Elewacje przede wszystkim chronią ściany zewnętrzne budynku przed działaniem czynników atmosferycznych i uszkodzeniem mechanicznym. Odpowiednio zaprojektowane i dobrane pełnią również funkcję dekoracyjną. Zazwyczaj architekci łączą kilka materiałów tworząc oryginalną całość.
Joanna Dąbrowska
Data publikacji: 2021-08-16
Data aktualizacji: 2022-03-25
Wybór odpowiedniej elewacji do domu jest kluczowy dla jego wyglądu i funkcjonalności. Wśród najpopularniejszych rozwiązań znajdują się elewacje tynkowe, drewniane i z klinkieru. Elewacje tynkowe to najczęściej stosowane rozwiązanie, które charakteryzuje się dużą różnorodnością kolorystyczną i strukturalną. Tynki mogą być mineralne, akrylowe, silikonowe lub silikatowe, a wybór zależy od indywidualnych preferencji i warunków atmosferycznych. Elewacje drewniane to ekologiczne i estetyczne rozwiązanie, które zapewnia doskonałą izolację termiczną. Wybierając to rozwiązanie, należy jednak pamiętać o konieczności regularnej konserwacji. Elewacje z klinkieru to trwałe i odporne na warunki atmosferyczne rozwiązanie, które nie wymaga konserwacji. Są one jednak droższe w porównaniu do innych rozwiązań. Wybór elewacji zależy od indywidualnych preferencji, budżetu oraz warunków atmosferycznych panujących w miejscu budowy domu.
Elewacje wykańcza się po zakończeniu wszelkich prac mokrych w pomieszczeniach. W większości nowych domów ściany zewnętrzne się ociepla i tynkuje, dobierając barwę tynku do dachu, okien, drzwi wejściowych i bramy garażu. Coraz więcej inwestorów ozdabia też elewacje swoich domów drewnem, kamieniem lub różnego typu okładzinami je imitującymi. Możliwości wyboru jest wiele.
Kiedy jest najlepsza pora na wykończenie elewacji?
Wrzesień do najlepsza pora na wykończenie elewacji. W upalne, słonecznie dni, gdy temperatura powietrza przekracza 25°C, tynki mogą zbyt szybko wysychać, zanim dobrze zwiążą się z podłożem - w konsekwencji mogą odpadać. Zwykle wczesną jesienią mija kilka miesięcy od wymurowania ścian i przykrycia domu dachem. Po tym czasie budynek nie powinien już zbytnio osiadać. Jeśli jednak wnętrza nie są jeszcze otynkowane, a posadzki wylane, lepiej z wykończaniem elewacji poczekać do wiosny, kiedy to prace mokre we wnętrzach będą zakończone.
Najlepszy czas na wykańczanie elewacji to wczesna jesień i późna wiosna. W tym czasie panuje umiarkowana temperatura powietrza, a duża jego wilgotność sprzyja równomiernemu twardnieniu zapraw. Rzadziej niż latem zdarzają się też ulewne deszcze, które mogą uszkodzić świeże pokrycia elewacji, a promienie słoneczne nie powodują zbyt szybkiego odparowania wody. (fot. Baumit)
Zobacz, jak trwale pozbyć się zielonego nalotu ze ścian?
Czym wykończyć elewację?
Sposób wykończenia elewacji oraz kolorystykę wybranych materiałów planuje architekt wykonujący projekt. Na rysunkach podaje on rodzaje materiałów, ich typ i kolorystykę, a także rodzaj i grubość przewidzianego ocieplenia. Taka specyfikacja znacząco ułatwia zakup materiałów i chroni przed popełnieniem błędów, również tych polegających na niewłaściwie dobranej kolorystyce poszczególnych elementów elewacji.
Najwięcej domów powstaje w technologii murowanej, w której ściany zewnętrzne wykańcza się tynkiem i miejscowo dekoruje płytkami klinkierowymi, betonowymi imitujące kamień czy okładzinami z tworzy sztucznych lub drewnem.
