Na co zwracać uwagę, wybierając nawierzchnię ogrodową?

Jak ważne są utwardzone nawierzchnie najlepiej wiedzą ci, którzy wprowadzili się do domu stojącego na placu budowy. Budynek już wykończony, teren uprzątnięty, ale nie ma jeszcze ogródka, chodnika, podjazdu... Jak pada - wszędzie niemiłosierne błoto, jak jest sucho - na butach wnosi się do domu niewyobrażalne ilości piachu. Dlatego każdy inwestor stara się utwardzić przynajmniej niezbędne minimum - chodnik prowadzący do wejścia, taras, podjazd.

Utwardzone nawierzchnie mają usprawnić komunikację i uczynić ją wygodniejszą. Ich układ powinien być przemyślany. Co ważne, ścieżek i podjazdów nie należy traktować jak osobnego elementu posesji. Mają być integralną częścią ogrodu, pasującą do jego stylu i dobrze komponującą się z domem.

Utwardzone trakty możemy zaplanować sami, choć lepiej zrobi to specjalista - architekt krajobrazu, projektant z firmy brukarskiej. Wykończone odpowiednio dobranym materiałem posłużą nam przez lata i podkreślą charakter domu i ogrodu - innych produktów użyjemy bowiem w wiejskim siedlisku, a inne ułożymy na podjeździe do nowoczesnej, minimalistycznej wilii.

Infografika: Na co zwracać uwagę wybierając materiał na utwardzone nawierzchnie w ogrodzie?

Na co zwrócić uwagę, wybierając nawierzchnię ogrodową?

Na niewielkiej posesji powierzchnię chodników i brukowanych placów należy ograniczyć, żeby nie zdominowały roślinności. Na dodatkowe ścieżki, miejsca parkingowe czy rondo przed budynkiem można sobie pozwolić na większych działkach. Duże tarasy i podjazdy można utwardzić elementami o większym formacie, na wąskich ścieżkach lepiej sprawdzą się mniejsze i takie o nieregularnych kształtach.

Gdy idzie o kolor, najbezpieczniej jest zdecydować się na materiał w maksymalnie dwóch odcieniach.

Zbyt jaskrawy bruk (szczególnie na dużej powierzchni) albo agresywny, wielobarwny wzór odciągną uwagę od budynku i ogrodu, zdominują je - a to nie podjazd ma grać pierwsze skrzypce. Ciemne nawierzchnie optycznie zmniejszają przestrzeń, jasne wydłużają perspektywę.

Przy projektowaniu, architekci krajobrazu ustalają, jak właściciele poruszają się po działce, żeby ścieżki na pewno były tam, gdzie są potrzebne. Nie prowadzą alejek przy płytko korzeniących się drzewach, by nie szkodzić roślinom i żeby ich korzenie nie zniszczyły w przyszłości utwardzonych traktów.

Produkty do wykonania nawierzchni dobierają do ich przeznaczenia i przewidywanych obciążeń. Te, po których poruszają się auta, muszą wytrzymać dużo większe obciążenia niż alejki dla pieszych.

Prace nad projektem powinno poprzedzić rozpoznanie warunków gruntowych. Przy wysokim poziomie wód, warto pomyśleć o odwodnieniu, jednym z pierwszych zadań jest też odprowadzenie wody od rynien, aby deszczówka nie wsiąkała w ziemię przy fundamencie. Zwykle rozprowadzają ją zakopane w ziemi rury perforowane, albo trafia do studni chłonnej. Takie instalacje układa się przed innymi robotami. Podobnie instalację elektryczną, która umożliwi oświetlenie ogrodu.

Właściwa wielkość nawierzchni ogrodowych

Podjazd powinien mieć przynajmniej 3 m szerokości. Jego minimalną długość określa się na 6 m, ale nie na każdej posesji da się tyle wykroić. Na małych działkach przeważnie ma kształt prostokąta, na większych może być poprowadzony po łuku, czy nawet zakończony rondem. Jeśli mamy wystarczająco dużo przestrzeni, na posesji warto zaplanować przynajmniej 2 miejsca parkingowe, każde o rozmiarach 2,5 × 5 m.

Chodnik wiodący od furtki do wejścia do domu ma być szeroki na 1,2-1,5 m, możliwie krótki i prosty. Taka szerokość umożliwia minięcie się dwóch osób. Alejki w głębi ogrodu mogą być węższe - wystarczy 0,8-1 m.

Ścieżki w głębi ogrodu mogą być węższe (0,8-1 m), dobrze wyglądają wykończone mniejszymi elementami. (fot. Libet)

Taras powinien być spory, nawet jeśli znajduje się przy niewielkim domu. Komplet mebli ogrodowych dla 6 osób zajmuje koło 10 m2. Planuje się go blisko kuchni i salonu, najlepiej od strony ogrodu. Standardowo przylega do domu, ale zdarza się również sytuowanie go w głębi działki, jako osobnego placyku.

Nawierzchnie ogrodowe - jaki materiał wybrać?

Większość materiałów posłuży do utwardzenia każdej nawierzchni. Kostka betonowa, wielkoformatowe płyty betonowe, bruk klinkierowy, elementy kamienne sprawdzą się na tarasie, podjeździe i chodniku. Trzeba jednak pamiętać, że tam gdzie poruszają się samochody, układa się kostki i płyty grubsze od tych przeznaczonych na ścieżki. W takich mocno obciążonych miejscach najważniejsze jest jednak solidne wykonanie podbudowy.

