Wykonywanie fundamentów - różnice między ławą a płytą

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jakie są zalety stosowania ław fundamentowych?
• Z jakich materiałów można wykonać ściany fundamentowe?
• Jak zabezpieczyć fundamenty przed wilgocią?
• Jak zbudowana jest płyta fundamentowa?
• Jak ocieplić fundamenty?
• Ile kosztuje wykonanie fundamentów?

Podczas wyboru projektu domu trzeba się zdecydować na jedną z opcji posadowienia budynku - tradycyjne ławy fundamentowe i ściany, albo płytę fundamentową. Warianty te różnią się sposobem i czasem wykonania, a także nakładami finansowymi. Do podjęcia optymalnej decyzji niezbędne jest przeprowadzenie badań gruntu na działce. Pozwolą one ustalić, jakie warunki gruntowe są na posesji i w zależności od nich, podjąć ostateczną decyzję.

Ławy fundamentowe vs płyta fundamentowa

Z CZEGO WYKONAĆ ŁAWY FUNDAMENTOWE?

Większość inwestorów wybiera tradycyjne fundamenty, czyli ławy fundamentowe. Mają one postać poziomych belek wykonanych z żelbetu. Są umiejscowione pod ścianami nośnym budynku, czyli zewnętrznymi i niektórymi wewnętrznymi, np. stanowiącymi oparcie belek stropowych. Parametry ław, takie jak wymiary, rodzaj betonu i stali, a także głębokość posadowienia budynku określa konstruktor, biorąc pod uwagę nośność gruntu, strefę klimatyczną, w której zlokalizowany jest dom, poziom wody gruntowej, a także obciążenia, jakie będą musiały przenosić.

Najczęściej ławy wykonuje się z betonu towarowego C12/15 bądź C16/20. Do zbrojenia wykorzystuje się natomiast 4 stalowe pręty średnicy 12 mm, powiązane strzemionami średnicy 6 mm, w odstępach co 30 cm. Taka ława ma przeważnie przekrój prostokąta o wysokości 30-50 cm i szerokości 40-100 cm.

Schemat typowego fundamentu

Popularność tego sposobu fundamentowania wynika przede wszystkim z niższej - w porównaniu z płytą - ceny. Ponadto technologia ta jest doskonale znana fachowcom, dlatego nie będzie problemu ze znalezieniem ekipy wykonawczej. Trzeba jednak pamiętać o istotnym ograniczeniu - w tradycyjnych fundamentach obciążenia z budynku rozkładają się na grunt liniowo, dlatego ława nie sprawdzi się w miejscach, gdzie panują trudne warunki gruntowe.

Z CZEGO MOŻEMY WYKONAĆ ŚCIANY FUNDAMENTOWE?

Drugim niezbędnym elementem tradycyjnych fundamentów są ściany fundamentowe, które spoczywają na ławach i są oparciem dla ścian nadziemia. Można je wykonać z takich materiałów, jak:

• beton wylewany - wzniesione z niego ściany charakteryzują się dużą wytrzymałością, ponadto bardzo skutecznie zabezpieczają przed przenikaniem wody. Po dodaniu specjalnych dodatków uszczelniających można go użyć w budynku podpiwniczonym. Trzeba jednak pamiętać, że jego zastosowanie wiąże się z koniecznością wykonania deskowania, co wydłuża roboty budowlane;
• bloczki betonowe - wykonane z betonu dobrej jakości elementy są bardzo wytrzymałe na ściskanie i odporne na nasiąkanie. Muruje się je podobnie jak zwykłe ściany, nie potrzeba więc szalunków. Ściana z bloczków jest mniej odporna na działanie wody niż monolityczna betonowa (wylewana w szalunku);
• bloczki keramzytobetonowe - wyróżniają się lepszymi od betonowych parametrami termicznymi, ale są od nich mniej wytrzymałe i bardziej wrażliwe na działanie wody. Nie powinno się więc stosować ich na fundamenty budynków, wokół których wody gruntowe mogą sięgać okresowo powyżej ław;
• pustaki zasypowe - po ustawieniu wypełnia się je mieszanką betonową, dla której są tzw. szalunkiem traconym;
• kształtki styropianowe - to najmniej rozpowszechnione rozwiązanie. Ustawia się je podobnie jak pustaki zasypowe, a następnie wypełnia mieszanką betonową. Po jej związaniu, uzyskuje się ścianę betonową obustronnie izolowaną styropianem. W tym przypadku również mamy do czynienie z szalunkiem traconym.

Popularne sposoby wykonania ścian fundamentowych: wylewana z betonu w deskowaniu (a), z pełnych bloczków betonowych (b), z pustaków zasypowych (c).

