Wybór okien

Okna to specyficzny rodzaj przegród zewnętrznych. Nie tylko muszą chronić dom przed stratami ciepła, hałasem, nieproszonymi gośćmi (podobnie jak ściany i dach), ale jeszcze zapewniać dostęp światła dziennego i wspomagać wentylację. Na dodatek mają wielkie znaczenie dla wyglądu budynku. Ich różnorodność jest ogromna i dlatego wszelkie rozważania dotyczące właściwego wyboru należy przeprowadzać na etapie projektowania domu.

(fot. Jasno Shutters)

Jest kilka możliwości zapewnienia światła dziennego w domu jednorodzinnym. Najczęściej są to zwykłe okna umieszczone w ścianach zewnętrznych, ewentualnie okna dachowe. Nie można jednak zapominać o ściankach szklanych, świetlikach dachowych, lukarnach, wykuszach itp. Właściwy wybór zależy od wielu czynników: stylu budynku, usytuowania względem stron świata, liczby kondygnacji, rodzaju dachu, wielkości działki czy ukształtowania terenu.

Kryteria doboru okien

Każde pomieszczenie w domu wymaga innego sposobu oświetlania światłem dziennym. Dla sypialni, kuchni, łazienki czy klatki schodowej stosuje się bowiem odmienne kryteria. Ważna jest nie tylko powierzchnia pomieszczenia i doświetlających je okien, ale również miejsce ich wstawienia.

Powierzchnia okien – określona jest w „Warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”. W pomieszczeniach przeznaczonych na stały pobyt ludzi (sypialnie, kuchnie, pokoje dzienne) powinna wynosić przynajmniej 1/8 powierzchni podłogi. Natomiast w pomieszczeniach pomocniczych (korytarze, łazienki, pomieszczenia techniczne itp.) – min. 1/12 powierzchni podłogi. Oczywiście powierzchnia okien liczona jest w świetle ościeżnicy – czyli przy skrzydłach otwartych na oścież.

Powierzchnia maksymalna nie jest określona, jednak ze względu na spore straty energii cieplnej nie zaleca się, aby była większa niż 1/6 powierzchni podłogi. Wyjątkiem są elewacje południowe w domach pasywnych, które mogą być całe przeszklone.

Warto też pamiętać, że w typowych oknach drewnianych lub z PVC powierzchnia szyb stanowi zaledwie 50–60% powierzchni otworu w murze i około 80% powierzchni mierzonej w świetle ościeżnicy.

Miejsce wbudowania okien oraz ich kształt (wąskie, szerokie, okrągłe, pod sufitem albo tuż nad posadzką) mają równie duże znaczenie dla właściwego oświetlenia pokoju, co ich powierzchnia.

W typowych pomieszczeniach mieszkalnych (sypialniach, pokojach dziecinnych) wskazane jest, aby okno umieszczone było centralnie i zajmowało połowę szerokości ściany, a parapet znajdował się 85 cm nad podłogą. Wtedy zapewniona będzie dobra widoczność, pokoje będą równomiernie oświetlone oraz ustawne.

W pomieszczeniach reprezentacyjnych (pokoje dzienne, jadalnie) wskazane jest stosowanie okien większych, usytuowanych 30–60 cm nad posadzką, ewentualnie balkonowych. Zwykle dobrze spełniają tu funkcje okna wykuszowe, narożne lub o nietypowych kształtach i wymiarach (trójkątne, łukowe, wąskie ustawione w szereg itp.). W dużych przestrzeniach doskonale sprawdzają się okna umieszczone w dwóch ścianach narożnych bądź przeciwległych.

Z kolei w pomieszczeniach pomocniczych, w których przebywa się krótko, najlepiej stosować niewielkie okna umieszczone wysoko (okna połaciowe, świetliki tunelowe). Wtedy ilość światła dziennego jest wystarczająca. Możliwe jest zabudowanie całej powierzchni ścian i jednoczesne ograniczenie strat energii cieplnej.

Ważne cechy okien

Dostępnych jest wiele rodzajów okien spełniających różne wymagania techniczne oraz estetyczne. Z tego względu różnica w cenie podobnie wyglądających okien, ale o różnych parametrach, może wynosić nawet 100% wartości. To ważne, jeśli uwzględni się fakt, że w typowym domu jednorodzinnym jest zwykle kilkanaście okien. Poza tym inwestorzy mają różne wymagania i możliwości ich realizacji, czasami zależne od przepisów lub regionu kraju.

Izolacyjność termiczna – okien i drzwi balkonowych powinna być jak najlepsza. Warto bowiem pamiętać, że przegrody te charakteryzują się współczynnikiem przenikania o 4 do 10 razy gorszym od ścian czy dachu. A przecież od strat energii zależą wydatki na ogrzewanie. Dodatkowo wymagania wobec stolarki uzależnione są od regionu kraju, w którym zbudowany jest dom. Dostępne na rynku wyroby standardowe mają współczynnik U=1,3–1,5 [W/(m2•K)], ale oferowane są również tzw. okna pasywne o współczynniku U=0,6–0,8 [W/(m2•K)].

Izolacyjność akustyczna – to inaczej zdolność tłumienia dźwięków. Zwykle jest tym lepsza, im materiał przegrody jest cięższy lub zrobiony z bardziej włóknistego materiału. Oczywiście okna mają zdecydowanie gorsze właściwości od ścian zewnętrznych i najczęściej to ich parametry decydują o wypadkowej izolacyjności akustycznej całej przegrody. Zatem powinien je cechować możliwie najwyższy wskaźnik projektowy izolacyjności akustycznej właściwej R’A2 lub klasa akustyczna OK2.

Warto zapamiętać, że okna o dobrej izolacyjności akustycznej tłumią hałas zewnętrzny o około 30 dB, a słabe – tylko nieco więcej niż 20 dB. Na dodatek różnica pomiędzy izolacyjnością akustyczną ściany zewnętrznej i stolarki nie powinna być większa niż 10 dB. Oczywiście warto pamiętać, że wszelkie nawiewniki i systemy mikrowentylacji dość znacznie obniżają izolacyjność akustyczną okien.