Dom drewniany - czy naprawdę warto? Porównanie domów szkieletowych, z bali i prefabrykowanych

Drewno to jeden z najlepszych materiałów budowlanych - jest lekkie i wytrzymałe. Ma jednak swoje słabe strony - wymaga odpowiedniego zabezpieczenia przed wilgocią, ogniem i szkodnikami. Nowoczesne domy drewniane spełniają normy budowlane, w tym dotyczące izolacyjności cieplnej.

Trwałość domów drewnianych - ile lat wytrzyma dom z drewna?

Trwałość domów z drewna szacuje się nawet na 100 lat, a w przypadku domów z bali - jeszcze dłużej. Są solidnie wykonane i ocieplone. Ponadto domy z drewna buduje się szybko.

Jakie zalety mają domy z drewna?

Ogromną zaletą budownictwa drewnianego jest szybki czas realizacji - często już po kilku miesiącach od rozpoczęcia prac można wprowadzić się do gotowego domu z drewna. We wnętrzach panuje zdrowy mikroklimat sprzyjający komfortowi mieszkańców.

Najkrótszy czas budowy oferują domy drewniane prefabrykowane. Gotowe elementy są wytwarzane w fabryce, a na placu budowy odbywa się jedynie ich montaż, który trwa zazwyczaj 2-3 dni. Tego typu konstrukcje są dostarczane na działkę jako kompletne moduły - często z już wykończonym wnętrzem i rozprowadzonymi instalacjami.

Budowa domu drewnianego to również rozwiązanie ekologiczne. Drewno jako materiał odnawialny pochłania dwutlenek węgla podczas wzrostu, a proces budowy generuje mniej odpadów i zanieczyszczeń niż w przypadku technologii murowanych.

Większość elementów domu drewnianych prefabrykowanego jest wykonywana w fabryce, we w pełni kontrolowanych warunkach. Kluczowa w tej technologii jest jakość drewna, fot. SÖDRA

Mimo wielu zalet, domy z drewna wciąż nie cieszą się w Polsce dużą popularnością. Dla porównania - w Austrii co trzeci dom budowany jest z drewna, a w krajach skandynawskich ten odsetek sięga aż 75%. Na rynku dostępnych jest kilka technologii wznoszenia domów drewnianych - szkieletowe, z bali, prefabrykowane.

Jakie drewno najlepiej nadaje się do budowy domu drewnianego?

Materiałem najczęściej używanym do budowy domów jest drewno sosnowe, które jest sprężyste, odporne na zginanie, trwałe. Rzadziej wykorzystuje się świerk, jodłę, modrzew. 

Najlepiej, jeżeli drewno jest czterostronnie strugane. Struganie utrudnia szkodnikom składanie jaj na gładkiej powierzchni i zmniejsza podatność drewna na ogień. Drewno powinno być suszone komorowo w temperaturze 60°C, co zabija zarodniki pleśni i innych grzybów oraz larwy owadów. Wilgotność drewna nie powinna przekraczać 18%.

Drewno konstrukcyjne może być lite albo klejone. Lite powstaje po dwukrotnym przetarciu kłody. Uzyskuje się wtedy belki o prostokątnym przekroju. Drewno klejone produkuje się np. poprzez klejenie kilku listew lub płatów drewna. Taki materiał ma wyższą wytrzymałość i nie paczy się, jak materiał lity, powinno mieć też niższą wilgotność - do 12%.

Drewno konstrukcyjne klejone do budowy domu, fot. JAF POLSKA

Co obejmuje budowa domu z drewna z firmą? Zakres prac i umowa

Zakres prac wykonywanych przez firmę wznoszącą dom z drewna ustala się indywidualnie. Niektóre z nich mogą wykonać wszystko aż do stanu pod klucz. Umowa może też obejmować tylko postawienie konstrukcji nośnej, wykonanie dachu, elewacji, osadzenie okien i drzwi. Zrobienie instalacji, ułożenie ocieplenia, wykończenie wnętrza pozostają już w gestii inwestora. To, jaki wariant budowy domu z drewna wybrać, jest kwestią indywidualnej decyzji, oczekiwanego tempa prac, możliwości finansowych.

