Na co wymienić kopciucha? Jakie są dotacje? Nie zwlekaj, wybór coraz mniejszy!

Na co wymienić kopciucha i do kiedy? Zgodnie z unijnymi wytycznymi montaż kotłów na paliwa kopalne ma zostać zakazany w nowych domach od 2030 r., w remontowanych od 2040. W programie Czyste Powietrze dopłaty do kotłów gazowych wciąż się znajdują, a ich likwidacja nastąpi już w 2025 roku.

Usunięcie kopciucha to podstawowy warunek uzyskania dofinansowania z programu Czyste Powietrze. Gdy program ruszał, kopciucha można było zastąpić ekologicznym kotłem na węgiel, albo nowoczesnym kotłem gazowym. Unijne przepisy wyeliminują je jednak z rynku, a inwestorom pozostanie wybór tylko między:

• pompą ciepła,
• kotłem na drewno/pellet,
• ogrzewaniem elektrycznym.

Dofinansowanie do wymiany pieca: jakie są dotacje?

Kiedy w 2018 r. ruszał program Czyste Powietrze podkreślano, że jednym z jego głównych celów jest zmniejszenie emisji szkodliwych pyłów do atmosfery. Miała temu służyć wymiana starych pieców i kotłów na paliwa stałe (tzw. kopciuchów) na nowoczesne, ekologiczne źródła ciepła. Przyjęto, że przez ponad 10 lat uda się zlikwidować 3 mln starych, wszystkopalnych pieców. Program Czyste Powietrze działa już prawie 6 lat, czyli półmetek za nami, a według danych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Polacy zezłomowali 405 tys. kopciuchów.

W ramach Czystego Powietrza w 2024 roku wysokość dopłat do wymiany kopciucha wynosi:

• od 41 tys. zł do 66 tys. zł - jeżeli roczny dochód nie przekracza 135 tys. zł;
• od 47 tys. zł do nawet 99 tys. zł - dla osób, których dochód wynosi 1894 zł na osobę w gospodarstwie wieloosobowym i 2651 zł w przypadku gospodarstwa jednoosobowego;
• od 79 tys. zł do 136,2 tys. zł - dla osób, których próg dochodowy wynosi 1090 zł w gospodarstwie wieloosobowym i 1526 zł na osobę w gospodarstwie jednoosobowym.

Za sprawą programu Czyste Powietrze zlikwidowano już 405 tys. kopciuchów (fot. J. Werner)

W 2024 roku dość rygorystycznie ograniczono dopłaty do wymiany kotłów w ramach Czystego Powietrza. Możemy dostać finansowanie tylko na urządzenia, które spełniają określone normy i są zamieszczone na liście ZUM (liście Zielonych Urządzeń i Materiałów)! 

Czy można dostać dofinansowanie na kocioł węglowy i gazowy?

Wiele osób pyta, czy dostanie dofinansowanie na kocioł węglowy. Odpowiedź brzmi: NIE. Początkowo dofinansowanie do wymiany pieca przysługiwało także do ekologicznych kotłów węglowych. Tak możliwość została zlikwidowana z końcem 2021 r. Od tego czasu nie dostaniemy dofinansowania na kocioł węglowy, nawet jeśli kupimy kocioł spełniający wymogi Ekoprojektu! Zakaz dopłat do kotłów węglowych, i od 2025 roku też kotłów gazowych, i brak takiej dotacji w programie Czyste Powietrze wynika z prowadzonej przez Unię Europejską polityki odchodzenia od paliw kopalnych. Takim jest zaś nie tylko węgiel, lecz i gaz. U nas będący synonimem paliwa czystego i wygodnego w użyciu. Przez pierwsze trzy lata obowiązywania programu Czyste Powietrze najchętniej wybieranym przez inwestorów źródłem ciepła był właśnie kocioł gazowy (45% wniosków).

