Czym przygotowywać drewno na opał?

W nowoczesnych domach jednorodzinnych jako źródło ciepła wykorzystuje się kotły na gaz, biomasę lub pompy ciepła, zasilane coraz częściej z instalacji fotowoltaicznych. Jednak obecny kryzys energetyczny spowodował, że wiele osób rozważa zamontowanie (lub reaktywację) kominka albo kozy jako dodatkowe źródło ciepła. Na pewno będą umilać zimowe wieczory. Nie da się ukryć, że nawet najnowocześniejsze, proekologiczne technologie nie zastąpią blasku i ciepła bijącego z paleniska oraz odgłosu trzaskających szczap.

Zanim jednak będzie można cieszyć się tak wyjątkowymi chwilami, trzeba zaopatrzyć się w odpowiednią ilość drewna. Osoby, które korzystają z kominka sporadycznie, mogą zakupić opał w najbliższym składzie. Dostaniemy tam gotowe do użycia szczapy drewna kominkowego oraz drzazgi na rozpałkę. Dla osób planujących częściej palić drewnem, potrzebna będzie większa jego ilość. Wtedy najkorzystniej jest zamówić je od lokalnego dostawcy w postaci kłód (tzw. wałków), a następnie samodzielnie pociąć i połupać. Potrzebne do tego będą odpowiednie narzędzia - pilarka łańcuchowa oraz siekiera lub elektryczna łuparka.

Jakie drewno nadaje się do palenia?

Najlepsze do palenia jest twarde drewno liściaste, np. dąb, grab, buk, jesion, akacja (robinia), oraz niektóre rodzaje drewna drzew owocowych (np. jabłoń). Ma ono wysoką kaloryczność, spala się powoli i równomiernie (rzadziej dokładamy do ognia) oraz długo żarzy, dając dużo ciepła. W kominku można również palić drewnem miękkim, tj. brzozą, olchą, lipą. Jednak spala się ono szybciej i ostatecznie daje mniej ciepła. Gorsze do palenia jest drewno iglaste. Jest ono miękkie i zawiera dużo żywicy, która powoduje iskrzenie. Drewno iglaste spala się szybko i nierównomiernie, wytwarzając przy tym więcej dymu i sadzy. Koniecznie musi być bardzo dobrze wysuszone, a palenie nim wymaga już pewnych umiejętności.

Drewno do palenia w kominku musi być suche. Zaraz po ścięciu, w zależności od gatunku, zawiera od 50% do 70% wody. Mokre drewno kiepsko się pali, daje mało ciepła, dymi się oraz pokrywa sadzą wnętrze paleniska i przewodów kominowych.

Aby uzyskać odpowiednią wartość opałową drewna, należy je sezonować, czyli suszyć. Sezonowanie to naturalny proces redukowania wilgoci drewna. Trwa on od roku do dwóch lat, po upływie których wilgotność surowca spada do ok. 20%. Przykładowo, drewno iglaste (np. sosna) powinno schnąć rok, brzoza i olcha potrzebuje 1,5 roku, grab, buk i jesion sezonuje się przez 2 lata, a dąb nawet 2,5 roku. Bardzo dużo zależy przy tym od postaci drewna - połupane na szczapy wysycha o wiele szybciej, niż jedynie pocięte na pieńki.

Pocięte i porąbane drewno najlepiej przechowuje się w zadaszonej drewutni. W pomieszczeniu tym powinna być odpowiednia cyrkulacja powietrza, która zapewni prawidłowy proces sezonowania oraz ochronę przed wilgocią, rozwojem pleśni i innych grzybów. Opał można też składować przy ścianie budynku (najlepiej od strony południowej), pod wysoko podniesionym tarasem albo w stosach (przykryte plandeką).