Obecnie bardzo modne jest ozdabianie otynkowanych elewacji kontrastującą kolorystycznie okładziną. (fot. J. Jampolska)
Sposób wykończenia elewacji poniekąd narzuca też technologia w jakiej zostały zbudowane ściany zewnętrzne:
jednowarstwowe - przeznaczone są do tynkowania. W zależności od ich gładkości pokrywa się je tynkiem tradycyjnym lub cienkowarstwowym;
dwuwarstwowe - warstwa ocieplenia (z wełny mineralnej lub styropianu) pokrywana jest tynkiem cienkowarstwowym lub w technologii na sucho panelami drewnianymi albo rzadziej z PVC;
trójwarstwowe - ściana osłonowa z klinkieru, ceramiki lub silikatów może pełnić rolę gotowej elewacji lub podłoża pod tynk tradycyjny lub cienkowarstwowy;
szkieletowe - wykańcza się najczęściej oblicówką z drewna lub tworzyw sztucznych. Można je również otynkować po zamocowaniu dodatkowej warstwy ocieplenia. Niekiedy takie ściany obmurowuje się cegłą klinkierową lub bloczkami betonowymi.
Do każdego rodzaju ściany można również mocować rozmaite okładziny ceramiczne, kamienne, betonowe lub z tworzyw sztucznych, które w zależności o rodzaju podłoża i grubości płytek są przyklejane lub mocowane do specjalnego stelaża.
Tynk grubo- czy cienkowarstwowy na elewacje domu?
Tynki grubowarstwowe - to tradycyjne tynki cementowo-wapienne, których grubość wynosi 15-20 mm. Składają się z 2 lub 3 nakładanych kolejno warstw. Najwygodniej użyć gotowych, przygotowanych w fabryce zapraw, które po zagruntowaniu podłoża nakłada się jednowarstwowo.
Tynki grubowarstwowe stosowane są na ściany wznoszone z materiałów murowanych w sposób tradycyjny, na zaprawie w spoinach poziomych i pionowych. Najczęściej pokrywa się nimi ściany trójwarstwowe z warstwą elewacyjną z pustaków ceramicznych lub cegieł oraz ściany jednowarstwowe.
fot. Knauf
Gotowe mieszanki tynkarskie sprzedawane są w 25 kg workach lub wiaderkach i, jeśli dom jest ocieplany, stanowią ostatni element składowy kompletnego systemu ociepleń. (fot. Rockwool)
Tynki cienkowarstwowe - przeznaczone są przede wszystkim do wykańczania ścian ocieplonych w technologii BSO (ETICS).
W zależności od rodzaju użytego do ich produkcji spoiwa wyróżnia się kilka ich rodzajów:
mineralne - zawierają spoiwo cementowe lub cementowo-polimerowe. Sprzedawane są w postaci suchej, w 25 kg workach. Trwałość barw tynków - zwłaszcza o intensywnych kolorach - nie jest duża i najczęściej wykonuje się je w białym lub szarym kolorze i maluje trwalszymi farbami elewacyjnymi. Są paroprzepuszczalne i z tego względu są zalecane do tynkowania ścian ocieplonych wełną mineralną. Są też najtańsze;
akrylowe - na bazie dyspersyjnych żywic polimerowych charakteryzują się dużą elastycznością, ale słabą przepuszczalnością pary wodnej. Dlatego nie stosuje się ich na ocieplenia z wełny mineralnej. Można je trwale barwić nawet na nasycone kolory. Sprzedawane są najczęściej w postaci gotowej do użycia masy w plastikowych 25 kilogramowych wiadrach. Ściany pokryte takim tynkiem można czyścić wodą pod ciśnieniem z dodatkiem detergentów, a także odnawiać farbami fasadowymi;
silikonowe - są zalecane na elewacje budynków narażonych na intensywne zabrudzenie, budowanych w rejonach przemysłowych, w pobliżu dróg o dużym natężeniu ruchu. Dzięki własnościom hydrofobowym powierzchnia tynku nie przyciąga cząsteczek wody, utrudnia osadzanie się brudu, a opady deszczu powodują samooczyszczenie się elewacji. Są paroprzepuszczalne. Niestety takie tynki są najdroższe;
silikatowe (krzemianowe) - są paroprzepuszczalne i szczególnie odporne na grzyby i porosty. Mają jednak największe wymagania odnośnie temperatury i wilgotności w trakcie nakładania oraz w ciągu kilku pierwszych dni po wykonaniu;
silikonowo-silikatowe - łączące w sobie cechy obu tych rodzajów tynków. Są trwałe i odporne na zabrudzenia, a przy tym tańsze od silikonowych.
