Czym jest inteligentny dom i jak działa? Opinie, zalety, praktyczne wskazówki

Przed pojawieniem się technologii domu inteligentnego każda instalacja w budynku wypełniała tylko jedno konkretne zadanie (np. kocioł ogrzewał dom i c.w.u., system alarmu i monitoringu strzegł bezpieczeństwa mieszkańców i ich majątku) i do obsługi miała własną automatykę z oddzielnymi sterownikami i pilotami.

Problem z różnorodnym sterowaniem pojawił się w momencie, kiedy właściciele domów zaczęli wykorzystywać coraz liczniejsze nowoczesne instalacje i osprzęt typu wentylacja i klimatyzacja, wielorakie oświetlenie, multimedia, rolety i markizy zewnętrzne, automatyczne nawadnianie. Inżynierzy i elektronicy połączyli wtedy siły i opracowali inteligentne technologie, które skupiają rozmaite domowe urządzenia w jeden system i umożliwiają jednolite sterowanie nimi. Łatwiejsze zarządzanie jest jednak tylko jedną z wielu zalet smart home.

Czym jest inteligentny dom?

O domu inteligentnym mówi się już tak często, że samo sformułowanie mało kogo zaskakuje. Ale definicja dom inteligentny to nie pojedyncze urządzenia, np. inteligentne gniazdko. Dzięki niemu możemy zdalnie, korzystając ze specjalnej aplikacji, włączyć i wyłączyć podłączone do niego urządzenie. Zaprogramować włączanie i wyłączanie, a dodatkowo obserwować zużycie prądu. Czy posiadanie stosunkowo prostych, inteligentnych gniazdek wystarczy, żeby mówić o inteligentnym budynku? Nie! Same nowoczesne urządzenia i instalacje nie wystarczą, by dom był inteligentny. Nawet, gdy mamy ich wiele - alarm, kocioł lub inne źródło ciepła z automatyką, mechaniczną wentylację, żaluzje z napędem, itd. 

Dom inteligentny to taki, w którym wszystkie lub wybrane przez inwestora urządzenia i instalacje włącza się w jeden system inteligentnego domu! Zaprogramowane sprzęty w inteligentnym domu wymieniają się informacjami i reagują zgodnie z zapisanym wcześniej wzorcem, bez udziału człowieka. Dzięki temu możliwości współpracujących ze sobą urządzeń są zdecydowanie większe, niż gdyby każde z nich wykorzystywać z osobna. 

Czy warto mieć dom inteligentny?

Główną zaletą domu inteligentnego jest to, że zapewnia komfort mieszkania, a także podwyższa wartość nieruchomości. Mając własny system inteligentnego domu, można jeszcze m.in.:

• obniżyć koszty użytkowania budynku,
• zwiększyć poczucie bezpieczeństwa,
• umilić czas spędzany w domowym zaciszu,
• a jeśli zainwestuje się w elastyczny system automatyki, można go dowolnie rozbudowywać i dostosowywać do wciąż zmieniających się wymagań i sposobu życia.

Co przy tym jest istotne - nie trzeba być z wykształcenia elektronikiem, aby umieć obsługiwać system inteligentnego domu.

Wyposażając dom w automatykę warto wybrać system, który w przyszłości będzie można rozbudowywać, wpinając np. kamerę w pokoju małego dziecka. (fot. Fibaro)

Smart home zalety

• Oszczędność

Z punktu widzenia ekonomii, prawidłowo skonfigurowany system inteligentnego domu skutecznie zmniejsza zużycie energii elektrycznej i gazu. Obliczono, że w jednorodzinnych domach oszczędności tych nośników energii sięgają nawet 30%.

System inteligentny, współpracując z czujnikami ruchu, może każdorazowo gasić światło po stwierdzeniu, że w pomieszczeniu nikt już nie przebywa. Zawsze po otwarciu okna bądź drzwi tarasowych, wyłączy wentylację mechaniczną i klimatyzację. Na czas snu, wyjazdu do pracy i szkoły, albo na dłuższy urlop - obniży temperaturę w pomieszczeniach oraz odłączy od sieci elektrycznej zbędne urządzenia. Zapobiegnie też np. marnowaniu wody, bo system automatycznego nawadniania nie włączy się jeżeli niedawno padał deszcz.

