Typy opraw oświetlenia zewnętrznego

Oświetlenie użytkowe na zewnątrz budynku i na działce wykonuje się po to, aby uwidocznić numer posesji, domofon, zamek w furtce i w drzwiach wejściowych, elementy umeblowania tarasu i altany, itp. Natomiast oświetleniem dekoracyjnym zazwyczaj wyróżnia się efektowne fragmenty elewacji, małej ogrodowej architektury i rabat. Żadne z wymienionych rodzajów iluminacji nie może oślepiać użytkowników, zakłócać snu, odbierać urody przydomowej przestrzeni.

Planowanie oświetlenia zewnętrznego tylko z pozoru wydaje się łatwe, a w praktyce jest nie mniej złożone od tworzenia tego we wnętrzach! Podobnie, jak w pomieszczeniach, przydomowy obszar dzieli się na wiele stref, do rozjaśnienia których potrzebne są różne typy lamp - należy jednak wiedzieć, że do zastosowania na zewnątrz wymagane są wyroby z odpornością na czynniki atmosferyczne i mechaniczne.

Na szczęście obecnie łatwo znajdziemy je na półkach sklepowych, bez względu na wybraną stylistykę (producenci oferują takie wyroby w bogatym wzornictwie i długich seriach) oraz przyjęty pułap cenowy. Kto nie czuje się na siłach samodzielnie zaprojektować punkty świetlne, powinien poprosić o to architekta wnętrz, albo krajobrazu. Zleceniodawcy bez wyobraźni przestrzennej mogą zamówić też wizualizację komputerową.

Ważna uwaga! Z ułożeniem instalacji elektrycznej nie należy zwlekać, ma powstać przed otynkowaniem elewacji i przed zagospodarowaniem posesji (pod kable wykonuje się w gruncie wykopy, a pod ciężkie latarnie - wkopuje solidne podstawy).

Zamontowanie na elewacji punktów świetlnych zasilanych z sieci wymaga wcześniejszego doprowadzenia do nich instalacji elektrycznej - warto o tym pamiętać przez ociepleniem i otynkowaniem budynku. (fot. Paulmann)

PRZYGOTOWUJEMY BEZPIECZNĄ I WYGODNĄ INSTALACJĘ OŚWIETLENIA ZEWNĘTRZNEGO

• Zawsze kilka obwodów

Wydzielenie na domu i działce różnych stref oświetleniowych (np. na ganku, tarasie, przy bramie wjazdowej, podjeździe, altanie) i poprowadzenie do nich odrębnych obwodów, wyposażonych w aparaty sterujące, jest bezpieczniejsze od wykonania jednego wspólnego. Jeśli w którymś z obwodów dojdzie do zwarcia, reszta będzie nadal działać.

Instalację elektryczną, zasilającą oświetlenie zewnętrzne, prowadzi się z budynku. Ile rzeczywiście potrzeba obwodów - najlepiej określi elektryk. Nie zapomnijmy poprosić go o dodanie elementów sterowania, tj. programatory czasu, czujniki ruchu i zmierzchu, ponieważ dzięki nim zadbamy o komfort użytkowy, nastrój w otoczeniu domu i... własną kieszeń.

• Zasilanie

Na duże działki poleca się zasilanie napięciem sieciowym (230 V). Zaletą tego jest możliwość podłączenia dowolnej liczby punktów świetlnych oraz urządzeń elektrycznych, np. kosiarki, myjki ciśnieniowej, piły. Instalację ochrania się dwoma rodzajami wyłączników - nadmiarowoprądowym i różnicowoprądowym. Na małe posesje nadaje się system zasilany niskim napięciem 12 albo 24 V (z zastosowaniem transformatora).

Atutem takiego rozwiązania jest większe bezpieczeństwo w porównaniu z zasilaniem z sieci, wadami - fakt, że suma mocy lamp nie może przekroczyć mocy transformatora, ograniczony wybór opraw, konieczność używania droższych i krótkich (do 25 m) przewodów zasilających.