Deskowanie z przygotowanym do zalania betonem zbrojeniem. W tradycyjnym sposobie fundamentowania ławy umiejscowione są pod ścianami nośnym budynku. (fot. J. Werner)

ZABEZPIECZENIE FUNDAMENTÓW PRZED WILGOCIĄ

Ściany fundamentowe trzeba zabezpieczyć przed wodą gruntową i wilgocią. W tym celu wykonuje się dwa rodzaje izolacji - poziomą, która zabezpiecza ściany parteru przed podciąganiem kapilarnym i pionową, chroniącą ściany fundamentowe przed wodami opadowymi i gruntowymi.

Izolację poziomą układa się na wierzchu ław i ścian fundamentowych min. 20-30 cm nad poziomem terenu. Wykonuje się ją z dwóch warstw papy asfaltowej bądź z przeznaczonej do tego folii hydroizolacyjnej.

Izolacja pionowa może być wykonana na różne sposoby. Do przeciwwilgociowej typu lekkiego wykorzystuje się zazwyczaj półpłynne masy bitumiczne (lepiki, emulsje, masy asfaltowe), które po naniesieniu (najczęściej dwóch warstw) na ściany fundamentowe tworzą elastyczną i wodoszczelną powłokę przeciwwilgociową. Innym sposobem jest użycie odpowiedniej folii hydroizolacyjnej. Izolacja typu lekkiego jest bardzo rozpowszechniona i niedroga, ale można ją stosować tylko w gruntach przepuszczalnych (piaszczystych), gdy zwierciadło wody gruntowej znajduje się poniżej poziomu posadowienia.

Najprostszym i najtańszym sposobem na zaizolowanie ścian fundamentowych jest użycie półpłynnej masy bitumicznej. (fot. Botament)

Izolację przeciwwodną typu średniego również można wykonać z mas asfaltowych (ale w tym przypadku niezbędna jest większa liczba warstw, nawet 5), choć zazwyczaj stosuje się dwie warstwy pap asfaltowych bądź folię hydroizolacyjną. Najlepiej nadają się do tego papy termozgrzewalne lub samoprzylepne na osnowie z tkaniny poliestrowej bądź włókna szklanego. Spośród folii hydroizolacyjnych najlepiej wybrać te z PVC albo z polietylenu o dużej gęstości (PE-HD). Taki produkt można ułożyć tylko w jednej warstwie i nie trzeba go przyklejać do podłoża.

Izolację typu średniego wykonuje się w budynkach podpiwniczonych, w gruntach nieprzepuszczalnych (gliniastych), gdy woda gruntowa znajduje się poniżej fundamentów, a także przy okresowym podnoszeniu się poziomu wody gruntowej powyżej poziomu posadowienia budynku.

Poradnik

Cenisz nasze porady? Możesz otrzymywać najnowsze w każdy czwartek!

Dołącz do naszej listy i odbierz darmowy magazyn ABC Budowania

Cenisz nasze porady? Możesz otrzymywać najnowsze w każdy czwartek!

Zapisz się

Dołącz do naszej listy i odbierz darmowy magazyn ABC Budowania

Specjalistyczna papa modyfikowana kauczukiem do zabezpieczania fundamentów. (fot. Icopal)

Trzeci typ izolacji - typu ciężkiego - również wykonuje się wyłącznie w budynkach podpiwniczonych, tylko przy bardzo niesprzyjających warunkach gruntowych. Może mieć różną postać, ponieważ projektuje się ją indywidualnie. Jednym z wariantów jest zastosowanie trzech warstw papy asfaltowej o gramaturze minimum 3000 g/m², zabezpieczonych ceglaną ścianką dociskową grubości 12 cm. Takie rozwiązanie jest drogie i bardzo skomplikowane w realizacji, dlatego na podmokłych gruntach lepiej zrezygnować z piwnicy.

Jeżeli na działce występuje wysoki poziom wód gruntowych, dodatkowo trzeba zaplanować drenaż opaskowy, którego zadaniem jest odprowadzanie nadmiaru wody z pasa gruntu otaczającego piwnicę. W tym celu należy wykonać szerszy o ok. 0,5 m wykop na ściany fundamentowe, w którym umieszcza się geowłókninę i system perforowanych rur drenarskich, które będą przejmowały nadmiar wody. Rury zasypuje się obsypką żwirową. System musi być podłączony do studzienek rewizyjnych i do kanalizacji zbiorczej (a jeżeli działka nie ma do niej dostępu, to do rowu melioracyjnego albo do studni chłonnej).

Schemat wykonania drenażu opaskowego.

