Przewodnik po rodzajach okładzin ściennych

Artykuł na: 23-28 minut

Wykańczanie i urządzanie

W świecie architektury i designu wnętrz, okładziny ścienne odgrywają kluczową rolę w definiowaniu stylu i atmosfery przestrzeni. Od luksusowych marmurowych elewacji, przez ciepłe i naturalne wykończenia drewniane, po innowacyjne rozwiązania, takie jak siding czy tapety - wybór materiałów na okładziny jest tak różnorodny, jak potrzeby i gusta ich użytkowników. W tym artykule przybliżamy szeroki wachlarz opcji dostępnych na rynku, od tradycyjnych kamieni naturalnych, takich jak granit czy piaskowiec, po nowoczesne, trwałe i funkcjonalne alternatywy jak siding i panele z korka.

Okładziny z kamienia naturalnego

Na okładziny zewnętrzne z kamienia naturalnego nadają się skały magmowe, osadowe i metamorficzne, takie jak: piaskowiec, dolomit, wapienie lekkie, granit, sjenit. Na okładziny wewnętrzne stosuje się także marmur i trawertyn. Elementy okładzinowe mają formę dużych płyt kamiennych lub niewielkich płytek. Faktura płyt może być: polerowana, szlifowana, płomieniowana, piaskowana, groszkowana. Płyty mają kształty regularne (prostokątne, kwadratowe) lub nieregularne. Grubość płyt musi być dostosowana do wytrzymałości podłoża, wytrzymałości materiału okładziny i techniki mocowania.

Granit jest materiałem o niskiej ścieralności, dużej twardości i wysokiej odporności na uszkodzenia mechaniczne i warunki atmosferyczne. Jest skałą kwasoodporną o znikomej nasiąkliwości, a tym samym jest materiałem mrozoodpornym. Różnorodność kolorystyczna, wysokie parametry wytrzymałościowe oraz dekoracyjność granitu stawiają go na pierwszym miejscu wśród kamiennych materiałów elewacyjnych.

Marmur jest surowcem delikatniejszym i mniej odpornym od granitu. Ogromna różnorodność kolorów i struktur, daje projektantom nieograniczone możliwości realizowania swoich inspiracji. Szerokie zastosowanie znajduje w łazienkach i łaźniach, a także jako ekskluzywna okładzina podłogowa we wnętrzach

Piaskowiec bywa chętnie wykorzystywany w budownictwie jako materiał na okładziny elewacyjne, parapety zewnętrzne, schody i inne elementy architektoniczne. Wymaga jednak zabezpieczenia (dokładnej impregnacji) ze względu na słabsze parametry użytkowe (znacznie większa porowatość, ścieralność, nasiąkliwość, mniejsza wytrzymałość mechaniczna, mrozoodporność oraz duża podatność na zabrudzenia).

Płyty kamienne o dużych wymiarach mocuje się do podłoża kotwami. Zależnie od sposobu przenoszenia ciężaru na konstrukcję nośną budynku rozróżniamy dwie metody osadzania:

bezpośrednie - elementy kotwiące okładzinę są zamocowane bezpośrednio do podłoża (na przykład ściany nośnej lub słupa),
pośrednie - ciężar okładziny jest przenoszony na konstrukcję nośną w sposób pośredni. Sytuacja taka ma miejsce, gdy bezpośrednie podłoże (np. ściana osłonowa) jest zbyt słabe. Okładzinę przymocowuje się wówczas do rusztu, którego elementy są zakotwione w elementach konstrukcji nośnej budynku (można też osadzać okładzinę na wspornikach wypuszczonych ze ściany nośnej lub słupa).

Płytki kamienne drobnowymiarowe (o powierzchni nie przekraczającej 0,05 m² ) mocuje się do podłoża zaprawą cementową lub klejową. Istotnym zagadnieniem jest również impregnacja kamienia. Specjalne preparaty zabezpieczają okładziny przed wpływem czynników atmosferycznych, zapewniają długotrwałą ochronę przed powstaniem tłustych zabrudzeń oraz zawilgoceniem materiału.

