Kreatywne pomysły na ogrodzenia: materiały i style

Artykuł na: 23-28 minut

Wykańczanie i urządzanie

W świecie architektury domowej, ogrodzenie pełni zarówno funkcję praktyczną, jak i estetyczną. Jako pierwsza linia ochrony Twojej przestrzeni prywatnej, ogrodzenie wyznacza granice Twojej nieruchomości, jednocześnie dodając charakteru i stylu. Od eleganckich metalowych konstrukcji kutych ręcznie, przez trwałe i wszechstronne rozwiązania z betonu, aż po naturalne piękno drewna - możliwości są niemal nieograniczone. W tym artykule, przeniesiemy Cię przez świat ogrodzeń domowych, eksplorując różnorodne materiały, style i techniki montażu, które nie tylko podkreślą piękno Twojej posesji, ale także zapewnią bezpieczeństwo i prywatność. Dowiesz się, jakie warunki powinno spełniać idealne ogrodzenie, jak dopasować je do stylu Twojego domu oraz jakie są najnowsze trendy w projektowaniu ogrodzeń. Od zasad zgłaszania budowy, po wybór materiałów i zabezpieczenia antykorozyjne - ten kompleksowy poradnik zawiera wszystko, czego potrzebujesz, aby stworzyć ogrodzenie, które będzie zarówno praktyczne, jak i estetycznie dopasowane do Twojego domu.

Ogrodzenie najczęściej jest podzielone na przęsła oddzielone od siebie słupkami. W jednym z przęseł umieszczona jest furtka albo brama wjazdowa. Przęsła i słupki mogą być wykonane z różnych materiałów.

Warunki, którym powinno odpowiadać ogrodzenie

Ogrodzenie nie może przekraczać granicy działki (na granicy dwóch działek można wybudować ogrodzenie wspólne z sąsiadem - wówczas obie strony ponoszą koszt jego budowy i utrzymania).

Od strony ulicy ogrodzenie powinno być ażurowe przynajmniej od wysokości 0,6 m licząc od poziomu terenu (chyba, że inaczej wynika z planów zagospodarowania przestrzennego lub wymagań ochrony akustycznej), a łączna powierzchnia prześwitów (otworów), umożliwiająca przepływ powietrza, musi wynosić przynajmniej 25% powierzchni części ażurowej między słupkami.

Ogrodzenie nie może stwarzać zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i zwierząt; do wysokości 1,8 m nie wolno umieszczać zakończonych ostro elementów, drutu kolczastego, szkła itp. Budowa ogrodzenia nie wymaga pozwolenia. Zamiar budowy ogrodzenia od frontu oraz każdego ogrodzenia o wysokości większej niż 2,20 m zgłaszamy do Wydziału Architektury Starostwa Powiatowego i jeżeli w ciągu trzydziestu dni od daty zgłoszenia nie otrzymamy sprzeciwu, możemy rozpocząć budowę.

Słupki mogą być drewniane, betonowe, stalowe (z kształtowników o profilu zamkniętym lub otwartym: rur o przekroju kołowym lub prostokątnym, kątowników, profili w kształcie litery H itp.) lub z PVC (wzmocnione stalowymi prętami zabezpieczonymi przed korozją).

Słupki stalowe zabezpiecza się podkładem antykorozyjnym i maluje farbą nawierzchniową. Dostępne są również słupki stalowe gotowe, najczęściej ocynkowane zewnętrznie i wewnętrznie oraz powleczone powłoką z PVC. Górne wierzchołki słupków rurowych zabezpiecza się zatyczkami. Słupki osadza się w gruncie na głębokości zależnej od lokalnych warunków gruntowych (powinny być posadowione poniżej strefy przemarzania gruntów) oraz od wysokości ogrodzenia.

Słupki drewniane i betonowe wkopuje się w ziemię, a w razie konieczności dodatkowo usztywnia, podpierając w gruncie z obu stron kamieniami lub bloczkami betonowymi. Słupki metalowe osadza się w betonie (można je osadzać w cokołach) lub prefabrykowanych betonowych stopach fundamentowych. Słupki narożne i słupki przy bramach, które są narażone na wychylenie, zabezpiecza się dwiema dodatkowymi podporami ustawionymi w linii ogrodzenia.