Pilarka łańcuchowa elektryczna

Aby własnoręcznie przygotować drewno na opał, potrzebna będzie pilarka łańcuchowa - elektryczna lub spalinowa. Wersja elektryczna jest to narzędzie stosunkowo lekkie i wygodne w manewrowaniu, moc pilarek przeznaczonych do prac w ogrodzie wynosi od 1,2 do 2,4 kW. Prowadnica, na której porusza się łańcuch tnący, powinna mieć długość przynajmniej 30 cm, trzeba ją dostosować do średnicy pni. Pilarki elektryczne wyposażane są w system napinania łańcucha za pomocą pokrętła (bez użycia narzędzi) lub tradycyjny, wymagający użycia klucza i śrubokrętu.

Zaletą modeli zasilanych sieciowo jest stosunkowo niska cena zakupu, duża moc i możliwość długotrwałej pracy. Niestety, przewód elektryczny nieco przeszkadza i ogranicza zasięg. Jednak w przypadku cięcia przygotowanych już bali na krótsze kawałki nie jest to zbyt uciążliwe.

Aby rozwiązać problem plączącego się pod nogami przedłużacza, wiodący producenci pilarek oferują modele zasilane akumulatorowo. Tego typu sprzęt wyposażany jest w ogniwa litowo-jonowe, które po naładowaniu umożliwiają pracę od 20 do 50 minut (w zależności od modelu, pojemności akumulatora i gatunku ciętego drewna). Wadą takich urządzeń jest dużo wyższa cena, mniejsza wydajność oraz ograniczony czas pracy. Wraz z pilarką zaleca się dokupić akumulator na wymianę.

Pilarka łańcuchowa spalinowa

Dla bardziej wymagających osób dobrym narzędziem będzie pilarka spalinowa. W odróżnieniu od pilarek elektrycznych, modele spalinowe zapewniają większą moc i wydajność. Sprzęt ten przyda się nie tylko do przygotowywania drewna na opał. Jest niezastąpiony podczas bardziej skomplikowanych prac pielęgnacyjnych w ogrodzie lub w lesie.

Wybierając pilarkę spalinową zastanówmy się, jaki gatunek, twardość i grubość drewna będziemy zazwyczaj ciąć. Z drewnem iglastym np. sosnowym poradzi sobie piła o mniejszej mocy, do cięcia twardego drewna liściastego np. dębu potrzebna jest już nieco mocniejsza maszyna. Do użytku amatorskiego dobrym wyborem będzie pilarka uniwersalna o mocy od 1,6 do 2,4 kW (ok. 2-3,5 KM). Właściciele lasów, potrzebujący wytrzymałego sprzętu do intensywniejszej pracy, wycinki większych drzew i pozyskiwania drewna powinni szukać pilarki o mocy co najmniej 5 KM i prowadnicy nie krótszej niż 45 cm.

Pilarka spalinowa to uniwersalny sprzęt dla bardziej wymagających. Ma zwykle większą moc, która przyda się do cięcia twardego drewna oraz podczas innych prac porządkowych w ogrodzie i lesie. (fot. Toya)

Bezpieczeństwo podczas pracy podczas przygotowania drewna na opał

Decydując się na pilarkę łańcuchową, powinniśmy pomyśleć o zakupie akcesoriów ochronnych, dzięki którym praca maszyną będzie bezpieczniejsza i bardziej komfortowa. Należą do nich rękawice ochronne z wkładką antyprzecięciową, kask zintegrowany z osłoną na twarz oraz słuchawkami chroniącymi od hałasu. W przypadku braku osłony twarzy, koniecznie należy zaopatrzyć się w okulary ochronne. Dostępne są też specjalistyczne spodnie i kurtki z wkładkami antyprzecięciowymi oraz obuwie z twardymi noskami chroniącymi stopy. Te ostatnie przydadzą się również podczas pracy siekierą.