• Bezpieczeństwo

Z punktu widzenia bezpieczeństwa najważniejszą zaletą systemów inteligentnego domu jest jej efektywna praca, wynikająca z możliwości wymiany informacji pomiędzy wszystkimi sprzężonymi elementami. Jeśli pojawiają się wewnątrz lub na zewnątrz budynku zdarzenia potencjalnie niebezpieczne dla mieszkańców, bezzwłocznie na nie reaguje, wszczynając procedury alarmowe, zabezpieczające, odstraszające. Wygoda operowania systemem domu inteligentnego polega na zdalnym wykonywaniu za użytkowników wielu czynności kontrolnych i zarządzających. 

Zwiększenie bezpieczeństwa to główna zaleta systemów inteligentnych domów. Zadania z tego obszaru realizuje głównie, choć nie wyłącznie, włączona w smart dom instalacja alarmowa. System dba zarówno o bezpieczeństwo ludzi, jak i budynku. Żeby chronić dom przed włamaniem, automatyka stwarza wrażenie, że mieszkańcy są w środku - to tzw. symulacja obecności. W różnych pomieszczeniach nieregularnie, albo odwzorowując codzienną aktywność domowników, włącza się światło, telewizor, muzyka. W pochmurny dzień, po sygnale z czujnika zmierzchu, system zapala światła w ogrodzie, na noc zamyka zewnętrzne rolety. 

Włączone w instalację alarmową czujniki dymu i czadu chronią zdrowie i życie domowników. Alarmując ich w razie zagrożenia oraz dając sygnał do wezwania pomocy. Dobrym przykładem poprawy bezpieczeństwa w domu inteligentnym jest integracja działań po zarejestrowaniu awarii. W domu z alarmem wyciek gazu spowoduje jego uruchomienie (oczywiście, o ile w systemie jest odpowiednia czujka). W budynku z automatyką, ta odetnie też dopływ gazu i zwiększy intensywność wentylacji. Podobnie w przypadku wykrycia zalania - poinformuje o zdarzeniu i zamknie główny zawór wody.

Zrządzanie instalacjami domu inteligentnego przy pomocy smartfona, fot. SATEL

• Wygoda

Dla wygody mieszkańców dom inteligentny włączy dyskretne podświetlenie ciągów komunikacyjnych (np. drogi do pokoju dziecka czy toalety), gdy czujnik ruchu wykryje, że w nocy wstaliśmy z łóżka.

Po zaplanowaniu tzw. scen, jednym dotknięciem przycisku (ekranu smartfona lub tabletu) będziemy mogli włączać rozmaite konfiguracje punktów świetlnych, optymalnie dopasowane do podejmowanej właśnie aktywności. Zupełnie inne oświetlenie jest bowiem potrzebne, gdy przygotowujemy posiłek, inne do oglądania telewizji. Jeszcze inne tworzy odpowiednią oprawę romantycznej kolacji, przy innym sprzątamy. Sceny mogą obejmować nie tylko sterowanie światłem - kolację we dwoje umili ulubiona muzyka, a wybór sceny filmowej może oznaczać przygaszenie światła lub zasłonięcie okien, rozsunięcie ekranu i uruchomienie projektora.

Automatyka pozwala też na zsynchronizowanie podnoszenia rolet w sypialni (lub całym domu) z budzikiem, a ich opuszczania np. z włączeniem alarmu.

Przy odpowiednim wyposażeniu system inteligentnego domu można obsługiwać głosowo. Wystarczy wypowiedzieć ustaloną komendę, żeby system aktywował alarm, zablokował drzwi, opuścił rolety. Na odpowiednie hasło włączy się telewizor, zaprogramowana scena świetlna, zasuną zasłony.

Mają dom wyposażony w system inteligentny, żeby podnieść zewnętrzne żaluzje nie kręcimy korbą, tylko klikamy odpowiednią ikonkę w urządzeniu mobilnym, fot. SOMFY

W aplikacji mobilnej zarządzającej systemem można również włączyć funkcję geolokalizacji. Kiedy telefon właściciela zostanie namierzony przed posesją, otworzy się brama wjazdowa i włączy światło na podjeździe lub przy wejściu, w zależności od tego, jak zaplanujemy scenę powrotu do domu. 