BUDOWA PŁYTY FUNDAMENTOWEJ

Alternatywnym sposobem posadowienia budynku jest wykonanie płyty fundamentowej. Składa się ona z kilku warstw:

• podbudowy - na zagęszczonym mechanicznie żwirze usypuje się warstwę pospółki lub piasku grubości 15-30 cm;
• izolacji termicznej - tworzy ją styropian o grubości 15-30 cm;
• żelbetowej płyty nośnej - zazwyczaj ma grubość 12-20 cm, jej dokładne parametry i rozmieszczenie zbrojenia określa projektant.

W razie potrzeby ostatnią warstwę tworzy samopoziomująca wylewka wyrównawcza, na której układa się posadzkę.

Sposób wykonania ogrzewanej płyty fundamentowej.

Największą zaletą płyty jest to, że obciążenia rozkładają się na większą powierzchnię równomiernie, a nie liniowo, jak ma to miejsce przy tradycyjnych fundamentach. Jest więc polecana na działki, gdzie są niesprzyjające warunki gruntowe. Na korzyść płyty przemawia również krótszy czas budowy - 4-5 dni, w porównaniu do ok. 4 tygodni, jakie zajmuje wykonanie ław i ścian fundamentowych. To dzięki temu, że prace ziemne prowadzi się w ograniczonym zakresie, gdyż posadowienie jest bardzo płytkie. Ponadto odpowiednio ocieplona płyta jest równocześnie gotową podłogą na gruncie.

Płytę można również wykorzystać do wykonania płytowego fundamentu grzewczego. W zbrojonej betonowej konstrukcji zatapia się kanały powietrzne, które są zasilane z jednostki grzewczej, a cyrkulację powietrza zapewnia wentylator. Można też ułożyć rury zasilane ciepłą wodą z kotła, jak w typowym ogrzewaniu podłogowym. Taka płyta pełni nie tylko rolę bazy dla całego budynku, ale także systemu grzewczego dla parteru domu.

JAK OCIEPLIĆ FUNDAMENTY?

Fundamenty wymagają ocieplenia - sposób wykonania izolacji zależy od tego, czy dom ma piwnicę:

• w domach podpiwniczonych trzeba ocieplić całą ścianę fundamentową. Do tego celu wykorzystuje się zazwyczaj polistyren ekstrudowany (XPS), który charakteryzuje się niską nasiąkliwością i wysoką wytrzymałością na ściskanie. Inną opcją jest użycie tańszego styropianu wodoodpornego;
• w domach bez piwnicy wystarczy ocieplenie styropianem samej strefy cokołowej - ściany fundamentowej nad ziemią i kilkudziesięciu centymetrów (ok. 0,5 m) poniżej poziomu gruntu.

W obu przypadkach trzeba dopilnować, aby izolacja cieplna tworzyła ciągłą warstwę na ścianie fundamentowej oraz opartej na niej przegrodzie zewnętrznej. Dlatego ta pierwsza powinna być zabezpieczona po stronie zewnętrznej, a jej izolacja łączyć się z ociepleniem ściany nadziemia.

W sprzedaży są też nowoczesne szalunki tracone z XPS, w których wylewa się ławy fundamentowe. Pozwala to nie tylko przyspieszyć prace, ale również zaizolować fundament, zarówno po bokach, jak i od spodu.

Ściany fundamentowe wymagają ocieplenia. Używa się do tego polistyrenu ekstrudowanego albo specjalnej odmiany styropianu. (fot. Austrotherm)

Szalunek tracony XPS pozwala skrócić czas budowy fundamentów i ograniczyć rachunki za ogrzewanie domu. (fot. Praktech)

WYKONANIE FUNDAMENTÓW - ILE TO KOSZTUJE?

Koszt wykonania tradycyjnego fundamentu, czyli żelbetowych ław i betonowych ścian wylewanych w deskowaniu jest zróżnicowany w różnych rejonach kraju i w dużym stopniu zależy od robocizny. Szacunkowo można przyjąć, że za taką podstawę pod budynek niepodpiwniczony z poddaszem użytkowym o rzucie parteru 70 m² zapłacimy 33-35 tys. zł. Kwota ta obejmuje materiały z robocizną (roboty ziemne, fundamenty, podłoga na gruncie).

Właśnie jej rosnące w ostatnim czasie koszty sprawiają, że wykonanie płyty nie jest już tak znacząco droższe, jak jeszcze kilka lat temu. To dlatego, bo - jak wspomniano - ten rodzaj fundamentu wykonuje się znacznie szybciej niż tradycyjny. Szacunkowo za płytę zapłacimy obecnie o ok. 10-15% więcej niż za ławy i ściany fundamentowe.

Norbert Skupiński
fot. otwierająca: Legalett