W celu wyrównania chłonności podłoża i uniknięcia powstawaniu ewentualnych plam na elewacji, podłoże pod wszystkie rodzaje tynków cienkowarstwowych należy zagruntować tzw. podkładem tynkarskim. Zaleca się również dobranie środka gruntującego na kolor zbliżony do przyszłej elewacji, co zabezpieczy przed przebijaniem barwy podłoża w głęboko fakturowanych tynkach.
Najlepiej jeśli nanoszeniem tynku na ścianę zajmuje się jedna osoba i robi to bez przerw. Jeżeli nie mamy pewności, że wykonawcy ułożą tynk idealnie równo, bezpieczniej będzie wybrać taki o urozmaiconej fakturze, np. baranek. Wszelkie niedoróbki będą szczególnie widoczne na dużych, gładkich powierzchniach.
Natryskowa aplikacja tynku to najszybsza metoda wykańczania dużych powierzchni ścian (fot. po lewej), tynk na cokoły zwykle nakłada się ręcznie (fot. po prawej). (fot. Lakma)
Drewno, kamień a może klinkier na elewację domu?
Obecnie bardzo modne jest łączenie na elewacji co najmniej dwóch rodzajów materiałów. Modne jest drewno i kamień lub ich imitacje, klinkier i tworzywa sztuczne.
Drewno - deski z drewna świerkowego, sosnowego, modrzewiowego lub z gatunków egzotycznych są fabrycznie wyprofilowane, dzięki czemu można je łączyć na pióra i wpust. Mocuje się je (pionowo lub poziomo) wkrętami do drewna do rusztu nośnego z łat drewnianych. Zabezpiecza się je impregnatem dekoracyjnym, lakierobejcą, lakierem lub farbą. Co 4-5 lat deski trzeba odnawiać.
Kamień - płyty granitu, marmuru, sjenitu, piaskowca są ciężkie, najczęściej stosuje się je na grubych ściankach osłonowych lub konstrukcyjnych. Mocuje się je bezspoinowo. Na ścianach ocieplonych wymagają użycia specjalnych, stalowych uchwytów montażowych przytwierdzanych do ściany nośnej.
Klinkier - cegły i płytki z tego materiału dostępne są w bardzo szerokiej gamie kolorystycznej, pozwalającej dobrać ich barwę zarówno do budynku zaprojektowanego w tradycyjnym stylu jak i do nowoczesnych modernistycznych brył. Płytki klinkierowe są dużo lżejsze od cegieł, nadają się więc do mocowania na ociepleniu ścian dwuwarstwowych. Cegły najczęściej wykorzystywane są jako osłona ocieplenia w ścianach trójwarstwowych. Cegły klinkierowe muruje się i spoinuje używając przeznaczonych do nich zapraw. Płytki przytwierdza się do ściany na mrozoodporną, elastyczną zaprawę klejową.
Aby elewacje drewniane były trwałe zabezpiecza się je impregnatami transparentnymi lub farbami kryjącymi. (fot. Kopp)
Elewacja wykończona klinkierem w piaskowym kolorze pasuje do nowoczesnej bryły domu. (fot. Lode)
Beton a może tworzywa sztuczne na elewacji domu?
Beton - to najczęściej płytki imitujące rożne rodzaje kamienia naturalnego. Mogą mieć rozmaite kolory, faktury i kształty. Najczęściej oferowane są jako kompletne systemy z narożnikami, klejem i impregnatem. Mogą być przyklejanie do elewacji w poziomie i w pionie.
PVC i inne okładziny na ruszcie - panele z PVC z naturalnym rysunkiem drewna barwione są na kilkadziesiąt kolorów. Ruszt oblicówki zbija się z dwóch wzajemnie prostopadłych warstw, pomiędzy które umieszcza się ocieplenie. Panele łączy się na pióro i wpust W przypadku uszkodzenia wymienia się tylko jeden element - bez demontowania całej elewacji.