Ogrodzenia metalowe

Siatka metalowa tradycyjna jest splatana lub zgrzewana z drutu o średnicy 2,2-5,5 mm. Ma różne wymiary oczek (przykładowe: 4,5x4,5; 5x5, 6x6 cm). W najprostszej wersji siatka jest wykonana z ocynkowanego drutu, w wersji ulepszonej ocynkowana siatka jest dodatkowo powleczona warstwą tworzywa (PVC lub poliestru). Spotyka się też siatki z grubego drutu ozdobnego. Siatki splatane mają oczka o kształcie rombu, siatki zgrzewane mogą mieć także inny kształt oczek, na przykład kwadratowe lub prostokątne.

Czasami pręty są podwójne, mogą też być ułożone obok siebie tak gęsto, że tworzą zgrzewaną matę. Siatka sprzedawana jest w zwojach o długości 15 lub 25 m i różnej wysokości - zwykle od 1 do 2 m, ale również 3-4 m. Najczęściej oferowany jest kolor zielony lub biały. Podstawowe elementy ogrodzenia z siatki tradycyjnej to: słupki główne (naciągowe z podporami) i pośrednie, poziome liny usztywniające (górna, środkowa i dolna) oraz rozpięta między słupkami siatka.

Słupki główne montuje się co 25-30 m, rozstaw słupków pośrednich wynosi zwykle od 2,5 do 3 m. W zestawie najczęściej znajdują się wszystkie potrzebne elementy ogrodzenia: siatka, linki i słupki, napinacze, podpory słupków, drut wiązałkowy, obejmy, a także: daszki stalowe, kapturki i zatyczki z PVC do profili rurowych oraz wysięgniki do drutu kolczastego.

Siatka metalowa w stalowych ramach zapewnia większą sztywność ogrodzenia niż siatka tradycyjna. W przęsłach ogrodzenia (między słupkami) mocuje się ramy wypełnione siatką ze stalowych prętów o średnicy 4,5-8 mm spawanych punktowo. Dostępne są różne wysokości od 63 do 243 cm. Szerokość przęsła wynosi około 2,5 m. Pręty siatki są ocynkowane podwójnie lub ocynkowane i powleczone poliestrem.

Czasami mają górne wierzchołki ostro zakończone lub poziome wygięcia (tylko przy górnej krawędzi albo także w części środkowej), które stanowią utrudnienie przy przedostaniu się przez ogrodzenie i dodatkowo usztywniają siatkę. Ramy są najczęściej wykonane ze stalowych kątowników. Siatkę przymocowuje się bezpośrednio do ramy lub mocuje się ją najpierw do ramy usztywniającej, którą mocuje się do ramy głównej przy pomocy śrub zakończonych hakami lub przez spawanie. Ramy główne mocuje się do słupków śrubami lub przez spawanie.

Ogrodzenia metalowe kute ręcznie można zamówić u wykwalifikowanych kowali. Oprócz standardowej oferty wzorów (często są to stylizowane wzory roślinne) można zamówić wzór według własnego projektu. Ogrodzenia kute, chociaż bardzo efektowne, są dosyć drogie.

Ogrodzenia żeliwne odlewane w formach zamawia się w odlewniach. Można wybrać jeden z oferowanych wzorów lub zaprojektować własny.

Ogrodzenia drewniane

Drewno na ogrodzenia powinno być twarde - najlepsze jest akacjowe lub dębowe, ale wykorzystuje się też sosnę lub świerk. Z drewna może być wykonane całe ogrodzenie, łącznie ze słupkami lub tylko przęsła; słupki są wówczas wykonane z innego materiału, na przykład murowane, betonowe lub stalowe. Do budowy wykorzystuje się wyroby z drewna o różnych wymiarach, kształtach i grubości: deski, okrąglaki, bale, żerdzie.