Przeczytaj

Może cię zainteresować

Jak nie dopuścić do wybuchu gazu w domu? Ergonomiczny i bezpieczny dom - rozwiązania smart home System domofonowy dla budownictwa jedno- i wielorodzinnego...

Dowiedz się więcej

• Jak oszczędzać energię elektryczną? Inteligentne technologie, które dbają o nasz budżet
• Chcę mieć inteligentny dom. Od czego zacząć?
• Dlaczego i w jaki sposób dbać o bezpieczeństwo we własnym domu?
• Jak osiągnąć Idealną temperaturę w mieszkaniu z poziomu smartfona
• Bezpieczny dom z systemami kontroli dostępu - o tym warto wiedzieć!

Zobacz więcej Zobacz mniej

Funkcjonalność, czyli jak działa w praktyce system inteligentnego domu?

Jak to wygląda w praktyce? Przykładowo w domu inteligentnym podstawowym zadaniem czujki ruchu, będącej częścią instalacji alarmowej, jest wykrycie intruza i wysłanie sygnału do centrali. Ta włącza syrenę i zawiadamia o włamaniu ochronę lub właściciela. W domu inteligentnym na ten sam sygnał zareagują jeszcze inne urządzenia, np. rolety, oświetlenie. Po informacji o naruszeniu strefy chronionej te pierwsze zostaną opuszczone, a oświetlenie włączone.

Co więcej, w smart domu czujki ruchu wykorzystuje się również wtedy, gdy alarm jest rozbrojony. W zależności od tego, co zaplanuje projektant, wysyłane przez nie sygnały wpływają na pracę oświetlenia, wentylacji, ogrzewania. Informacja, że ktoś wszedł do pokoju może spowodować włączenie w nim światła (gdy jest ciemno) i zwiększenie intensywności wentylacji.

Gdy pomieszczenie znowu będzie puste, automatyka w domu inteligentnym ograniczy ogrzewanie i wymianę powietrza. Tak sprzężonymi instalacjami łatwo zarządzać z wnętrza budynku, ale także zdalnie, za pomocą smartfona, z dowolnego miejsca na świecie, o ile jest tam dostęp do internetu.

Dom inteligentny: okablowanie, sterownik, akcesoria

Pracą systemu inteligentnego domu zawiaduje komputer (rozbudowany sterownik), zbierający i przetwarzający sygnały płynące do niego z różnorodnych czujników rozmieszczonych w domu i w ogrodzie. Do przesyłania sygnałów służą kable elektryczne lub fale radiowe. Czujniki (ruchu, wilgotności, ciśnienia, natężenia światła, zalania, dymu, czadu, gazu usypiającego, itp.) rejestrują zmiany wewnątrz i na zewnątrz i przekazują je do jednostki centralnej. Są też układy bez jednostki centralnej, w których każdy z elementów sam decyduje które sygnały z czujek są dla niego istotne.

Jakakolwiek zmiana zachodząca w jednym podsystemie natychmiast dociera do pozostałych. Wszystkie podsystemy uwzględniają ją i bezzwłocznie adekwatnie reagują. Przykładowo, po zarejestrowaniu ruchu na zewnątrz budynku w trakcie nieobecności mieszkańców, system wysyła informację do biura ochrony obiektu i do właścicieli, a jednocześnie wykonuje na miejscu ciąg działań zaradczych - np. zapala oświetlenie w domu i w ogrodzie, włącza sygnał dźwiękowy, opuszcza rolety zewnętrzne, blokuje drzwi.

Jeśli innym razem właściciele pozostawią otwarte okno, system inteligentnego domu również natychmiast ich o tym zawiadamia, ale przede wszystkim zmienia działanie ogrzewania i wentylacji, by nie ponosili zbędnych kosztów.

Wskazówki dotyczące wyboru systemu inteligentnego domu

Duża elastyczność to jeden z ważniejszych parametrów wyboru systemu inteligentnego domowej. Dzięki niej można wielokrotnie przeprogramować system i dopasować do aktualnych potrzeb mieszkańców, rozbudować oraz dołączyć nowe urządzenia i funkcje w przyszłości. Możliwość rozbudowy zależy jednak od dobrego projektu i rodzaju zastosowanej inteligentnej technologii.