"Deski" elewacyjne z włóknocementu można układać podobnie jak panele z PVC na podkonstrukcjach zarówno drewnianych, jak i aluminiowych mocując je za pomocą gwoździ oraz haczyków. Okładziny takie nie wymagają żadnej impregnacji. Wystarczy, co jakiś czas, wyczyścić je wodą z dodatkiem łagodnych środków myjących.
Panele mogą być również wykonane z blach powlekanych. Dostępne są też wersje w okleinie imitującej drewno, które wykańcza się kolorowym lazurem.
Innym rodzajem okładzin z tworzyw sztucznych są elastyczne płytki na bazie żywicy akrylowej imitujące cegłę. Dostępne są w kilku wielkościach i wzorach. Są cienkie, lekkie i elastyczne.
Płytki elewacyjne z betonu imitujące kamień naturalny są lekkie i łatwe w montażu. Mocuje się je do ściany za pomocą kleju (bezfugowo) oraz zabezpiecza impregnatem. (fot. Joniec)
Deska elewacyjna z włóknocementu imitująca drewno może być stosowana na elewacje budynków nowych i remontowanych oraz jako element wykończeniowy szczytów, okapów, ogrodzeń, balkonów i zadaszeń. (fot. Creaton Polska)
Ze względu na elastyczność, płytki elewacyjne z żywicy akrylowej, mogą być stosowane do wykańczania nie tylko płaskich powierzchni ścian, ale również krzywizn i słupów. (fot. Izoflex)
Zobacz, jak montować akrylowe panele elewacyjne
Redaktor: Joanna Dąbrowska
FAQ Pytania i odpowiedzi
Jakie są trzy popularne rozwiązania elewacji domów?
Trzy popularne rozwiązania elewacji domów to elewacje tynkowe, elewacje z paneli i elewacje z klinkieru.
Jakie są zalety elewacji tynkowej?
Elewacja tynkowa jest łatwa w montażu, a jej cena jest atrakcyjna. Można ją dowolnie kształtować, a także malować na dowolny kolor. Tynk jest odporny na uszkodzenia mechaniczne i warunki atmosferyczne.
Jakie są wady elewacji z paneli?
Elewacja z paneli wymaga regularnej konserwacji, a jej montaż jest skomplikowany i czasochłonny. Ponadto, panele mogą się odkształcać pod wpływem temperatury.
Jakie są zalety elewacji z klinkieru?
Elewacja z klinkieru jest bardzo trwała i odporna na warunki atmosferyczne. Nie wymaga konserwacji, a jej kolor nie blaknie.
Czy elewacje z paneli są ekologiczne?
Tak, elewacje z paneli są ekologiczne, ponieważ do ich produkcji wykorzystuje się surowce wtórne.
W prasie budowlano-wnętrzarskiej od początku drogi zawodowej. W miesięczniku „Budujemy Dom” pracuję od kilkunastu lat. Moja ulubiona tematyka to architektura i aranżacja wnętrz. Śledzę trendy i nowości rynkowe. Cenię sobie kontakt z naturą. Kocham jazdę na nartach i pływanie kajakiem. W wolnym czasie spełniam marzenia podróżnicze - bliskie i dalekie.
A może blacha jako jedna z alternatyw klinkieru?
Nasz Czytelnik wykończył część elewacji blachą płaską układaną na rąbek strojący, taką samą jak na dachu.
Elewację z blachy wykonali dekarze. Ja musiałem zorganizować na czas ułożenie termoizolacji. Synchronizacja ...
Gość Timon
22-02-2022 18:22
Witam. Mam trzywarstwowy mur. Cegła dziurawka, wełna 7cm i cegła dziurawka 12 cm. Chciałbym położyć siatkę z klejem i strukturę na to na koniec. Czy nie odpazy to wszystko później? Proszę o pomoc
Gość Ołes
30-01-2022 17:23
Ja mam białą fasadę, właśnie nałożony tynk. Bardzo ładny efekt, trwały, kolor nie traci na wartości, fasada wygląda w zasadzie jak nowa, jest bardzo nowoczesna. Zdecydowanie opłaci się wykorzystać umiejętności doświadczonej firmy, kupić jeden kompleksowy system. Im lepsze ...
17