Można też kupić pojedyncze sztachety ogrodzeniowe z surowego drewna. Elementy ogrodzenia mogą być ustawione pionowo (często stosuje się wówczas usztywnienie elementami poziomymi), poziomo lub ukośnie. Elementy drewniane (muszą być impregnowane) łączy się ze sobą na klej wodoodporny, gwoździe (nierdzewne) lub wkręty. Do zabezpieczenia można wykorzystać impregnaty bezbarwne lub barwiące, a następnie pomalować ogrodzenie farbami kryjącymi lub bezbarwnymi (widoczny jest wówczas rysunek słojów). Najlepsze są farby przepuszczające parę wodną i umożliwiające „oddychanie” drewna, tzw. mikroporowe. Można też stosować farby wodorozcieńczalne lub rozpuszczalnikowe przeznaczone do malowania drewna.

Ogrodzenia drewniane z paneli składają się z powtarzalnych segmentów o wysokości 50-180 cm i szerokości 100-180 cm. Pojedynczy segment najczęściej składa się z drewnianej ramy z wypełnieniem, które często jest ażurowe. Dostępne są różne wzory wypełnienia. Najprostsze składają się z kilku pionowych sztachet (zwykłych prostokątnych lub ozdobnych profilowanych) połączonych deskami poziomymi. Sztachety mają tę samą lub różną wysokość (ich wierzchołki mogą np. układać się w łuki).

Można też kupić segmenty: lamelowe, z listew przeplatanych poziomych, pionowych lub ukośnych, czy ażurowe z listewek ustawionych diagonalnie. Elementy ogrodzenia z paneli łączy się między sobą zszywkami, gwoździami lub skręca śrubami i wkrętami ze stali ocynkowanej lub nierdzewnej. Elementy drewniane są malowane (na kolory: niebieski, biały, zielony) lub impregnowane ciśnieniowo: mają wówczas charakterystyczny zielony lub brązowy kolor (można je pomalować).

Ogrodzenia z tworzyw sztucznych

Są najczęściej panelowe, niskie ażurowe lub wysokie. Każdy panel składa się z dwóch słupków i wypełnienia z PVC. Oferowana jest duża rozmaitość wzorów i kolorów. Wypełnienie może np. mieć formę listew poziomych lub pionowych - usztywnionych na dole i na górze listwami poziomymi. Listwy pionowe mają tę samą lub zmienną wysokość (np. co druga jest dwukrotnie niższa lub wierzchołki układają się w kształt łuku). Słupki są połączone z panelami przy pomocy metalowych okuć. Kotwi się je w betonowym podłożu. Zalety ogrodzeń z tworzyw sztucznych to: trwałość, lekkość i odporność na wpływy atmosferyczne. Nie wymagają konserwacji i malowania.

Ogrodzenia typu masywnego

Do ogrodzeń typu masywnego zalicza się ogrodzenia z betonu oraz ogrodzenia murowane z cegły lub kamienia. Muszą być posadowione na fundamentach, które zabezpieczają ogrodzenie przed utratą stateczności (przechyleniem lub nawet wywróceniem) i powinny być starannie zaprojektowane. Fundamenty wykonuje się z betonu (klasy przynajmniej B15) i wyprowadza na wysokość 10-15 cm ponad powierzchnię terenu. Ich wymiary zależą od rodzaju gruntu oraz wysokości ogrodzenia.

Zbyt płytkie posadowienie fundamentów, powyżej poziomu przemarzania gruntów, szczególnie na tak zwanych gruntach wysadzinowych, może spowodować pękanie zarówno fundamentów, jak i ogrodzenia. Jako masywne może być wykonane całe ogrodzenie (do wysokości 0,6 m) lub tylko jego część. Najczęściej wykonuje się w ten sposób tylko cokół (czyli podmurówkę) i filary, pozostawiając przęsła ogrodzenia ażurowe (wykonane z drewna lub metalu).

Do gruntów wysadzinowych zalicza się wszystkie grunty organiczne oraz takie, które zawierają więcej niż 10% cząstek o średnicy mniejszej niż 0,02 mm. Gruntami wysadzinowymi są więc iły i gliny, natomiast grunt piaszczysty jest wolny od efektu wysadzania wskutek przemarzania

Ogrodzenia betonowe wylewane wykonuje się podobnie jak inne rodzaje konstrukcji betonowych (wykorzystując deskowanie). Najczęściej w ogrodzeniu wyodrębnia się filarki, które otrzymuje się przez pogrubienie ogrodzenia na pewnym odcinku. Pod filarkami wylewa się stopy fundamentowe, a pod przęsłami ogrodzenia - ławy.