Impregnacja jest koniecznym zabiegiem przy stosowaniu marmuru, trawertynu i innych okładzin o podobnych parametrach technicznych. Dodatek trasu do zaprawy mocującej zabezpiecza okładzinę przed powstawaniem białych wykwitów na powierzchni lub w okolicy fug.

Okładziny z kamienia sztucznego

Płyty i panele z konglomeratu kamiennego

Produkowane są z drobnych cząstek kamienia (o różnej granulacji od bardzo drobnej mączki kamiennej, poprzez piasek kwarcowy, aż do drobnego grysu) połączonych żywicą poliestrową, wzmocnioną włóknami szklanymi. Gotowe elementy mogą być pomalowane bezbarwnym lakierem akrylowym lub farbami akrylowymi w dowolnym kolorze. W zależności od zastosowanego rodzaju wypełniacza powstają płyty o fakturze gładkiej lub o chropowatej fakturze kamienia łamanego.

Na zewnątrz stosowane są głównie płyty w pastelowych kolorach, a we wnętrzach bardziej popularne są płyty w intensywnych kolorach. Dużym zainteresowaniem cieszą się płyty z wytłoczonym wzorem naśladującym mur z kamienia łamanego lub cegły. Osobną grupę stanowią "syntetyczne płytki cegłopodobne" naklejane bezpośrednio na tynk lub izolacyjne płyty ze styropianu lub pianki poliuretanowej - nadają one ścianie wygląd muru z cegły klinkierowej.

Montaż - okładziny zewnętrzne montuje się najczęściej na ruszcie drewnianym lub stalowym, między listwami rusztu mocuje się materiał ocieplenia (z wełny mineralnej lub szklanej). Okładzina jest przybijana do listew za pomocą gwoździ lub przykręcana wkrętami. Okładziny wewnętrzne najczęściej przykręcane są bezpośrednio do ściany za pomocą kołków rozporowych.

Płytki ze szlachetnego betonu

Produkowane są z materiałów naturalnych - cementu, kruszywa (piasek kwarcowy, grys marmurowy lub dolomitowy), pigmentów i plastyfikatorów. Są oferowane w różnych kolorach, z połyskiem lub matowe. Dostępna jest też szeroka gama wzorów od regularnych prostokątnych płytek naśladujących płytki z piaskowca lub rustykalną cegłę klinkierową, do nieregularnych elementów naśladujących mur z łamanego piaskowca lub inne kamienie: wiejski kamień nieregularny, kamień pustynny, otoczaki, kamień angielski. Powierzchnia elementów przeważnie jest pokryta środkiem impregnującym zabezpieczającym przed powstawaniem plam i przebarwień. Jeśli po latach zechcemy odświeżyć elewację lub zmienić jej kolor wystarczy pomalować ją jedną z farb do betonu.

Montaż - okładziny mogą być zawieszane na stelażach drewnianych lub stalowych albo przyklejane bezpośrednio do ściany za pomocą zapraw klejących lub zwykłej zaprawy cementowej z dodatkiem plastyfikatorów.

Okładziny z drewna

Drewno jako materiał elewacyjny narażone jest nie tylko na działanie szkodliwych czynników atmosferycznych, ale także na korozję biologiczną - destrukcję pod wpływem działania organizmów żywych: grzybów, bakterii i owadów - dlatego musi być impregnowane. Elewację drewnianą często maluje się (najczęściej lakierami lub bejcami). Ponieważ drewno jest wrażliwe na działanie promieni UV, powierzchnie drewniane narażone na działanie czynników atmosferycznych powinny być malowane lakierami odpornymi na promieniowanie słoneczne, dającymi powłokę elastyczną, o właściwościach hydrofobowych (odpychającą cząsteczki wody). Powłoki elewacyjne o jasnych barwach mają większą trwałość niż pomalowane na ciemne kolory, które w większym stopniu pochłaniają ciepło.

