Nowoczesna pompa ciepła czy tradycyjny piec? Czym bardziej opłaca się ogrzewać dom? Jaki jest koszt zakupu i eksploatacji pompy ciepła w 2025 roku? Sprawdzamy.
Pompy ciepła to ekologiczne i tanie w użytkowaniu urządzenia przeznaczone do ogrzewania domów i podgrzewania ciepłej wody użytkowej. W przeciwieństwie do kotłów niczego nie spalają, a bazują na darmowej energii, której niewyczerpane zasoby znajdują się w naszym otoczeniu - w gruncie, powietrzu zewnętrznym lub w wodzie.
Jeszcze niedawno pompy ciepła robiły w naszym kraju prawdziwą furorę. Były jednymi z najczęściej kupowanych urządzeń grzewczych, a polski rynek miał największą dynamikę sprzedaży w Europie. Ostatnio wyraźnie ona spadła, a w mediach pojawiło się wiele relacji właścicieli pomp ciepła, którzy narzekali na zbyt wysokie rachunki za energię elektryczną w związku z ich użytkowaniem. Okazało się też, że niektóre pompy ciepła sprzedawane w trakcie boomu - zazwyczaj sprowadzane z Chin - były słabej jakości. Do tego doszła tragiczna wiadomość o wybuchu pompy ciepła pod Opolem, w której zginęły 2 osoby. Śledztwo w tej sprawie jeszcze trwa, ale wstępne opinie mówią, że do wypadku doszło nie podczas eksploatacji urządzenia, a w trakcie prac serwisowych, które prawdopodobnie prowadzone były niefachowo. Mimo chwilowo nie najlepszej prasy pompy ciepła wciąż uważane są przez specjalistów za godne polecenia!
Odpowiednio dobrana pompa ciepła może być w 2025 roku tanim i ekologicznym urządzeniem przeznaczonym do ogrzewania budynku i c.w.u., a rachunki za prąd wcale nie będą wygórowane (zwłaszcza w przypadku korzystania z fotowoltaiki). Nawet jeśli ktoś nie jest do tego rozwiązania przekonany, może nie mieć dużego pola manewru. Unia Europejska ma bowiem w planach wprowadzenie już od 2030 r. zakazu stosowania w nowych budynkach paliw kopalnych (węgiel, gaz, olej opałowy). Natomiast w tych już istniejących planowane jest stopniowe odchodzenie od nich. Może się więc okazać, że już za kilka lat w domu trzeba będzie mieć pompę ciepła, ewentualnie kocioł na biomasę lub elektryczny. Warto więc dowiedzieć się, czym się kierować przy wyborze pompy ciepła, aby inwestycja była jak najbardziej korzystna.
Najtańsze w zakupie są pompy powietrze, ich ceny zaczynają się od 20 tys. zł. Do tego należy doliczyć kilka tysięcy złotych za zasobnik c.w.u. Na modele pomp ciepła pozyskujące energię z ziemi lub wody trzeba przeznaczyć nawet kilkukrotnie więcej. Wynika to z tego, że do ich działania potrzebna jest dość złożona instalacja pozyskująca energię z dolnego źródła. I choć pompy ciepła powietrzne i pompy ciepła gruntowe są skuteczniejsze w działaniu (grunt i woda są lepszymi nośnikami ciepła od powietrza), to właśnie wysoka cena zakupu przesądza, że pompy powietrzne cieszą się większym zainteresowaniem. Mimo że w czasie dużych mrozów muszą często działać w tzw. układzie biwalentnym, z dodatkowym źródłem ciepła, takim jak np. kominek. Warto wiedzieć, że jeśli będziemy chcieli skorzystać z dofinansowania do pompy ciepła z nowej edycji programu Czyste Powietrze, niestety kominek trzeba będzie odłączyć i nie będzie można go używać!