Większość polskich domów jednorodzinnych wciąż ogrzewają kotły na węgiel i drewno. Zasypowe kopciuchy wymagają ręcznego dokładania opału, doglądania paleniska, usuwania popiołu. Paliwo mieszczące się w komorze spalania wystarcza tylko na kilka godzin, więc zimą nie można zostawić domu na dłużej. Zgodnie z unijnymi przepisami takich kotłów nie można już sprzedawać - wprowadzany do obrotu kocioł musi być w 5. klasie i zgodny z Ekoprojektem. Zwykle jest wyposażony w podajnik paliwa, niekiedy w funkcję automatycznego rozpalania. Jest efektywniejszy energetycznie i mniej szkodzi środowisku. Jego obsługa nie jest tak angażująca, lecz wciąż raz na kilka dni trzeba uzupełnić opał, usunąć popiół, wyczyścić kocioł. Paliwo, którym najczęściej jest pellet (czyli granulki ze sprawowanej biomasy) lub groszek węglowy, jest stosunkowo tanie, kocioł z podajnikiem nie. Jak już pisaliśmy, do kotłów węglowych dopłaty z programu Czyste Powietrze nie przysługują!

Czy wymienić kopciucha na kocioł gazowy? Ogrzewanie gazowe zdrożeje!

Kotły gazowe od kotłów na paliwo stałe są droższe w eksploatacji, ale za to bezobsługowe. Budynek musi jednak mieć dostęp do gazociągu, a ten jest w naszym kraju ograniczony. Alternatywą może być gaz płynny LPG z przydomowego zbiornika. Niestety, LPG kosztuje więcej niż gaz z sieci, trzeba też mieć w ogródku miejsce na zbiornik. 

Kotły gazowe mają sporo zalet: automatycznie włączają się i wyłączają, poza przeglądem raz w roku nie wymagają żadnej obsługi, bez utraty sprawności dostosowują się do zmiennego, chwilowego zapotrzebowania na ciepło. Co więcej, nie potrzebują kotłowni. Można je instalować w kuchni, łazience, korytarzu. Nie wolno w pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi (sypialni, salonie). Kotły gazowe kondensacyjne pobierają powietrze niezbędne w procesie spalania z zewnątrz. Kotły kondensacyjne mają sprawność o kilkanaście procent wyższą od tradycyjnych. Dobrze współpracują z niskotemperaturowym ogrzewaniem podłogowym, bo im niższa temperatura czynnika grzewczego na wyjściu z kotła, tym wyższa jego sprawność i większe oszczędności. Co oczywiście nie znaczy, że taki kocioł gazowy nie sprawdzi się w połączeniu z tradycyjnymi grzejnikami - po prostu zyski z kondensacji będą mniejsze. 

Trzeba jednak pamiętać, że Unia Europejska zatwierdziła system ETS 2, w ramach którego paliwa kopalne używane do ogrzewania domów od 2027 r. będą obciążone dodatkową opłatą za emisję dwutlenku węgla. Ogrzewanie gazem z pewnością wyraźnie zdrożeje!

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Czym najlepiej kleić aluminium? Jaka farba na zacieki po zalaniu? Profesjonalny system renowacyjny do usuwania wilgoci i...

Dowiedz się więcej

• Jak nie stresować się w czasie budowy?
• Wymiana okien za grosze. Tak uzyskasz dofinansowanie
• Zabudowa z płyt gipsowo-kartonowych. Praktyczne porady
• Jakie płyty, profile i akcesoria będą potrzebne do zabudowy poddasza?
• Wnętrza w duchu glamour z farbami Tikkurila
• Jak urządzić sypialnię na poddaszu?
• Jak urządzić wnętrza w stylu loftowym?

Zobacz więcej Zobacz mniej

Wymiana kopciucha na kocioł na prąd: czy ma sens?

Kocioł elektryczny niczego nie spala, nie potrzebuje zatem komina, kotłowni, nawiewu powietrza. Jest niewielki i tak samo jak gazowy może wisieć w kuchni, łazience, korytarzu. Jest bezobsługowy, a instalacja kotła na prąd jest łatwa. Zasila typową wodną instalację c.o. - podgrzana woda może trafiać zarówno do grzejników, jak i do ogrzewania podłogowego. Niechęć inwestorów do wymiany starego pieca na ogrzewanie elektryczne wynika z wysokiej ceny prądu. Ale w domu dobrze ocieplonym, o małych stratach ciepła, cena prądu może mieć znaczenie drugorzędne. Szczególnie wtedy, gdy część prądu pochodzi z własnej instalacji fotowoltaicznej.