Dbając o swoje bezpieczeństwo podczas przygotowywania drewna na opał, nie zapominajmy o okularach ochronnych, rękawicach oraz obuwiu z twardymi noskami. (fot. Toya)

Siekiera uniwersalna i rozłupująca

Gdy bale mamy już pocięte, czas przygotować polana. Do tego niezbędna będzie siekiera, a najlepiej dwie: uniwersalna i rozłupująca.

Każda siekiera składa się z głowicy oraz trzonka. Głowice wykonywane są z hartowanej stali, natomiast trzonki z drewna lub z tworzyw sztucznych (np. kompozytów włókna szklanego) łączonych z głowicą. Trzonek z tworzywa jest najczęściej pokryty powłoką antypoślizgową, która zwiększa przyczepność i dobrze dopasowuje się do dłoni. Siekiera uniwersalna to narzędzie z trzonkiem o długości od 50 do 60 cm i wadze 1,0-1,5 kg. Świetnie sprawdzi się do przygotowywania mniejszych szczap i drzazg na podpałkę, a także podczas różnych prac w ogrodzie.

Mała siekiera uniwersalna przyda się do przygotowywania drzazg na rozpałkę oraz podczas innych prac w ogrodzie. (fot. Fiskars)

Z kolei siekiera rozłupująca to wyspecjalizowane narzędzie do przygotowywania większych ilości drewna na opał. Siekiera rozłupująca ma długi, prosty trzonek oraz szeroką, masywną głowicę o kształcie klina, która rozszerza się od ostrza w stronę obucha. Taki kształt sprawia, że polano zostaje rozłupane zwykle już przy pierwszym uderzeniu. Siekiery rozłupujące ważą zwykle od 2 do 3 kg. Dzięki temu można je stosować do rozłupywania nawet dużych pniaków.

Dobrze dobrana siekiera rozłupująca pozwoli poradzić sobie nawet ze sporymi klockami drewna. (fot. Fiskars)

Wygodna i bezpieczna łuparka do drewna

Osoby ze słabszą kondycją fizyczną, niemogące pozwolić sobie na kilkugodzinną pracę siekierą, powinny wyposażyć się w elektryczną łuparkę do drewna. Urządzenie to pozwoli bez wysiłku przygotować dowolną ilość opału. Do zastosowań domowych najlepsza będzie pozioma łuparka z napędem elektrycznym. Jest stosunkowo lekka i nie zajmują wiele miejsca.

Łuparka elektryczna pracuje w miarę cicho. Jej obsługa jest bardzo prosta, polega na umieszczaniu kolejnych kawałków drewna między tłokiem a klinem, uruchamianiu maszyny (zazwyczaj poprzez jednoczesne wciśnięcie dwoma rękoma dźwigni i przycisku), oraz na nadzorowaniu pracy. Tłok wykonując ruch posuwisty, dociska klocek drewna do klina, co powoduje jego rozłupanie, a następnie wraca do pozycji wyjściowej.

Wybierając łuparkę elektryczną należy zwrócić uwagę na jej siłę nacisku (zwykle 4-7 t). Im większa siła, tym grubsze, dłuższe i bardziej sękate pnie można łupać. Sama twardość drewna nie jest tu specjalnie ważna. Niektóre twarde gatunki (np. buk, akacja) rozłupuje się dość łatwo, a sękate drewno owocowe z trudem. Istotnymi parametrami są również maksymalne wymiary łupanego klocka (zazwyczaj do 50 cm długości i 25 cm średnicy) oraz napięcie zasilające silnik. Większość ma silniki jednofazowe 230 V, ale niektóre, o mocy ponad 3 kW, wymagają zasilania 3-fazowego 400 V.

Łuparka elektryczna zastępuje siekierę, dzięki niej możliwe jest przygotowanie dużej ilości opału bez znacznego wysiłku. (fot. Faworyt)

Sebastian Malinowski
Na zdjęciu otwierającym: Pilarki elektryczne to poręczne urządzenia dla amatorów. Wyposażone często w wygodny system napinania łańcucha za pomocą pokrętła. (fot. Yato)