Za opłacalnością pomp ciepła przemawiają jeszcze dwa argumenty. Pierwszym z nich jest prostszy i tańszy montaż. Pompę ciepła powietrzną można zainstalować w dowolnym momencie, bo montaż nie wiąże się z pracami ziemnymi, jak ma to miejsce w przypadku modeli gruntowych. O takich warto pomyśleć jeszcze na etapie budowy domu, kiedy teren wokół budynku nie jest jeszcze zagospodarowany. Ponadto na pompę ciepła powietrzną mogą się zdecydować także właściciele mniejszych działek.
Pompa ciepła będzie się opłacać pod warunkiem, że będzie dobrze dobrana - z pomocą doświadczonego instalatora - w zależności od indywidualnych potrzeb inwestora. Musi mieć jak najlepszą klasę energetyczną i wysoką sprawność. O tej ostatniej świadczą współczynniki COP i SCOP. Ten pierwszy (ang. Coefficient of Performance) mówi nam, jaki jest stosunek otrzymanej ilości ciepła do zużytej energii napędowej. COP zależy od różnicy temperatury między źródłem dolnym, z którego pompa ciepła pobiera ciepło, a źródłem górnym (instalacją grzewczą), a także od sprawności samej pompy ciepła. Przykładowo pompa ciepła, której współczynnik COP wynosi 4 przy pobranej z sieci elektrycznej mocy 1 kW, ogrzewa budynek z mocą 4 kW, z czego 3 kW pozyskiwane jest za darmo z otoczenia. Typowa wartość współczynnika COP w pompach ciepła stosowanych w domach jednorodzinnych wynosi 3-5. Sprawność pomp ciepła jest więc znacznie wyższa niż w przypadku innych, tradycyjnych urządzeń grzewczych.
Znajomość samego COP nie wystarczy do oceny opłacalności pomp ciepła, ponieważ nie jest to parametr stały - jego wartość spada wraz z obniżeniem się temperatury po stronie źródła dolnego albo gdy rośnie temperatura w obiegu źródła górnego. Jeżeli więc producent poda nam jego wartość np. przy +6°C na zewnątrz, ale nie dowiemy się, jaki COP osiąga np. przy -4°C, to nie uzyskamy pełnej wiedzy. Aby poznać rzeczywistą skuteczność działania pompy ciepła powinniśmy przeanalizować jej pełną charakterystykę pracy w zależności od temperatury.
Dlatego też warto sprawdzić współczynnik SCOP (sezonowy współczynnik efektywności) wskazujący, jaka jest uśredniona wartość COP w ciągu całego sezonu grzewczego. Trzeba jednak pamiętać, że i on nie jest doskonały, ponieważ producenci podają z reguły jego wartość tylko dla tzw. strefy klimatu umiarkowanego, który jest łagodniejszy niż ten w naszym kraju.
Kolejnym istotnym parametrem przy ocenie opłacalności inwestycji jest moc pompy ciepła. Należy ją dobrać uwzględniając różne czynniki, m.in. powierzchnię budynku, to, jak duże są w nim straty ciepła, czy urządzenie będzie działało samodzielnie, czy też w układzie biwalentnym itp. Tu pomoc instalatora będzie już niezbędna. Jedynie dla wstępnej orientacji można przyjąć, że w dobrze zaizolowanym domu o powierzchni ok. 150 m² sprawdzi się pompa ciepła o mocy nominalnej ok. 10 kW. Co przy tym bardzo ważne, moc grzewcza znakomitej większości powietrznych pomp ciepła wyraźnie spada wraz z obniżaniem się temperatury zewnętrznej. W katalogach jako moc nominalną zwykle podaje się tę uzyskiwaną przy +7°C na zewnątrz.