Wymiana kopciucha na pompę ciepła - zamieszanie z listą ZUM

Pompa ciepła ma takie samo zadanie, jak kocioł - służy do zasilania w ciepło instalacji c.o. oraz przygotowania c.w.u. Przy czym kocioł wytwarza ciepło, spalając gaz lub węgiel, a pompa tylko je pompuje, nie jest jego źródłem. Jej zadaniem jest przenoszenie energii cieplnej dostępnej w otoczeniu budynku - zmagazynowanej w ziemi, wodzie, powietrzu. Miejsce, z którego pompa pobiera ciepło, nazywa się źródłem dolnym, instalację grzewczą, do której jest ono przekazywane, źródłem górnym. W przeciwieństwie do kotłów, pompy nie potrzebują kominów czy magazynu na opał.

Sprzedaż żadnych innych urządzeń grzewczych nie rośnie tak szybko, jak powietrznych pomp ciepła (fot. DAIKIN)

Większość pomp ciepła w naszym kraju sprzedawana jest z jakąś formą dofinansowania. Najpopularniejszym programem tego rodzaju jest Czyste Powietrze. Nic więc dziwnego, że panujące od kilku miesięcy wręcz zamieszanie wokół tego programu żywo interesuje wszystkich - inwestorów, instalatorów, dystrybutorów, producentów.

Dotację w ramach programu Czyste Powietrze można dostać wyłącznie na pompy ciepła, które znajdują się na tzw. liście ZUM, czyli Zielonych Urządzeń i Materiałów, prowadzonej przez Instytut Ochrony Środowiska (IOŚ). Docelowo na tej liście mają pozostać tylko pompy, których parametry przebadano w akredytowanym laboratorium na terenie Unii Europejskiej lub EFTA (Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu). Na razie dopuszczono jednak również obecność pompy na liście ZUM na podstawie innych badań i certyfikatów (np. wydanych przez stowarzyszenie EHPA). Ma to być dopuszczalne do końca 2024 roku. 

Problem polega na tym, że firmy musiały od połowy czerwca znów składać tego rodzaju dokumentację, chociaż już wcześniej ją miały. W efekcie niejedna pompa, która była na liście, z niej znikła, ale za miesiąc równie dobrze może znów na niej być. Przy czym cały czas będzie to dokładnie to samo urządzenie, o identycznych parametrach technicznych. Wszystko przez biurokratyczną procedurę. Tym bardziej krzywdzącą dla uczciwych producentów i dystrybutorów, że nie mogli oni tych dokumentów złożyć z wyprzedzeniem. W takiej sytuacji może mieć sens poczekanie, jeżeli obecnie upatrzonej przez nas pompy nie ma na liście.

Prawdopodobnie to jeszcze nie koniec zamieszania. Kolejna tura problemów może nastąpić od początku nowego roku. Z racji niewielkiej liczby akredytowanych laboratoriów i wysokich kosztów wykonanie badań w terminie może być bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. Takich laboratoriów jest zaledwie ok. 20 (w Polsce tylko jedno), zaś już teraz słychać głosy z branży, że brakuje wolnych terminów.

Czy pompa ciepła sprawdzi się zamiast pieca na węgiel? 

Wymiana kopciucha na pompę ciepła sprawdzi się w starym domu, ale pod pewnymi warunkami. Po pierwsze, należy pamiętać, że pompy ciepła nie dobiera się do metrażu budynku, a do jego zapotrzebowania na ciepło. Oczywiście, wielkość budynku ma na to wpływ, ale najistotniejsze są straty ciepła, które wynikają z izolacyjności domu. Im lepiej dom jest zaizolowany (większa grubość ocieplenia ścian, dachu, lepsza stolarka okienna i drzwiowa), tym straty ciepła są niższe. Nie opłaca się instalować pompy ciepła w starym, nieocieplonym domu o dużych stratach ciepła! Wpływa to zarówno na koszt zakupu pompy ciepła (większa pompa ciepła to większy wydatek), jak i na koszty jej eksploatacji (wyższe rachunki za energię elektryczną).

