Z czego zbudować komin?

Przez ostatnie lata zaszły ogromne zmiany na rynku kotłów i kominków. Upowszechniły się gazowe kotły kondensacyjne, a całkiem niedawno weszły w życie przepisy eliminujące z rynku kotły na węgiel lub drewno o klasie emisji niższej niż 5. A jeśli zmieniają się kotły, to trzeba do nich dopasować również kominy. Jeżeli to zaniedbamy, komin lub wkład zamiast deklarowanych przez producenta kilkudziesięciu lat - wytrzyma zaledwie kilka.

Dlaczego kominy prefabrykowane stały się tak popularne?

W nowych domach najczęściej montuje się kominy z prefabrykatów. Nie tylko dlatego, że tak jest łatwiej i szybciej. Chociaż oszczędność czasu też ma znaczenie. Określenie system kominowy oznacza kompletny produkt, obejmujący też wszelkie niezbędne akcesoria. Czyli nie tylko rury tworzące kanał dymowy lub spalinowy i obudowę do nich lecz także zaprawę do ich łączenia, trójnik, wyczystkę, czy kratki wentylacyjne. Wszystko to pochodzi od jednego dostawcy (producenta) i to on udziela gwarancji na kompletny wyrób. Ma się rozumieć, pod warunkiem, że całość została zmontowana zgodnie z instrukcją, którą też jest zobowiązany dostarczyć.

Łatwość montażu to zaś duża zaleta nie tylko z punktu widzenia wykonawcy. Dla inwestora oznacza przecież mniejsze ryzyko popełnienia błędów. W tym również takich, których nie widać od razu, a potrafią przysporzyć sporo problemów.

System kominowy to kompletny wyrób. Wszystkie elementy pochodzą z jednej firmy i to ona udziela gwarancji. Może ona wynosić nawet kilkadziesiąt lat. (fot. Schiedel)

Kominy prefabrykowane, także te ceramiczne, są znacznie lżejsze od tradycyjnych murowanych. Zajmują ponadto mniej miejsca. Te z ceramiki posadawia się na stopie fundamentowej zagłębionej w gruncie. Niekiedy - ale tylko za zgodą konstruktora - można je oprzeć bezpośrednio na stropie. Z kolei systemy stalowe są na tyle lekkie, że wystarczy np. umocować je do ściany. To duża zaleta w przypadku remontu domu i konieczności dodania komina w nowym miejscu.

Kominy prefabrykowane to niemal zawsze konstrukcje warstwowe. Najważniejsza jest rura wewnętrzna, tworząca kanał dymowy lub spalinowy. Od tego, z jakiego dokładnie będzie materiału oraz na ile szczelne będą połączenia, zależy możliwość wykorzystania.

Dlatego wśród kominów prefabrykowanych wyróżniamy odpowiednie do współpracy z:

• kotłami na paliwa stałe, kominkami i piecami;
• kotłami gazowymi lub olejowymi kondensacyjnymi z zamkniętą komorą spalania;
• kotłami gazowymi i olejowymi niekondensacyjnymi z komorą otwartą;
• kotłami na paliwa stałe lub gazowymi niekondensacyjnymi z komorą otwartą (tzw. uniwersalne).

Ceramiczny kanał wewnętrzny znajduje się w obudowie w postaci systemowych pustaków. Wykonuje się je z betonu, rzadziej z ceramiki. Często jest to beton na lekkim kruszywie, co zmniejsza ich ciężar i poprawia izolacyjność cieplną. Pustaki sprzedawane są w wersji pojedynczej, tylko na sam kanał dymowy/spalinowy lub z dodatkowymi kanałami wentylacyjnymi, dzięki czemu można od razu postawić komin dla kotła lub kominka i wykonać kanały wentylacji grawitacyjnej.

Przestrzeń pomiędzy kanałem dymowym/spalinowym i obudową może pozostać pusta. Wtedy bywa wykorzystywana do zasysania powietrza niezbędnego do spalania w kotłach z zamkniętą komorą. Może też być wypełniona twardą wełną mineralną, służącą jako izolator. Pozostawia się jednak niewielką pustą przestrzeń, żeby ocieplenie z wełny było wentylowane, co pozwala pozbyć się ewentualnej wilgoci.