Tak zwane systemy inteligentnego domu zamknięte oferują produkty (technologię, programy, urządzenia, itp.) tylko jednego producenta. Wybierając tego rodzaju system, inwestorzy nie mogą skorzystać z produktów innych firm. Zupełnie odwrotnie jest w tak zwanych systemach otwartych. Oprogramowanie, urządzenia i osprzęt do nich wytwarza wielu programistów i wiele firm. Jednym z popularnych systemów otwartych, nadającym się do budownictwa jednorodzinnego, jest na przykład system inteligentnego domu KNX, występujący wcześniej pod nazwą EIB. Wszystkie wykorzystywane w tym systemie produkty są kompatybilne, choć wytwarza je ponad 100 firm. 

Systemy domu inteligentnego nie są tanie, więc lepiej z góry zadbać o to, by perfekcyjnie obsługiwały indywidualne wymogi każdego domownika oraz budynku, w którym mieszka. Przed wykonaniem projektu warto poznać możliwości kilku systemów, otwartych i zamkniętych.

Wyposażenie do inteligentnego domu

Chcąc mieć inteligentny dom trzeba zainwestować w odpowiednie wyposażenie. Specjaliści dzielą potrzebny osprzęt na tzw. sensory i aktory. Te pierwsze, to czujniki, manipulatory i włączniki, za pomocą których użytkownik może coś uruchamiać. Dla instalatorów jest istotne, że wszystkie są źródłem sygnałów sterujących pracą systemu. Sensorem jest zarówno łącznik ścienny, smartfon, jak i czujka ruchu.

Na sygnały z sensorów reagują elementy wykonawcze, nazywane aktorami. To silniki napędów, siłowniki, przekaźniki, ściemniacze - wszystko, co działa po otrzymaniu sygnału z sensora lub centrali. Niezbędne do ich funkcjonowania jest zasilanie, trzeba zatem doprowadzić do nich instalację elektryczną.

Wyobraźmy sobie, że wyszliśmy z domu i nie mamy pewności, czy zamknęliśmy okno w sypialni. Żeby się nie denerwować, musimy wrócić. Dość prosta instalacja domu inteligentnego, bazująca na systemie alarmowym z kontraktonami, pozwala na sprawdzenie w smartfonie, czy okno rzeczywiście jest otwarte. Kontrakton jest tani, więc na to udogodnienie może pozwolić sobie wielu inwestorów. Ale żeby zdalnie zamknąć okno, potrzebny jest siłownik, a te montują nieliczni.

Generalnie systemy domu inteligentnego dzielą się na scentralizowane i rozproszone. W tych pierwszych zbieranie, przetwarzanie i wymiana danych odbywa się za pośrednictwem głównego modułu, czyli centrali (np. centrali systemu alarmowego). Czujniki i urządzenia są względem niej elementami peryferyjnymi - dostarczają informacje albo wykonują konkretne, proste polecenia: włącz, wyłącz, zwiększ moc o 20%. Taki system inteligentnego domu łatwiej przeprogramować, lecz awaria jednostki centralnej oznacza wyłączenie całej instalacji.

W układzie rozproszonym poszczególne urządzenia są autonomiczne. Choć połączone w sieć, same interpretują trafiające do nich sygnały i odpowiednio modyfikują sposób działania. Takich sprzętów jest na rynku mniej i są droższe. W systemie rozproszonym awaria  eliminuje tylko uszkodzony element.

Wszystkimi instalacjami smart domu można sterować głosowo, fot. FIBARO

Komunikacja między urządzeniami odbywa się na dwa sposoby: po kablu bądź drogą radiową. Coraz częściej spotyka się inteligentne instalacje mieszane, w których równocześnie korzysta się z obu dróg wymiany informacji. Kable układa się pod tynkiem na początkowym etapie tworzenia systemu, łącząc jego kluczowe elementy, ewentualnie takie, w przypadku których komunikacja bezprzewodowa mogłaby działać słabo (ze względu na znaczną odległość albo rozdzielenie grubymi murami czy stropami). Przy łączności bezprzewodowej czujniki i łączniki nie wymagają okablowania, ale elementy wykonawcze, np. siłowniki, muszą mieć doprowadzone zasilanie.