Aby uniknąć pękania betonu, co 10-15 m wykonuje się dylatacje, które mogą przechodzić przez słupki lub przez przęsła. W miejscach przerw dylatacyjnych umieszcza się listwy lub taśmy z tworzywa sztucznego.

Dylatacje są to pionowe szczeliny, dzielące mur na części. Podczas osiadania każda część zdylatowanej konstrukcji pracuje oddzielnie, dzięki czemu ogrodzenie nie pęka.

Ogrodzenia betonowe prefabrykowane składają się z betonowych paneli o różnych wzorach - pełnych lub ażurowych. Najczęściej mają długość 2 m i wysokość od 0,5 do 1,2 m. Można je malować. Podczas montażu płyty przęsłowe wsuwa się w wyżłobienia słupka, a połączenie zalewa się rzadką zaprawą cementową. Zalety ogrodzeń betonowych prefabrykowanych to: łatwość i szybkość postawienia ogrodzenia oraz duża trwałość - do kilkudziesięciu lat.

Ogrodzenia murowane z cegieł wykonuje się z cegły ceramicznej pełnej, dobrze wypalonej, cegły klinkierowej lub cegły wapienno-piaskowej (silikatowej). Można też budować ogrodzenia mieszane, ceramiczno-silikatowe. Do budowy ogrodzeń nie nadają się: cegła dziurawka, pustaki oraz materiały porowate, ponieważ może w nich wystąpić podciąganie wody z gruntu i zawilgocenie muru. Mury z cegieł mogą być pełne lub ażurowe.

Mury ażurowe wykonuje się z kształtek ogrodzeniowych ceramicznych lub silikatowych, o różnych kolorach i kształtach. Można też ułożyć cegły pełne w taki sposób, aby tworzyły mur ażurowy. Spotyka się też mury ażurowe wykonane z innych, nietypowych elementów ceramicznych: donic, bloczków wentylacyjnych. Ogrodzenia z cegły ceramicznej zwykle tynkuje się. Ogrodzenia z cegły klinkierowej i silikatowej nie wymagają tynkowania.

Ponieważ silikaty łatwiej się brudzą niż wyroby ceramiczne, warto je zabezpieczyć odpowiednimi środkami impregnującymi. Pod ogrodzenia murowane, podobnie jak pod betonowe, stosuje się fundamenty. Ogrodzenia murowane wymagają stałej konserwacji. Zwietrzałe i uszkodzone cegły trzeba wymienić na nowe. Należy też uzupełniać ubytki zaprawy w spoinach.

Na ogrodzenia murowane z kamienia wykorzystuje się skały: magmowe (granit, sjenit, porfir, bazalt), osadowe (piaskowiec, wapień) lub metamorficzne (kwarcyt). Fundamenty pod ogrodzenia kamienne wykonuje się podobnie jak pod ogrodzenia betonowe. Mur można układać z kamieni o różnych kształtach i wymiarach (całkowicie nieregularnych lub mających postać regularnych bloków). Przed rozpoczęciem murowania kamienie segreguje się i wstępnie dopasowuje, a w razie konieczności wyrównuje młotkiem kamieniarskim.

Przy budowie muru z kamieni stosuje się ogólnie przyjęte zasady murowania. Mur układa się w przybliżeniu warstwami poziomymi, z przesunięciem spoin między kolejnymi warstwami. Wolne przestrzenie między kamieniami wypełnia się zaprawą cementową, zmieszaną z odłamkami kamieni.

W zależności od rodzaju kamieni, ich obróbki i sposobu ułożenia uzyskuje się różne typy muru.

