

Wymiana pękniętej dachówki nie stanowi problemu. Dużo trudniejsze może być za to dobranie identycznego zamiennika. (fot. Monier Braas)

Malowanie dachu

Zdarza się, że po kilkunastu latach od ułożenia, pokrycie dachowe, nawet dokładnie wyczyszczone, nie wygląda zbyt efektownie. Dotyczy to np. blachodachówki, która po pewnym czasie może nieco wypłowieć. Aby dach odzyskał intensywny kolor, można go pomalować. W sprzedaży dostępne są farby zarówno do pokryć z blachy, jak i do dachówek. Decydując się na takie przedsięwzięcie trzeba jednak dobrze oszacować koszty inwestycji. Niekiedy kwota, jaką wydamy na przygotowanie dachu do odmalowania (dokładne oczyszczenie pokrycia, usunięcie ewentualnych ognisk korozji itp.), materiały i robociznę, będzie niewiele niższa od tej, jaką wydalibyśmy na nowe pokrycie.

Wymiana pokrycia dachowego

Jeżeli uszkodzenia pokrycia są poważne, a naprawa nieopłacalna, konieczna może być jego wymiana. Taki krok często podyktowany jest również względami estetycznymi - gdy stary dach szpeci dom lub po prostu znudził się jego właścicielom.

Dobierając nowy materiał trzeba pamiętać o dopasowaniu go do specyfiki dachu. Najważniejsze, aby nie obciążył zanadto więźby. Każda konstrukcja ma bowiem określoną nośność, obliczoną przez konstruktora. Jeżeli więc nasz dach był pokryty dachówkami, które są najcięższym materiałem (1 m² waży 40-90 kg), mamy dowolność przy wyborze nowej okładziny. Natomiast w sytuacji, gdy nasza więźba utrzymywała lekką blachę dachową (2-15 kg/m²), bądź gonty (5-13 kg/m²), najbezpieczniej jest zastosować materiał o podobnej wadze. Ułożenie cięższego może bowiem skutkować ugięciem, a nawet zniszczeniem konstrukcji.

Zmiany są oczywiście możliwe, ale trzeba je skonsultować się z konstruktorem, który wykona ekspertyzę wytrzymałości więźby. W razie potrzeby specjalista zaproponuje zwiększenie liczby krokwi oraz ich przekroju, zastosowanie dodatkowych podpór pod krokwie i jętki, usztywnienie połaci ściągami stalowymi lub wymianę niektórych elementów.

Przykład dachu po metamorfozie - drewniane gonty zamieniono na blachodachówkę z posypką mineralną. (fot. Ahi Roofing)

Pod uwagę należy wziąć również kształt dachu. Im jest on prostszy, tym większe pole manewru mamy przy wyborze pokrycia. W takim przypadku można zastosować zarówno materiały dostępne w dużych arkuszach (blachodachówki, blachy trapezowe), jak i elementy drobnoformatowe (dachówki, gonty). Na bardziej skomplikowanych konstrukcjach lepiej sprawdzą się te drugie, ponieważ łatwiej dopasować je do nieregularnej formy dachu.

Innym istotnym parametrem jest też kąt nachylenia dachu. Im mniej stroma więźba, tym pokrycie musi być bardziej szczelne. Wynika to z tego, że z dachu o mniejszym kącie nachylenia woda spływa wolniej, dłużej też zalega nim topniejący śnieg. Orientacyjny kąt nachylenia połaci wynosi 10-90° dla blachy dachowej i gontu bitumicznego, 18-75° dla dachówek oraz 40-60° dla strzechy. Wartości te są jednak szacunkowe, dlatego wybierając pokrycie, trzeba kierować się instrukcjami producenta, ponieważ nawet ten sam materiał - w zależności od kąta nachylenia dachu - może wymagać różnej szczelności podkładu.

Redaktor: Norbert Skupiński
fot. otwierająca: Handbud