• Układanie
  

Do budowy instalacji w ogrodzie nadają się jedynie kable z izolacją i oznaczeniem YKY. Ważne jest, żeby biegły w odległości większej niż 80 cm od rur wodociągowych oraz z dala od fundamentów i dużych drzew. Najlepiej umieścić je na głębokości 60 cm, a nad nimi rozłożyć niebieską folię ostrzegawczą, bo wtedy nikt ich nie uszkodzi przy pracach ogrodniczych. Trzeba też zastosować specjalne puszki instalacyjne i oprawy oświetleniowe.

OŚWIETLENIE ZEWNĘTRZNE - DOBIERAMY WŁAŚCIWE OPRAWY

Elementy instalacji zewnętrznej, tj. jak gniazda i oprawy świetlne, są narażone na czynniki atmosferyczne i mechaniczne. Ze względu na bezpieczeństwo absolutnie nie używa się ich domowych wersji, a jedynie wyroby ze stopniem ochrony minimum IP 44, najlepiej IP 65 (IP wraz z dwucyfrową liczbą arabską - określa szczelność oprawy, przy czym pierwsza cyfra o wartości od 0 do 6 dotyczy pyłoszczelności, a druga w przedziale 0-8 - wodoszczelności).

Dobranie opraw oraz źródeł światła do danego miejsca w ogrodzie i na budynku oprócz wiedzy technicznej, wymaga dużej wyobraźni - dla wielu właścicieli posesji to ciekawy twórczy proces.

Lampy przeznaczone do stosowania na zewnątrz oferowane są w seriach obejmujących różne rodzaje słupków i kinkietów. (fot. LŁ)

JAK OŚWIETLAMY DOM NA ZEWNĄTRZ?

Koniecznie musimy zadbać o prawidłową emisję światła w najczęściej użytkowanych strefach wejściowych.

• Drzwi wejściowe i schody

Nad otworem wejściowym dobrze sprawdzają się kinkiety, gdyż ich światło pada bezpośrednio na klamkę i zamki. Pod sufitem dużego podcienia lub zadaszonego ganku warto dodać plafonierę lub zwisającą lampę, aby górne światło objęło również podest i schody. Gdy są długie, lepszy efekt dają oprawy zamontowane przy każdym stopniu.

• Garaż

Dobrze, gdy wjazd do garażu jest oświetlony współpracującą z czujnikiem ruchu silną lampą. Na każdy ruch światło zapali się automatycznie, a jeśli skierujemy je w dół na wrota i ich najbliższą okolicę, nie będzie razić kierowców w oczy.

• Taras

Warto zapewnić na nim oświetlenie urozmaicone. W zadaszonej strefie ze stołem jadalnym niezbędna jest górna lampa z intensywnym światłem. W strefie z kanapami, wykorzystywanymi do leniwego wieczornego wypoczynku, przyda się delikatne nastrojowe światło sączące się z kinkietów na ścianach lub wolno stojących lamp na płycie tarasu.

• Elewacje, gzymsy, okapy dachu

Delikatne światło kinkietów zamocowanych do ścian, opraw w opasce wokół domu, albo reflektorów ustawionych na rabatach świetnie spełnią rolę nocnej dekoracyjnej iluminacji budynku. Snopy światła, padające na ściany ukośnie lub równolegle do nich, ukażą fakturę okładzin elewacyjnych, tynku strukturalnego, boni (taki strumień światła wydobywa jednak niedoskonałości gładkiego tynku). Liczne oczka w wysuniętych gzymsach bądź okapach dachu utworzą świetlną ścieżkę wokół domu.

JAK OŚWIETLAMY DZIAŁKĘ?

Światło powinno być intensywne przy furtce, bramie wjazdowej oraz traktach komunikacyjnych, natomiast delikatne i nastrojowe - w głębszych częściach ogrodu, przy czym należy starannie dopasować intensywność iluminacji i koniecznie jej barwę. Światło o odcieniu niebieskim uwypukla urodę roślin, w przeciwieństwie do czerwonego.

• Furtki i bramy wjazdowe

Do otworzenia zamka w furtce, znalezienia dzwonka albo oświetlenia osoby przychodzącej w odwiedziny - potrzebna jest lampa lub kinkiet, zamontowany na słupku albo pod daszkiem w ogrodzeniu. Reflektory halogenowe, uruchamiane czujnikiem ruchu, to nowoczesne wyposażenie bram wjazdowych.