Pierwszym krokiem przed montażem pompy ciepła jest sprawdzenie izolacyjności budynku i ewentualne jego docieplenie, aby zmniejszyć zapotrzebowanie na moc grzewczą. Drugim, niemniej ważnym aspektem, jest analiza systemu ogrzewania budynku. Instalacje grzewcze w starszych  domach często nie są przystosowane do pracy z pompą ciepła. Przykładowo, przekroje rur zasilających grzejniki mogą być za małe, a grzejniki mogą mieć zbyt małą powierzchnię wymiany ciepła, co obniża sprawność pompy i prowadzi do wyższych kosztów eksploatacji.

Pompy ciepła w dzisiejszych czasach radzą sobie ze stosunkowo wysoką temperaturą zasilania (dzięki zastosowaniu czynnika R290 osiągają nawet 75°C), jednak należy pamiętać, że znacząco zwiększa to koszty eksploatacji. Modernizacja instalacji grzewczej (wymiana grzejników na większe, wymiana instalacji na rury o większych średnicach) pozwala osiągnąć lepszą sprawność systemu, a co za tym idzie, niższe koszty z tytułu użytkowania pompy ciepła.

Kaloryfery: zostawić czy wymienić na nowe grzejniki lub ogrzewanie podłogowe?

Polskie domy i mieszkania zwykle ogrzewają grzejniki, podłączone do wodnej instalacji c.o. Przy remoncie domu, stare kaloryfery, w zależności od stanu i rodzaju instalacji, źródła ciepła, oczekiwań inwestora, zostawia się lub wymienia. Przy okazji wymiany starego pieca trzeba zdecydować co z grzejnikami. Przejście na wodne ogrzewanie podłogowe jest trudniejsze, bo elementem grzejnym jest tu betonowa wylewka - żeby ją wykonać potrzebne jest opróżnienie budynku (a przynajmniej części pomieszczeń). Taki jastrych stanowi też dodatkowe obciążenie stropów i nie zawsze da się go zrobić.

Remont instalacji grzewczej, obejmujący wymianę rur, to niestety spora rewolucja. Bez kucia się nie obejdzie (fot. J. Werner)

Czym grzanie grzejnikami różni się od podłogowego? Przede wszystkim sposobem przekazywania ciepła. Kaloryfery oddają je głównie w drodze konwekcji, czyli ruchu ogrzanego powietrza. Podłogówka - przez promieniowanie. Pionowy rozkład temperatury w ogrzewanych przez nią wnętrzach dla człowieka jest optymalny. Temperaturę odbieramy bowiem jako komfortową, gdy przy stopach są 23-24°C, a wyżej jest chłodniej. Co więcej, oceniana jako komfortowa temperatura pomieszczenia ogrzewanego "podłogowo" jest zwykle o 1-2 stopnie niższa, niż przy grzejnikach. Co oznacza oszczędności - obniżenie temperatury wnętrza o 1°C skutkuje 6% zmniejszeniem zużycia energii. 

Grzejniki mają za to małą bezwładność, co umożliwia szybkie nagrzanie pomieszczenia i szybkie ograniczenie ogrzewania, gdy przestaje być ono potrzebne. W przypadku podłogówki na zmianę temperatury o 1°C czeka się 3-4 godziny.

W domach remontowanych grzejniki dobiera instalator, biorąc pod uwagę ich moc, rozmiar, układ przyłączy. Każdy grzejnik wodny jest podłączany do systemu c.o. dwoma rurami: zasilającą, która doprowadza do niego gorącą wodę ze źródła ciepła, i powrotną - odprowadzającą wodę schłodzoną.

fot. otwierająca: Nibe-Biawar