W prefabrykowanych kominach stalowych wykonany z odpowiedniego gatunku stali kanał wewnętrzny otacza izolacja cieplna z wełny mineralnej, a tę osłania płaszcz z cienkiej blachy zabezpieczonej przed korozją. Nie buduje się ich jako zestawów z dodatkowymi kanałami wentylacyjnymi.

Kominy prefabrykowane to struktury warstwowe. O możliwym zastosowaniu decyduje materiał z którego wykonano rurę wewnętrzną. (fot. IBF)

Co charakteryzuje kominy ceramiczne?

Kominy mogą mieć wkłady wewnętrzne wykonane z różnych rodzajów ceramiki, o odmiennej odporności na wysoką temperaturę, różnej nasiąkliwości i odporności na działanie kondensatu. Ponadto zależnie od sposobu łączenia jej poszczególnych odcinków charakteryzuje je odmienny stopień szczelności. Dlatego przed zakupem dopytajmy zawsze do współpracy z jakimi urządzeniami został zaprojektowany ten konkretnie model komina.

Zależnie od zastosowanego rodzaju ceramiki komin może mieć różną odporność na kondensat i temperaturę. Dlatego przed zakupem trzeba wiedzieć jakiego paliwa będziemy używać. (fot. CJ Blok)

Zwykle najtańsze są te przeznaczone do pracy z kotłami na paliwo stałe i kominkami. Wymaga się od nich odporności na wysoką temperaturę, a nawet pożar sadzy. Jednak nie są odporne na kondensat (do tzw. spalin mokrych), dlatego nie nadają się do kotłów gazowych. Ponadto ich szczelność jest zbyt niska dla kotłów z zamkniętą komorą spalania, w których ruch spalin wymusza wentylator, powodując przy tym nadciśnienie w kominie. Z tych wszystkich względów do kominów przeznaczonych dla kotłów na paliwa stałe nie wolno przyłączać urządzeń gazowych.

Z kolei tzw. kominów uniwersalnych dotyczy również wiele ograniczeń. Nadają się do kotłów na paliwa stałe i kotłów gazowych, ale tylko tych niekondensacyjnych z otwartą komorą spalania. Dla urządzeń kondensacyjnych i z komorą zamkniętą mają zbyt małą odporność na kondensat i zbyt słabą szczelność za to zbyt dużą nasiąkliwość.

Kotły kondensacyjne wymagają zaś kominów z ceramiki bardzo odpornej na działanie kondensatu oraz o najwyższej szczelności, bo ruch spalin wymusza w nich wentylator. Z kupieniem takiego komina nie ma problemu. Jeżeli jednak wymieniamy stare urządzenie z komorą otwartą to istniejący komin wymaga sprawdzenia przez kominiarza. Czasem może on nie być odpowiedni. Wówczas czas pomyśleć o wkładzie kominowym.

Kiedy montuje się kominy stalowe?

Kominy stalowe to również konstrukcje warstwowe. Rodzaj i grubość stali użytej do wykonania kanału wewnętrznego, decyduje o możliwym zastosowaniu i trwałości. Bardzo ważny jest też sposób wykonania uszczelnień pomiędzy odcinkami, bo to on determinuje szczelność.

Kominy stalowe, podobnie jak ceramiczne, występują w dwóch podstawowych odmianach:

• do kotłów na paliwa stałe i kominków;
• do kotłów gazowych, w tym również kondensacyjnych z zamkniętą komorą spalania.

W przypadku starszych kominów, do których zamiast starego kotła z komorą otwartą chcemy przyłączyć nowy kocioł kondensacyjny, powinniśmy zlecić kominiarzowi sprawdzenie, czy jego szczelność jest wystarczająca. Tym bardziej, że to właśnie uszczelki są potencjalnie najmniej trwałym elementem takiego zestawu. Dla kotła z otwartą komorą szczelność mogła być jeszcze wystarczająca, dla nowego z komorą zamkniętą i wentylatorowym wyrzutem spalin już nie.

Dwuścienne kominy stalowe montuje się najczęściej na zewnątrz i kotwi do ściany budynku. Ze względu na swoją lekkość nie wymagają oparcia na fundamencie. Najczęściej decydują się na nie właściciele modernizowanych domów. Bywają też wybierane ze względów estetycznych, bo nadają budynkowi nowoczesny, nieco industrialny charakter.