Inteligentny dom projekt

W budowanym domu można zastosować instalację inteligentną opartą na tradycyjnym okablowaniu. W istniejącym domu łatwiejsze jest założenie radiowych systemów bezprzewodowych. Choć te drugie zwykle są droższe od konwencjonalnych (kablowych), unika się kucia ścian i uciążliwego remontu.

Jak należy poprowadzić kable, gdzie umieścić czujniki i wszelkie inne niezbędne elementy systemu (tj. silniki napędów, siłowniki, sterowniki, przyciski) powinien szczegółowo określić autor projektu. Najlepiej, jeśli zawiera szereg projektów wykonawczych, dotyczących konkretnych instalacji - elektrycznej, alarmowej, multimedialnej i, oczywiście, inteligentnej. Przed przystąpieniem do sporządzania projektu konieczna jest dogłębna analiza potrzeb i wymagań mieszkańców. 

Napęd do bramy wjazdowej i garażowej, wideodomofon oraz oświetlenie ścieżki prowadzącej do domu i podjazdu to podstawowe elementy automatyki z dziedziny kontroli dostępu, fot. SOMFY

Inteligentne ogrzewanie domu, wentylacja i klimatyzacja

Dla użytkowników jednorodzinnych domów funkcją must-have systemu inteligentnego domu jest zdalna obsługa instalacji grzewczej i elektrycznej. Zwykle chętnie obejmują nią również instalacje odpowiadające za bezpieczeństwo domu i jego mieszkańców, instalację wentylacyjną i klimatyzacyjną. Oczywiście możliwy jest jeszcze bardziej rozbudowany zakres działania. 

Sterowanie temperaturą i wilgotnością powietrza w inteligentnym budynku opiera się o czujniki temperatury umieszczone w każdym pomieszczeniu, stację pogodową na zewnątrz oraz czujniki wilgotności powietrza. W momencie, gdy użytkownicy opuszczają dom, system obniża temperaturę, zamyka okna, oszczędniej zarządza wentylacją i klimatyzacją. Po powrocie domowników (bądź wyprzedzając ich powrót), elementy systemu rozpoczynają pracę w innym trybie, szybko doprowadzając pomieszczenia do komfortowej temperatury i wilgotności. Ekonomiczny tryb pracy urządzeń można zaprogramować w pomieszczeniach rzadko używanych i w godzinach nocnych, a tryb urlop - podczas wyjazdów.

Inteligentne oświetlenie domu

W pomieszczeniach lampy zdalnie zapalają się lub gasną, świecą jaśniej lub przyciemnionym światłem, dzięki czujnikom ruchu (np. typu PIR) oraz czujnikom natężenia światła. Na zewnątrz (w ogrodzie, na tarasie, przy bramie wjazdowej i furtce) regulacją punktów oświetlenia zajmują się czujniki zmierzchowe. W wielu inteligentnych domach konfiguruje się, z wybranych punktów oświetleniowych, tzw. sceny świetlne. Mają zastosowanie wszędzie tam, gdzie warto wykreować indywidualny nastrój, m.in. w reprezentacyjnym holu, salonie, jadalni, kuchni, pokoju multimedialnym.

Tak zwane trasy świetlne wytycza się natomiast dla uzyskania efektownego wjazdu na posesję, dojazdu do garażu i wejścia do domu, albo kiedy mieszkańcy potrzebują w nocy dotrzeć do toalety (wtedy zazwyczaj wykorzystuje się światło ściemnione lub delikatne światło diod LED). Dodatkowo, przy pomocy światła możliwe jest symulowanie obecności w budynku, ta funkcja bezpośrednio łączy się z funkcją bezpieczeństwa.

Alarm i monitoring w domu inteligentnym

System inteligentny integruje się z instalacją alarmową, ewentualnie monitoringu budynku. Jest niezastąpiony w ochronie przed zdarzeniami losowymi, wywołanymi przez pożar, czad, gaz itp. Bezpieczeństwa domowników i budynku mogą strzec liczne czujniki ruchu, dymu, czadu, gazu (w tym usypiającego). Zamontowany przy łóżku właściciela przycisk "panika" uruchamia szereg zdarzeń - wysyła informację do biura ochrony, może uruchomić sygnał dźwiękowy lub zapalić światła w budynku.