Ile kosztuje dom drewniany?

Z pozoru najdroższe są domy drewniane prefabrykowane, które produkowane są w fabryce. Średni koszt budowy domu z drewna wynosi 300-400 tys. zł za budynek o powierzchni 100 m2. Cena zależy od wielu elementów - jakości drewna konstrukcyjnego, technologii budowy, wykończenia. Co ważne, całkowity koszt domu drewnianego prefabrykowanego jest znany i określony z góry. Przy tradycyjnych metodach faktyczne koszty budowy domu bardzo często okazują się zaś znacznie wyższe, niż pierwotnie planowano.

Przed zdecydowaniem się na technologię drewnianą, należy skrupulatnie policzyć koszty, sprawdzić, czy na działkę można wjechać ciężkim samochodem i dźwigiem, spisać z wykonawcą domu umowę precyzyjnie określającą zakres prac i wszystkie terminy, fot. ARCHIWUM STOWARZYSZENIA EDG

Jak buduje się domy drewniane szkieletowe

Nazwa domów szkieletowych pochodzi od ich konstrukcji - podstawą budynku jest drewniany szkielet nośny. Ściany wykonane z drewna są znacznie lżejsze niż murowane - nawet czterokrotnie. Dzięki temu dom z drewna szkieletowy można posadowić na węższych ławach fundamentowych.

W fundamentach kotwione są poziome belki - tzw. podwaliny, na których montuje się pionowe słupy o przekroju np. 4 × 15 cm, rozmieszczone co 30, 40 lub 60 cm. Przestrzenie między nimi wypełnia się materiałem izolacyjnym - najczęściej wełną mineralną, wełną drzewną, celulozą lub pianką poliuretanową - zapewniającą dobrą izolację termiczną i akustyczną. Górną część konstrukcji zamykają poziome belki - oczepy, które podtrzymują stropowe belki nośne z poszyciem z płyt drewnopochodnych.

Ściany działowe w domu drewnianym buduje się analogicznie do nośnych, jednak są cieńsze. Od strony wnętrza przegrody zabezpiecza się folią paroizolacyjną, która chroni przed wnikaniem wilgoci z pomieszczeń. Z zewnątrz stosuje się folię paroprzepuszczalną - tzw. wiatroizolację - która pozwala na odprowadzanie wilgoci na zewnątrz.

Do budowy domów szkieletowych wykorzystywane są drewnopochodne płyty mfp, fot. WOODECO

Konstrukcję wzmacnia się od zewnątrz płytami wodoodpornymi - najczęściej drewnopochodnymi lub cementowo-włóknowymi. Od wewnątrz montuje się płyty gipsowo-kartonowe - w jednej lub dwóch warstwach. Elewacja może być wykończona drewnianą oblicówką, tynkiem cienkowarstwowym, płytkami klinkierowymi.

Określenie „dom szkieletowy” bywa używane zamiennie z nazwą „kanadyjczyk”, choć w rzeczywistości istnieje kilka wariantów tej technologii. Konstrukcje kanadyjskie różnią się od niemieckich czy szwedzkich m.in. grubością i układem elementów konstrukcyjnych.

Zalety domów drewnianych szkieletowych

• Największą zaletą domów szkieletowych jest szybkość budowy. W klasycznej wersji z drewnianą podłogą i stropami można zakończyć prace nawet w ciągu trzech miesięcy - także zimą.
• Dom drewniany w technologii szkieletowej sprawdza się również na działkach z gruntami o niskiej nośności - lekka konstrukcja domu z drewna nie wymaga masywnych fundamentów, a czasem nawet pozwala zrezygnować z tradycyjnych ław.
• Lekkość konstrukcji oznacza też niższe koszty transportu materiałów na plac budowy.
• Co ważne, wiele etapów budowy domów drewnianych szkieletowych można prowadzić niezależnie od pogody. Jeśli elewacja nie jest tynkowana, lecz wykańczana okładziną.
• Z zewnątrz dom z drewna szkieletowy może być nie do odróżnienia od budynku murowanego. Wystarczy, że zostanie wykończony tynkiem cienkowarstwowym, płytkami klinkierowymi.