Mur dziki buduje się z kamienia polnego (naturalnie obtoczone odłamki kamienia polnego o wymiarach 10-40 cm) lub łamanego niedobieranego (pochodzącego ze złóż skalnych lub dużych głazów narzutowych). W narożnikach i w miejscach połączeń układa się kamienie większe i bardziej regularne. Spoiny niższych warstw powinny być w miarę możliwości przykryte kamieniami wyższych warstw. W poprzek muru układa się większe kamienie, tak zwane sięgacze, które przechodzą przez całą szerokość muru.
Mur cyklopowy buduje się z kamienia polnego lub łamanego dobieranego (sortowanego) - o dwóch powierzchniach mniej więcej równoległych. Mur nie jest podzielony na wyraźne warstwy, jednak w miarę możliwości należy stosować przewiązywanie. Kamienie polne wyrównuje się do powierzchni licowej. Mur spoinuje się.
Mur warstwowy wykonuje się z kamienia łupanego warstwowego (odspajanego ze złoża skalnego zgodnie z ułożeniem warstw). Kamień warstwowy ma dwie powierzchnie płaskie i wzajemnie równoległe. Mur układa się warstwami o grubości 10-40 cm, z zachowaniem spoin. Wysokość kolejnych warstw wyznaczają kamienie kierunkowe, układane w narożnikach.
Mur rzędowy układa się podobnie jak mur z cegieł. Kamień rzędowy jest to kamień łupany w przybliżeniu w kształcie prostopadłościennej kostki. Kamienie w każdej warstwie poziomej mają zbliżoną wysokość, natomiast wysokość warstw może być różna.
Mur z ciosów (prostopadłościennych bloków kamiennych) wykonuje się z kamieni o różnych wymiarach, bez zachowania ciągłości spoin. Spoiny licowe podczas układania pozostawia się niewypełnione do głębokości 1-1,5 cm; po wykonaniu mur spoinuje się zaprawą cementową.
Mur z bloczków (kamieni o regularnych kształtach prostopadłościennych, przycinanych ręcznie, najczęściej z miękkich wapieni) wykonuje się analogicznie jak mur z cegły.
Murki oporowe wykorzystywane w architekturze ogrodowej wykonuje się z cegły, kamienia lub betonu. Mogą być jednorodne (wykonane z materiału jednego rodzaju) lub zespolone (wykonane z różnych materiałów). Mur oporowy jest to konstrukcja obciążona z jednej strony poziomym parciem gruntu. Wielkość obciążenia zależy od wysokości warstwy gruntu i od obciążenia naziomu (np. ciężaru materiałów i urządzeń leżących na powierzchni terenu w bezpośrednim sąsiedztwie murka).

Parcie gruntu na murek może spowodować jego przesuw lub obrót, dlatego murek musi być dostatecznie stabilny. Ponieważ wytrzymałość muru na rozciąganie jest mała, murki jednorodne muszą mieć z reguły znaczną grubość. Ze względów oszczędnościowych (szczególnie przy większych wysokościach) przyjmuje się często grubość zmieniającą się skokowo wzdłuż wysokości: największą na dole, gdzie obciążenie od gruntu jest największe, a najmniejszą na górze. Murki zespolone, z wkładkami żelbetowymi (w postaci słupków żelbetowych ukrytych w murze i powiązanych z nim kotwami) przenoszącymi część obciążeń, są bardziej ekonomiczne, ponieważ mogą być cieńsze.

Wzdłuż muru oporowego wykonuje się drenaż osuszający grunt i zabezpieczający murek przed trwałym zawilgoceniem, które mogłoby spowodować osłabienie konstrukcji. W murze umieszcza się rurki drenarskie ze spadkiem na zewnątrz (w kierunku lica muru). Nad rurkami od strony nasypu wykonuje się zasypkę z gruntu przepuszczalnego (np. żwiru).

Ochrona ogrodzeń masywnych przed deszczem i wilgocią

W murze z cegieł, nisko nad powierzchnią terenu, wykonuje się poziomą izolację przeciwwilgociową. Rolę izolacji mogą pełnić dwie warstwy cegieł o obniżonej nasiąkliwości (mniejszej od 7%), ułożone na zaprawie cementowo-wapiennej. Można też zastosować podwójną warstwę papy na lepiku (jest to rozwiązanie gorsze, ponieważ przerywa się ciągłość muru). Izolację przeciwwilgociową należy też ułożyć w murze wykonanym z kamieni łatwo nasiąkających wodą, takich jak wapień czy piaskowiec. Od góry mur przykrywa się tak zwaną czapką, chroniącą przed deszczem. Można ją wykonać z cegieł, kształtek ceramicznych, ewentualnie dachówek ułożonych na zaprawie cementowej lub betonowej.

fot. otwierająca: KONSPORT

Zobacz inne tematy z Vademecum

Stan surowy zamknięty