Okładziny z desek mogą być wykonywane w budynkach o różnej konstrukcji. Wykorzystuje się najczęściej deski o grubości do 2 cm i szerokości 10-15 cm, gładkie lub wyprofilowane. Deski układa się poziomo lub pionowo na ruszcie z łat drewnianych, przybijając je do elementów rusztu gwoździami. Pomiędzy elementami rusztu można ułożyć ocieplenie z płyt z wełny mineralnej.

Gonty drewniane mają postać płytek. Gonty montuje się na sztywnym poszyciu, układając je w pionie na styk, a kolejne warstwy poziome - na zakładkę.

Siding

Siding jest to okładzina składająca się z pojedynczych paneli: winylowych, stalowych lub aluminiowych. Mocuje się je do ściany za pośrednictwem rusztu drewnianego lub metalowego. Siding może być łączony z innymi materiałami elewacyjnymi, na przykład z cegłą lub kamieniem.

Panele winylowe są wytwarzane z polichlorku winylu (PVC). Ponieważ polichlorek winylu charakteryzuje się dużą wydłużalnością termiczną, okładzina musi być zamontowana w taki sposób, aby mieć możliwość swobodnych odkształceń pod wpływem zmian temperatury (zapobiegnie to jej deformacji w okresie letnim). Natomiast pod wpływem działania niskiej temperatury polichlorek winylu staje się kruchy, przez co jest mniej odporny na uszkodzenia mechaniczne.

Siding jednowarstwowy ma postać listew (pojedynczych, podwójnych lub potrójnych), które na elewacji montowane są poziomo. Poszczególni producenci oferują listwy o różnym profilu: płaskie lub łamane (pojedynczo lub podwójnie); powierzchnia listew może być gładka lub naśladować strukturę drewna, spotyka się również listwy imitujące deski malowane pędzlem.

Oprócz listew podstawowych produkowane są również wszelkie niezbędne materiały uzupełniające: narożniki zewnętrzne i wewnętrzne, listwy początkowe i kończące, kształtki do obramowania okien i drzwi, rozety do wentylacji poddasza, do mocowania oświetlenia i innych elementów elewacji. Siding komorowy (nazywany również boazerią z PVC) ma budowę panelu, w którym płyty tworzące jego zewnętrzne powierzchnie są połączone krótkimi ściankami, dzięki czemu tworzy się układ komór usztywniających, które dodatkowo polepszają izolację termiczną.

Panele komorowe układane są pionowo. Firmy, które oferują boazerie z PVC stosowane na zewnątrz, mają w swojej ofercie również panele boazeryjne do stosowania we wnętrzach - tworzą one płaszczyzny z widocznymi połączeniami między poszczególnymi panelami, ale oferowane są również panele z "niewidocznymi stykami", za pomocą których można uzyskać jednolitą powierzchnię ściany.

Panele stalowe wykonuje się z blachy stalowej powlekanej obustronnie warstwą cynku lub aluminiowo-cynkową oraz dodatkowo pokrytej powłoką ochronną (poliestrową, akrylową, akrylowo- poliestrową, z plastisolu, PVF2, PVC), która stanowi zabezpieczenie przed działaniem szkodliwych czynników atmosferycznych i chemicznych. Panele stalowe są odporne na korozję (jednak nie powinno się dopuszczać do zarysowania powłoki). Grubość paneli stalowych wynosi 0,5-0,6 mm. Nie mają one otworów na gwoździe. Faktura powierzchni może być gładka lub drewnopodobna. Kolorystyka sidingu stalowego jest mniej urozmaicona niż winylowego.

Panele aluminiowe wykonuje się z blachy aluminiowej pokrytej obustronnie ochronną powłoką akrylową lub poliestrową. Są odporne na korozję. Grubość paneli aluminiowych wynosi od 3 do 5 mm. Stosuje się je przede wszystkim na elewacje w reprezentacyjnych obiektach użyteczności publicznej, takich jak: budynki biurowe, hotele.