Klasyczna konstrukcja szkieletowa jest bardzo lekka. Takie ściany mają bardzo niski współczynnik przenikania ciepła U, gdyż izolacja wypełnia cały ich przekrój, fot. JAF POLSKA

Jedną z niewielu wad domów drewnianych szkieletowych jest niska akumulacyjność cieplna ścian, czyli mniejsza zdolność do magazynowania ciepła. Taki dom szybciej się wychładza w zimie i nagrzewa latem. Ma to jednak i dobre strony - temperaturę we wnętrzu można podnieść bardzo szybko, co zapewnia dużą elastyczność w codziennym użytkowaniu.

Dom z bali - jak wygląda technologia budowy krok po kroku

W przypadku domów z bali jako fundamenty stosuje się najczęściej ławy fundamentowe lub płytę fundamentową - wybór zależy od warunków gruntowych oraz technologii budowy. Konstrukcja domu zrębowego powstaje z poziomych belek (tzw. wieńców), które układa się warstwowo jedna na drugiej, łącząc w narożach na zakładkę - za pomocą zamków, z tzw. ostatkami (czyli wystającymi końcami belek) lub bez nich. Belki mogą mieć różny kształt - okrągły, prostokątny, prostokątny ze ściętymi krawędziami.

Tradycyjnie w miejscach połączeń stosowano dodatkowo drewniane kliny, zwykle wykonane z twardego dębu, a szczeliny między wieńcami uszczelniano naturalnymi materiałami - mchem, słomą lub pakułami.

Wnętrze domu z bali można wykończyć płytami gipsowo-kartonowymi, jednak montaż płyt powinien nastąpić nie wcześniej niż trzy miesiące po zakończeniu montażu konstrukcji, aby uniknąć pęknięć i odkształceń.

Jeszcze do niedawna domy budowano z bali o grubości 20-30 cm. Obecnie taka przegroda nie spełnia obowiązujących norm dotyczących izolacyjności cieplnej - współczynnik przenikania ciepła dla ścian zewnętrznych nie powinien przekraczać 0,20 W/(m2·K). Aby osiągnąć taki parametr w ścianie jednowarstwowej, konieczne byłoby zastosowanie bali o grubości 80 lub 90 cm.

Z tego względu domy z bali najczęściej buduje się dziś w technologii warstwowej. Do wznoszenia ścian stosuje się półbale o grubości około 10 cm. Pomiędzy zewnętrzną a wewnętrzną warstwą ściany umieszcza się warstwę izolacyjną z wełny mineralnej, drzewnej lub celulozowej. Ocieplenie zabezpiecza się od zewnątrz folią paroprzepuszczalną, a od wewnątrz - paroizolacyjną. Jeśli warstwa zewnętrzna jest wykonana z grubszych bali, możliwe jest ocieplenie ściany wyłącznie od środka, a następnie wykończenie jej deskami lub płytami g-k.

Stropy w domu z bali również wykonuje się z drewna. Belki konstrukcyjne często pozostawia się widoczne od spodu, jako dekoracja wnętrza. Wzniesienie konstrukcji domu z bali trwa zazwyczaj kilka tygodni. Cały proces budowy domu z bali - od fundamentów po wykończenie - zajmuje kilka miesięcy.

Jak buduje się prefabrykowany dom drewniany?

Prefabrykowany dom drewniany oparty jest na konstrukcji szkieletowej. Ściany, stropy oraz inne elementy przygotowywane są w kontrolowanych warunkach fabrycznych, a następnie w gotowej formie dostarczane na plac budowy.

Wyróżnia się dwa podstawowe typy prefabrykacji: otwartą i pełną (zwaną również zamkniętą). W przypadku prefabrykacji otwartej, w fabryce powstaje drewniany szkielet ścian i stropów, pokryty zewnętrznym poszyciem. Montaż izolacji, instalacji, stolarki okiennej i drzwiowej odbywa się już na placu budowy.

Prefabrykacja pełna oznacza dostarczenie na plac budowy niemal całkowicie wykończonych elementów. Ściany są już wyposażone w ocieplenie, wykończone od zewnątrz elewacją, a od wewnątrz okładziną z płyt gipsowo-kartonowych. Często przywożone są również gotowe fragmenty dachu wraz z pokryciem. Stolarka okienna i drzwiowa jest fabrycznie zamontowana, a instalacje rozprowadzone - na budowie wystarczy je tylko połączyć.