W kominie stalowym rura wewnętrzna musi być wykonana z gatunku stali odpowiedniego do danego rodzaju paliwa i przewidywanej temperatury. Otula ją izolacja cieplna, a warstwa blachy od zewnątrz zabezpiecza przed wpływami atmosferycznymi. (fot. Komin-Flex)

Najczęściej stosuje się stalowe kominy zewnętrzne. (fot. MKD Systemy Kominowe)

Czym są kominy hybrydowe?

Możemy też kupić kominy ceramiczno-stalowe. W nich przewód wewnętrzny jest ceramiczny, obudowa zaś wykonana ze stali. Komin jest więc lżejszy i łatwiejszy w montażu niż wersja typowa z obudową z pustaków. Zyskujemy w ten sposób długoletnią trwałość ceramiki, a komin jest na tyle lekki, że daje się go zakotwić do ściany czy posadowić na stropie (za zgodą konstruktora). Spotyka się również kominy stalowo-ceramiczne, w których kanał wykonany jest z rury stalowej, obudowa zaś z ceramiki. Jednak nie są popularne, częściej inwestorzy decydują się na wkład kominowy i obudowę z pustaków, cegieł itp.

Co charakteryzuje kominy murowane?

Najdłużej stosowanym materiałem do budowy kominów jest cegła ceramiczna. W starych, kilkudziesięcioletnich domach innych się praktycznie nie spotyka. Budowano je na potrzeby kotłów na węgiel, kominków, pieców na drewno. Podłączone jest do nich również wiele starych kotłów gazowych - niekondensacyjnych, z otwartą komorą spalania.

Taki komin wznosi się łącząc zaprawą zwykłe cegły. Ostateczny efekt zależy więc od jakości cegieł, zaprawy oraz umiejętności i staranności murarza. Do tego murowanie jest czasochłonne. Komin zajmuje sporo miejsca i jest bardzo ciężki - trzeba pod niego wykonać stopę fundamentową opartą na gruncie.

Kominy z cegły nadają się zasadniczo tylko do współpracy z kotłami na paliwa stałe (na węgiel, drewno), kominkami i piecami (kozami). Z zastrzeżeniem, że w przypadku nowoczesnych kotłów o wysokiej sprawności oraz niskiej temperaturze dymu nie są zalecane. Wielu producentów kotłów radzi obecnie żeby istniejące kominy murowane wyposażać we wkłady ceramiczne lub stalowe. Wówczas ceglany komin staje się tylko obudową wkładu i nie ma już kontaktu z produktami spalania. To od jego jakości zależeć będzie trwałość i bezpieczeństwo.

Wkłady należy bezwzględnie stosować, gdy do komina przyłączamy kocioł gazowy. Nawet jeżeli jest niekondensacyjny. Trzeba się bowiem liczyć z wykraplaniem się kondensatu w kominie. Tym bardziej, że nowoczesne kotły utrzymują niższą temperaturę spalin niż stare modele. Po kilku sezonach na przesiąkniętym kondensatem ceramicznym kominie pojawiają się brunatne plamy i czuć charakterystyczny zapach.

Istniejący komin murowany po montażu wkładu pełni już tylko funkcję obudowy.

Czym są wkłady kominowe?

Wkłady kominowe umieszcza się w istniejących kominach. W ten sposób zyskujemy niejako kanał dymowy/spalinowy z nowego materiału i o wymaganych parametrach. To rozwiązanie popularne przede wszystkim w przypadku remontów. W ten sposób możemy dostosować stary komin do wymagań nowego urządzenia, np. przechodząc z węgla na gaz. To również metoda na dalszą eksploatację wysłużonego już już komina murowanego, kiedy mamy obawy o jego szczelność i ogólny stan.

Wkłady występują zarówno w wersji ze stali, jak i z ceramiki. Jednak te pierwsze są o wiele popularniejsze ze względu na prostotę montażu. Występują w wersji okrągłej oraz owalnej - lepiej dopasowanej do kanałów o prostokątnym kształcie.

Wkłady to jednościenne rury z odpowiedniego gatunku stali, które wsuwa się w istniejący komin. (fot. Komin-Flex)

Czym jest zestaw powietrzno-spalinowy?