• Podjazdy i ścieżki

Odpowiednie światło po obu stronach traktów dadzą lampy na długich lub krótkich słupkach, na rabatach i trawniku - reflektorki, natomiast na utwardzonej nawierzchni podjazdów - oprawy najazdowe.

• Stawy, oczka, fontanny

Podświetla się je lampami podwodnymi, reflektorami stojącymi na brzegu.

• Mała architektura ogrodowa, rośliny

Sprzyja im punktowy dolny strumień światła z reflektorków zamontowanych w podłożu. Wewnątrz altany niezbędne jest górne lub boczne światło.

Oprawy najazdowe montowane w nawierzchnie mogą oświetlać nie tylko podjazd czy ścieżkę ale również taras przy basenie. (fot. Milantex)

KUPUJEMY OPRAWY DO OŚWIETLENIA ZEWNĘTRZNEGO

• Kinkiety

Są bardzo popularne i produkowane w bogatym wzornictwie - od tradycyjnych, po ultranowoczesne. Przytwierdza się je do ścian domu, ogrodzenia, ogrodowej architektury.

• Lampy zwisające, plafoniery

Sprawdzają się jako górne użytkowe oświetlenie na gankach, tarasach, balkonach oraz w altanach.

• Reflektory

Nadają się do instalacji zasilanych napięciem sieciowym i niskim, do punktowego i kierunkowego oświetlania ścian, roślin, elementów wodnych (oprawy podwodne zasila się tylko niskim napięciem z transformatorem). Producenci oferują wyroby do różnego rodzaju montażu, m.in. na ostrzu ułatwiającym wbicie w grunt, z obudową umożliwiającą montaż śrubami do twardych nawierzchni, z elementami do mocowania do ściany.

• Tzw. słupki

Producenci oferują wyroby do zasilania napięciem sieciowym i niskim. Zwykle ustawia się je po obu stronach ścieżek i na rabatach. Jeśli podłoże jest wybrukowane, lampy przykręca się do płyt lub kostki. Jeśli nawierzchnia jest ziemna - osadza się je w gotowych podstawach, albo w wylanych na miejscu betonowych fundamentach.

• Latarnie ogrodowe

Ze względu na duże rozmiary (mają wysokość 2-3 m), pasują do dużych przestrzeni. Najczęściej mają masywną i ciężką konstrukcję, dlatego wymagają odpowiedniego fundamentu z elementami do montażu i poprowadzenia przezeń kabla elektrycznego. Zasila się je prądem o napięciu 230 V.

• Oprawy najazdowe

Wykonuje się ze stali, nadając okrągły lub prostokątny kształt. Są wodoszczelne oraz odporne na uderzenia i nacisk aut bądź wody (można nimi podświetlić basen, staw).

Lampę oświetlająca wejście do domu i podjazd warto wyposażyć w czujnik zmierzchu i ruchu. (fot. LŁ)

DOBIERAMY ŹRÓDŁA ŚWIATŁA

Mając oprawy, musimy wyposażyć je w odpowiednie żarówki, świetlówki, diody LED...

Obecnie w zewnętrznych punktach świetlnych najczęściej stosuje się halogeny oraz diody LED. Te drugie są trwalsze i bardziej energooszczędne. Trudno nie wspomnieć o lampach z ogniwami słonecznymi. Jeśli słońce ładuje akumulatorek cały dzień, po zapadnięciu zmroku lampa emituje światło kilka godzin.

APARATY DO STEROWANIA OŚWIETLENIEM

W dobie oszczędzania energii elektrycznej specjalne programatory i czujniki są w instalacjach domowych i ogrodowych elementem szczególnie pożądanym.

Włącznik z programatorem czasu pozwala na ustawienie godzin pracy oświetlenia zewnętrznego.

Czujnik ruchu reaguje na pojawienie się człowieka lub pojazdu w strefie, którą obejmuje swoim zasięgiem, automatycznie aktywuje punkty świetlne. Gasi je po upłynięciu zaprogramowanego czasu (zwykle ustawia się od kilku sekund do kilku minut).

Czujnik zmierzchowy, jak sama nazwa wskazuje, automatycznie wzbudza oświetlenie wraz z zapadnięciem zmroku. Wyłącza je, gdy rano wzrasta natężenie naturalnego światła.

Lilianna Jampolska