Montaż. Siding - niezależnie od rodzaju - montuje się na ruszcie drewnianym lub stalowym (nowością jest stelaż z PVC). Zależnie od grubości ocieplenia i rodzaju sidingu ruszt stanowią pionowe łaty lub dodawane są też poziome kontrłaty. Jako ocieplenie, które układa się między profilami rusztu, służą płyty lub maty z wełny mineralnej lub szklanej. Na warstwę ocieplenia (przed montażem sidingu) należy ułożyć warstwę wiatrochronną, zabezpieczającą izolację głównie przed wpływem opadów atmosferycznych.

Izolacja ta umożliwia jednocześnie wydostawanie się pary wodnej z wnętrza ściany na zewnątrz. Podczas montażu okładziny elewacyjnej należy pamiętać o rozszerzalności termicznej sidingu i zapewnić możliwość kompensacji odkształceń termicznych. Na zewnątrz oferuje się panele białe lub w jasnych, pastelowych kolorach, ponieważ panele w ciemniejszych kolorach bardziej się nagrzewają i rozszerzają.

Dlaczego warto stosować okładziny ścienne z sidingu?

elewacje z wypełnieniem z wełny mineralnej zostały zakwalifikowane jako nie rozprzestrzeniające ognia,
siding wykazuje odporność na niekorzystne warunki atmosferyczne, działanie pleśni i zawilgocenie,
elewacja nie wymaga konserwacji ani malowania,
elewacje odporne są na działanie zanieczyszczonej atmosfery przemysłowej i kwaśne deszcze, wykazują też odporność na detergenty, kwasy, zasady i odczynniki chemiczne stosowane do usuwania ewentualnych miejscowych zabrudzeń.

Tapety

Tapety papierowe są jedno-, dwu- lub trójwarstwowe. Zwykle mają powtarzalne wzory, drukowane lub wytłaczane. Tapety z wzorem wytłaczanym najczęściej są dodatkowo wzmocnione np. włóknem poliamidowym. Można też kupić tapety przeznaczone do malowania farbami emulsyjnymi, składające się z dwóch warstw papieru wypełnionych wiórkami drzewnymi tzw. raufazą. Tapety papierowe przepuszczają powietrze i parę wodną, ale nie nadają się do stosowania w pomieszczeniach wilgotnych. Można je czyścić wilgotną ścierką lub gąbką. Dostępne są też tapety papierowe zmywalne, powleczone cienką warstwą tworzywa sztucznego.

Tapety reliefowe składają się z warstwy papieru pokrytej spienionym winylem. Wierzchnia warstwa jest wytłaczana, dosyć gruba i miękka - dlatego ten rodzaj tapet jest mniej odporny na uszkodzenia mechaniczne (ścieranie). Niektóre rodzaje można malować farbami. Tapety winylowe są najczęściej wielowarstwowe - podłoże papierowe, winylowe lub z tkaniny jest pokryte warstwą folii z tworzywa sztucznego. Tapety winylowe są najczęściej wzorzyste - wzory mogą być wytłaczane i często imitują mur z cegły lub kamienia, glazurę albo drewno. Niektóre tapety winylowe można malować farbami. Tapety winylowe przepuszczają powietrze i zawartą w nim parę wodną w mniejszym stopniu niż papierowe. Są wodoodporne i zmywalne. Można je stosować w kuchniach i łazienkach. Są droższe od tapet papierowych, ale znacznie od nich trwalsze.

Tapety z włókna szklanego są gładkie albo fakturą i splotem imitują tkaniny naturalne. Są najczęściej jednobarwne. Można je malować (nawet wielokrotnie) farbami emulsyjnymi. Są bardzo trwałe, odporne na uszkodzenia oraz wodoodporne, dlatego nadają się do pomieszczeń o podwyższonej wilgotności. Dobrze maskują uszkodzenia i nierówności ściany, ale dosyć trudno jest je układać, a także usuwać.

Bordiury są to wąskie paski tapet (o szerokości kilku centymetrów) przeznaczone do wykończenia ściany. Przykleja się je (na tapetę lub bezpośrednio na ścianę) poziomo tuż pod sufitem lub w połowie wysokości ściany, w sąsiedztwie otworów okiennych i drzwiowych itp. Dostępne są bordiury papierowe i winylowe, często samoprzylepne.