Upowszechnienie się kotłów gazowych z zamkniętą komorą spalania sprawiło, że na rynku pojawiło się bardzo dużo tzw. zestawów powietrzno-spalinowych. Najczęściej są współosiowe, czyli wewnątrz mamy rurę spalinową, a od zewnątrz powietrzną, służącą zasysaniu powietrza do kotła. Takie rozwiązanie jest przy tym bardzo bezpieczne.

Jeżeli nawet rura wewnętrzna ulegnie uszkodzeniu to spaliny nie wydostaną się na zewnątrz - chroni przed tym rura zewnętrzna. Taki koncentryczny zestaw można wyprowadzić ponad dach, podobnie jak komin. Alternatywą jest przeprowadzenie go przez ścianę zewnętrzną.

Jednak w tym przypadku muszą zostać spełnione następujące warunki:

• moc kotła nie przekracza 21 kW;
• dom jest wolno stojący, a więc nie w zabudowie bliźniaczej ani szeregowej;
• wylot spalin znajduje się w przewidzianej przez przepisy odległości od okien, chodnika itd.

Przewody powietrzno-spalinowe wykonywane są ze stali kwasoodpornej lub z tworzywa sztucznego. W tym drugim przypadku z tworzywa sztucznego jest tylko rura wewnętrzna (spalinowa), zewnętrzna zaś stalowa.

Dostępne są także zestawy rozdzielone i odpowiednie adaptery do kotłów. Wtedy jedną rurą wyrzucane są spaliny i ta musi być wyprowadzona ponad dach. Zaś druga, przeprowadzona zwykle przez ścianę zewnętrzną służy do zasysania powietrza.

Uwaga! Jest to rozwiązanie mniej bezpieczne niż zestaw koncentryczny. W związku z tym wentylacja pomieszczenia z kotłem musi być grawitacyjna, żeby nie było ryzyka zassania spalin z rozszczelnionego kanału spalinowego. W układzie z kanałem koncentrycznym wentylacja może być dowolnego rodzaju.

Zestawy powietrzno-spalinowe najczęściej wyprowadza się poziomo przez ścianę zewnętrzną.

Na co zwracać uwagę przy doborze kominka do komina?

Zgodnie z prawem kominek nie może być jedynym źródłem ciepła w domu jednorodzinnym. Dlatego, chociaż ich popularność od lat nie słabnie, to zwykle głównym źródłem ogrzewania jest jakiś kocioł - gazowy, olejowy, węglowy lub elektryczny. Jednak skoro już mamy dwa źródła ciepła, to aż żal nie wykorzystywać efektywnie obu.

Motywacje mogą być różne. Jedni liczą na zmniejszenie kosztów eksploatacji - 1 kWh ciepła z drewna kosztuje nawet 3 razy mniej niż z gazu płynnego (LPG). Dla innych liczy się niezależność i bezpieczeństwo - rezerwowe ogrzewanie warto mieć w naszym klimacie. Zwykle są to kominki zamknięte - z wkładem i obudową. Kominki otwarte, choć urokliwe, są nieefektywne jako urządzenia grzewcze, bo większość ciepła trafia do komina. A ten musi spełniać szczególne wymagania. Przede wszystkim kominek musi być podłączony do osobnego przewodu kominowego, nie może on być wspólny z piecem lub kotłem.

Wprawdzie minimalny wymiar kanału dymowego może wynosić zaledwie 140 × 140 mm lub 150 mm średnicy, jednak najczęściej będzie to znacznie więcej, nawet 250 mm. Jako podstawową zasadę przyjmuje się, że średnica kanału nie powinna być mniejsza niż średnica wylotu z kominka. Ponadto trzeba pamiętać, że temperatura dymu z kominka bywa zarówno znacznie wyższa, jak i niższa niż z kotła na paliwo stałe. Wiele zależy tu od naszej umiejętności palenia i jakości drewna.

W praktyce kominów o największej średnicy wymagają kominki. Przyjmuje się, że nie powinna ona być mniejsza niż średnica czopucha wkładu. (fot. Kominki Dovre)

Redaktor: Jarosław Antkiewicz
fot. otwierająca: Jawar