Budowa domów drewnianych prefabrykowanych nie wymaga tzw. robót mokrych, co eliminuje przestoje spowodowane warunkami atmosferycznymi. Dla zapewnienia stabilności konstrukcji i ochrony przed wilgocią producenci zalecają posadowienie domu na płycie fundamentowej.

Prefabrykowane domy drewniane mogą być bardzo dobrze zaizolowane - bez trudu osiągają standard energooszczędny, a nawet pasywny. Wysoka jakość prefabrykowanych elementów, wykonywanych z milimetrową precyzją, jest potwierdzona odpowiednimi certyfikatami i kontrolowana na każdym etapie produkcji.

Montaż domu drewnianego prefabrykowanego na placu budowy trwa zaledwie 2-3 dni.

Jak zabezpieczyć dom drewniany przed pożarem? Wymogi przeciwpożarowe

Prawidłowo zaprojektowany i fachowo wykonany dom o konstrukcji drewnianej może być równie bezpieczny pod względem pożarowym jak budynek murowany. Choć przepisy przeciwpożarowe dla domów jednorodzinnych są stosunkowo łagodne, to w niektórych przypadkach wymagania mogą być znacznie bardziej rygorystyczne. Dotyczy to przede wszystkim działek w pobliżu lasów.

W takich lokalizacjach miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy mogą nakładać obowiązek uzyskania wyższej klasy odporności ogniowej budynku. Niekiedy konieczne jest również przedstawienie pozytywnej opinii rzeczoznawcy do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych. W praktyce może to oznaczać konieczność zastosowania materiałów o podwyższonej odporności na ogień - na przykład rezygnację z drewnianej elewacji od strony lasu na rzecz okładzin niepalnych, takich jak płyty włókno-cementowe stylizowane na drewno.

Jakie materiały wykończeniowe sprawdzą się w domu drewnianym?

W domach szkieletowych oraz innych budynkach o konstrukcji drewnianej standardowo stosuje się tzw. suchą zabudowę. Oznacza to wykorzystanie różnego rodzaju płyt - drewnopochodnych (np. OSB, mfp), gipsowo-kartonowych czy cementowo-włóknowych - do wykańczania ścian, sufitów, skosów poddaszy oraz podłóg na stropach drewnianych. Płyty te zastępują tradycyjne tynki, gładzie i wylewki, typowe dla budynków murowanych.

W domach drewnianych prefabrykowanych, wnętrza są od razu wykończone, np. również drewnem, fot. SÖDRA

Zaletą suchej zabudowy jest to, że nie wprowadza ona do wnętrz wilgoci. Masy rozrabiane wodą stosuje się jedynie do szpachlowania spoin, co znacząco skraca czas wykończenia - nie trzeba czekać, aż ściany i tynki wyschną. Warto wiedzieć, że zastosowanie dwóch warstw płyt gipsowo-kartonowych na ściankach działowych w domach z drewna poprawia ich izolacyjność akustyczną. Jeśli planuje się zawiesić na ścianie cięższe elementy - jak szafki czy półki - dobrym rozwiązaniem jest użycie płyty mfp, która ma znacznie większą wytrzymałość niż płyta g-k. Można też wykonać warstwową konstrukcję ściany, układając pod płytą gipsową dodatkowo płytę drewnopochodną.

Do wykańczania wnętrz w domu drewnianym można stosować te same materiały, co w budynkach murowanych. Trzeba jednak pamiętać, że przy układaniu płytek, szczególnie na podłogach drewnianych, podłoże musi być odpowiednio sztywne i nie może się nadmiernie uginać. Do przyklejania płytek na tego typu podłożach należy używać elastycznych klejów i fug, najlepiej przeznaczonych do tzw. podłoży krytycznych, czyli mniej stabilnych. Z kolei w miejscach narażonych na kontakt z wodą - takich jak strefa prysznica czy wanna - bardzo ważne jest staranne wykonanie izolacji przeciwwilgociowej przed położeniem płytek.