Tapety natryskowe są to płynne masy stanowiące połączoną spoiwem mieszaninę włókien naturalnych (bawełny, jedwabiu, celulozy) z dodatkami uszlachetniającymi (satyna, mika), pigmentami i wypełniaczami, którymi mogą być: ścinki tkanin, trawy itp. Są bardzo dekoracyjne, odporne na uszkodzenia mechaniczne (ścieranie, zarysowania), osadzanie się kurzu. Dobrze maskują nierówności powierzchni. Są nieodporne na wilgoć, dlatego nie nadają się na ściany w pomieszczeniach wilgotnych. Nie wolno ich zmywać wodą. Mają dobre właściwości termiczne i akustyczne. Mają chropowatą powierzchnię (zależnie od grubości nałożonej warstwy można otrzymać różne faktury). Są dostępne w wielu kolorach. Natryskuje się je na ścianę pistoletem lub nakłada pacą metalową lub plastikową. Można nimi pokryć całą ścianę albo tylko wybrany fragment.

Tapety płynne z żywic syntetycznych są odmianą tapet natryskowych. Są odporne na działanie wody oraz związków chemicznych i nadają się dobrze do pokrywania ścian w pomieszczeniach wilgotnych. Można je malować farbami emulsyjnymi.

Okładziny z korka

Korek produkuje się z kory dębu korkowego. Charakteryzuje się dobrą izolacyjnością termiczną i akustyczną, jest lekki, antystatyczny (nie przyciąga kurzu), miły i ciepły w dotyku, dlatego dobrze nadaje się na okładziny - szczególnie tam, gdzie zależy nam na ograniczeniu hałasu. Dzięki elastyczności szybko wraca do pierwotnego kształtu. Podłożem pod okładziny korkowe może być: tynk, ściany pomalowane farbą emulsyjną (pod warunkiem, że farba dobrze przylega do podłoża i nie łuszczy się), płyty gipsowo-kartonowe.

Płyty korkowe składają się z dwóch warstw: podkładowej z korka mielonego oraz wierzchniej z korka dekoracyjnego. Można kupić płyty w wersji naturalnej (przeznaczone do samodzielnego wykończenia), woskowane lub lakierowane na różne kolory (lakierowana jest warstwa powierzchniowa lub podkładowa). Płyty woskowane są odporne na działanie wody, dlatego nadają są do pomieszczeń wilgotnych, takich jak: kuchnie, łazienki, pralnie (można je myć wodą z dodatkiem detergentów). Płyty z niewykończoną powierzchnią można malować lakierami i bejcami do drewna i materiałów drewnopochodnych.

Wykładziny z korka sprzedawane są w rolkach o długości 10 m i szerokości 0,5 m lub 1 m. Mają grubość 2 mm.

Tapety korkowe składają się z cienkiej warstwy korka naklejonej na podkład z papieru. Mają standardowe wymiary 10x0,53 m. Są grubsze od innych typów tapet, dlatego można nimi pokryć rysy i pęknięcia tynku. Przykleja się je podobnie jak zwykłe tapety.

Ceramiczne elementy elewacyjne

Cegły ceramiczne elewacyjne (licowe) są przeznaczone do wykonywania warstwy elewacyjnej ścian. Ich cechą charakterystyczną jest specjalne wykończenie (kolor i faktura) dwóch wzajemnie równoległych powierzchni, które będą widoczne na elewacji. Mają różne wymiary. Mogą być pełne lub drążone.

Kształtki licowe są to elementy pełne lub drążone przeznaczone do wykonywania fragmentów elewacji w sąsiedztwie okien, drzwi, schodów itp.

Płytki elewacyjne mają powierzchnię gładką lub reliefową, szkliwioną, częściowo szkliwioną lub nieszkliwioną. Powierzchnia styku płytki z podłożem powinna być żeberkowana.

fot. otwierająca: WIENERBERGER

Zobacz inne tematy z Vademecum

Stan surowy zamknięty