Zaznajomienie się z powyższymi wskaźnikami nie daje gwarancji, że kupimy pompę o odpowiedniej jakości. Na chłonnym rynku działają bowiem podmioty sprzedające pompy ciepła, które nie spełniają deklarowanych przez producentów parametrów. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który prowadzi program „Czyste Powietrze” oferujący dopłaty na zakup m.in. pomp ciepła, już półtora roku temu apelował do inwestorów o rozwagę w wyborze producenta i firmy instalującej tego typu urządzenia. Zauważono bowiem, że na rynku działają nieuczciwi dostawcy, którzy oferują pompy ciepła niskiej jakości, niedopasowane do potrzeb i energochłonne. Dlatego ważne jest, aby wybierać produkty renomowanych producentów, objęte jak najdłuższą gwarancją. Ma w tym pomóc lista zielonych urządzeń i materiałów tzw. ZUM (dostępna na stronie: www.lista-zum.ios.edu.pl), które mają odpowiednie certyfikaty poświadczające spełnianie norm. Co więcej, warunkiem otrzymania wspomnianej dopłaty na pompę ciepła z Czystego Powietrza ] jest właśnie wybór urządzenia z tej listy.
Pompy ciepła mają wiele zalet, ale jedną poważną wadę - wspomniany wysoki koszt zakupu. Najtańsze pompy ciepła są przynajmniej 2- 3-krotnie droższe od kotłów gazowych i od kotłów na pellet oraz ok. 4-krotnie droższe od kotłów elektrycznych.
Z tym, że na zakup pomp ciepła można otrzymać dofinansowanie ze wspomnianego programu Czyste Powietrze. W chwili obecnej jest on co prawda zawieszony, więc nie są znane wysokości dopłat, ale w nowej odsłonie ma on ruszyć już wiosną 2025 roku.
Skalkulowanie korzyści, jakie daje pompa ciepła, zależy jednak nie tylko od kosztu zakupu samego urządzenia, ale też tego, ile pochłonie jego eksploatacja. Tu należałoby porównać cenę prądu, gazu czy paliw stałych, a także kosztów serwisowych. Te pierwsze podlegają niestety sporym wahaniom. Nie tak dużym, jak po rozpoczęciu blisko 3 lata temu agresji Rosji na Ukrainę, ale nie wiadomo, jak będą się kształtowały w przyszłości.
Biorąc pod uwagę dane z ostatniego kwartału 2024 r. i posługując się kalkulatorem Porozumienia Branżowego na rzecz Efektywności Energetycznej (www.pobe.pl) można stwierdzić, że najbardziej opłacalne jest ogrzewanie domu (i przygotowywanie c.w.u.) gruntową pompą ciepła. Roczny koszt ogrzewania w domu z podłogówką wynosi 2540 zł. Tu jednak potrzebne jest ważne zastrzeżenie - mowa o typowym domu o powierzchni 150 m², który wybudowany jest zgodnie z Warunkami Technicznymi 2021. Pompa ciepła z pewnością nie sprawdzi się w starym, słabo ocieplonym budynku, z nieszczelną stolarką okienną i drzwiową. Drogocenna energia, potrzebna do pracy urządzenia, będzie po prostu uciekała wraz z ciepłem z domu.
Według tego kalkulatora ogrzewanie domu z podłogówką powietrzną pompą ciepła wyniesie blisko 3000 zł rocznie. Nieco więcej zapłacimy w przypadku nowoczesnego kotła na pellet i kotła węglowego (niewiele ponad 3200 zł). Ogrzewanie przy użyciu kotła gazowego kondensacyjnego i olejowego jest już znacznie droższe - wynosi odpowiednio ponad 5300 zł i blisko 6200 zł rocznie. Kwoty te robią wrażenie, ale są szacunkowe. Każdą inwestycję trzeba natomiast kalkulować indywidualnie.
Pompa ciepła to urządzenie warte uwagi w kontekście planowania systemu ogrzewania. Dobrze dopasowane może skutecznie ogrzewać dom i przygotowywać c.w.u., a koszt ogrzewania będzie na racjonalnym poziomie. Barierą zniechęcającą do zakupu pompy ciepła może być wysoki koszt takiego urządzenia, a w przypadku pomp gruntowych i wodnych - także wykonania instalacji pompy ciepła. Można go obniżyć, korzystając z dofinansowania, np. z programu „Czyste Powietrze”. Szczegóły jego nowej odsłony i wysokość zwrotu nakładów poznamy 31 marca 2025 roku - wtedy ma ruszyć nabór nowych wniosków o dofinansowanie.
Fot. otwierająca: Adobe Stock
Skomentuj