Ciekawym zabezpieczeniem jest kontrola dostępu - mieszkańcy posługują się indywidualną kartą albo kluczem, rozpoznawalnym przez system w ich domu. Przydatnym rozwiązaniem jest specjalny przycisk, którym wychodząc z domu, można wyłączyć wszystkie niepotrzebne podczas naszej nieobecności urządzenia elektryczne (oczywiście poza lodówką, kotłem grzewczym itp.). Dzięki jednemu przyciskowi zyskujemy stuprocentową pewność, że żelazko, piekarnik, kawiarka, płyta indukcyjna przestają działać.

Dzięki instalacjom domu inteligentnego, w trakcie urlopu nie tylko porozmawiamy z kurierem, który dzwoni do furtki, ale i wpuścimy go na posesję, fot. FIBARO

Inteligentne sterowanie roletami, markizami, żaluzjami

Latem, w momentach zbyt mocnego nasłonecznienia, zdalne sterowanie pozwala odciążyć funkcjonowanie wentylacji lub klimatyzacji, poprzez samoczynne opuszczanie żaluzji, rolet czy markiz nad tarasami i balkonami. W zimie opuszczenie zewnętrznych rolet dodatkowo chroni wnętrza przed mrozem i wspomaga system grzewczy.

Inteligentne nagłośnienie domu

Ogromna ilość użytkowników włącza do systemu inteligentnego tak zwany multiroom, czyli system wielostrefowego nagłośnienia oraz system kina domowego. Dzięki integracji systemu multiroom z głośnikami i sterownikami, zamontowanymi w każdym pomieszczeniu, mogą korzystać z nowoczesnego sprzętu audio w całym budynku. Dźwięk "wędruje" z nimi z pokoju do pokoju.

Inteligentny system podlewania

Uruchomienie automatycznego nawadniania następuje po przesłaniu informacji do sterowników przez czujniki zmierzchu i czujniki wilgotności gruntu. Czujnik ruchu w pobliżu zraszacza zabezpiecza użytkowników ogrodu przed niepożądanym zmoczeniem, natomiast czujnik deszczu blokuje system nawadniania podczas dłuższych opadów.

Zapełnienie szamba i zbiorników deszczówki

Czujniki poziomu zapełnienia szamba, sprzężone z systemem inteligentnego domu, pozwalają na uniknięcie wypływu nieczystości na działkę. Informują właścicieli (np. przy pomocy SMS) o konieczności wezwania wozu asenizacyjnego. Świetnie sprawdzają się również w zbiornikach deszczówki.

Czy inteligentne instalacje i urządzenia podwyższają wartość domu? 

Oczywiście, i to z kilku powodów. W inteligentny dom trzeba więcej zainwestować - i mowa tu o kwotach przekraczających dziesiątki, niekiedy setki tysięcy złotych. Za to zyskujemy na niższych kosztach eksploatacji, większym bezpieczeństwie i wygodzie. 

Jak oszczędzamy dzięki instalacjom smart domu? Służy temu np. centralne sterowanie oświetleniem, które umożliwia oszczędzanie na rachunkach za prąd. To wyłączanie wybranych odbiorników (lamp, radia, telewizora itp.), po załączeniu alarmu przy opuszczaniu budynku. Albo światło podążające za mieszkańcem - punkty świetlne, które mijamy poruszając się po domu, zapalają się na sygnał z czujnika ruchu i gasną kilka chwil po tym, gdy ruch przestanie być wykrywany. Tu żadna żarówka nie świeci na darmo przez całą noc!

Oszczędności uzyskamy również na ogrzewaniu w domu inteligentnym, które wyłączy się po osiągnięciu zadanej temperatury, albo będzie grzało słabiej, kiedy wszyscy opuszczą dom. Żeby wspomóc system grzewczy, inteligentna automatyka może - po sygnale z czujnika temperatury - opuszczać zewnętrzne rolety, aby dom się nie wychładzał. Podczas upałów to samo działanie ograniczy jego nadmierne nagrzewanie. 

Oszczędnościom sprzyja również wpięcie w system domu inteligentnego sprzętów AGD. Nie jest to jeszcze zjawisko powszechne, ale zdarza się coraz częściej. Dla przykładu połączona ze smart domem zmywarka włącza się podczas tańszej taryfy energetycznej.

Fot. otwierająca: Somfy