Bruk drewniany wykorzystuje się do budowy alejek i placyków, lecz nie na podjazdy. Deski drewniane i kompozytowe to materiał na tarasy. Drobna kostka kamienna pojawia się na traktach pieszych i jezdnych. Ażurowe płyty betonowe nadają się na podjazdy i do budowy miejsc parkingowych. Na tych ostatnich sprawdzą się także specjalne panele z PVC.

Kostki i płyty betonowe

Ostatnie dwadzieścia kilka lat należy do niej - w Polsce betonowa kostka to królowa utwardzanych nawierzchni. I trudno się dziwić. Jest trwała, odporna na mróz, ścieranie, dostępna w rozsądnej cenie. Niewielkie elementy łatwo się układa, a w razie potrzeby demontuje.

Kostki betonowe występują jako jedno- lub dwuwarstwowe. Te pierwsze są barwione w masie, w dwuwarstwowych (popularniejszych) kolorowana jest tylko cienka warstwa licowa, która ma zwykle około 0,5 cm grubości. Wierzch można uszlachetnić, dodając np. kruszywo kamienne. Produkt zyskuje wówczas bardziej naturalny wygląd.

Wybór kształtów, kolorów i faktur jest ogromny. Kostka może być gładka, szczotkowana, obijana w specjalnym bębnie (wygląda jak stary bruk). Producenci oferują kolekcje składające się z elementów o różnych wymiarach i odcieniach, które po ułożeniu wyglądają naprawdę efektownie.

Betonowa kostka - królowa utwardzanych nawierzchni w różnych wariantach: klasyczna (fot. po lewej: Kamal), płukana (fot. po prawej: Kamal).

Betonowa kostka cieniowana - różne kształty i rozmiary w jednej kolekcji (fot. Pozbruk).

Kostka przeznaczona na ścieżki powinna mieć przynajmniej 4 cm grubości, na podjazd - 6 cm. Taka nawierzchnia wytrzyma nacisk pojazdu do 3,5 t, czyli auta osobowego lub furgonetki. Jeżeli na podjazd będzie regularnie wjeżdżać szambiarka, trzeba ułożyć materiał o grubości 8-10 cm.

W ostatnich latach pozycji kostki zaczęły zagrażać jej większe betonowe siostry, czyli wielkoformatowe płyty. Te mają przeważnie proste, geometryczne kształty i grubość od 2,5 do 8 cm. Surowy "betonowy" wygląd sprawia, że świetnie komponują się z oszczędną w formie, nowoczesną architekturą. Chociaż znajdziemy wśród nich również modele imitujące drewno i kamień.

Coraz większą popularność zyskują betonowe płyty w dużych formatach - zdecydowanie ładniejsze od tych, którymi kiedyś utwardzano wszystkie chodniki. (fot. Polbruk)

Płyty z betonu imitują także inne materiały, np. drewno. (fot. Bruk-Bet)

Kostki i płyty kamienne

Kostka kamienna to bardzo trwały materiał o ponadczasowym charakterze. Jest odporna na mróz, ścieranie, promienie UV, wysoką temperaturę, kwasy. Od wersji z betonu jest droższa, nie występuje też w tak wielkim wyborze kształtów i kolorów. Jej boki nie są idealnie równe, a powierzchnia może być łamana albo szlifowana (wtedy jest gładka - po deszczu robi się śliska).

W ogrodach najczęściej układa się szary granit (występuje też w odcieniach zieleni, żółci, czerwieni) oraz używany jako dodatek bazalt (czarny lub ciemnoszary). Można też kupić kostkę ze sjenitu (w kolorze czarnym bądź szarym), serpentynitu (czarnozielony, szarozielony) albo wyłożyć nawierzchnię polnymi otoczakami.

Z kamienia wyrabia się również większe płyty. Na tarasach i ścieżkach dobrze prezentuje się np. piaskowiec. Ma ciepłą barwę, ale nie jest tak trwały jak granit. Naturalnie wyglądają płyty łamane, o nieregularnym kształcie, zwane dzikówką. Jednak trudniej się je układa, nie tworzą też równej, wygodnej nawierzchni.

Kostka kamienna przeznaczona na ścieżki powinna mieć przynajmniej 4 cm grubości, na podjazdy 6 cm (tak jak betonowa).

Kamienna kostka i bruk klinkierowy - dwa bardzo trwałe materiały połączone na jednej ścieżce. (fot. LHL Klinkier)

Bruk klinkierowy i drewniany

Bruk klinkierowy wytwarza się z gliny i piasku i wypala jak cegłę. To solidny materiał - nienasiąkliwy, odporny na ścieranie, nie blaknie. Producenci oferują go w wielu kolorach - może być ceglasty, żółty, pomarańczowy, brązowy, czarny, antracytowy, a nawet dwukolorowy (cieniowany).

Układa się go liniowo, łokciowo, w jodełkę... Trzeba pamiętać o mieszaniu kostek z kilku palet, bo mogą różnić się odcieniami. Nawierzchnię z klinkieru warto też zaimpregnować.

Bruk klinkierowy to materiał uniwersalny - nada się na taras i chodniki (grubość od 4,5 cm) oraz na podjazdy (od 5,2 cm).

Z brukiem drewnianym jest inaczej - zdecydowanie nie sprawdzi się na podjazdach (nie wytrzymuje dużego nacisku), stosuje się go głównie na ścieżki i placyki, po których poruszają się wyłącznie piesi.

Ma postać krążków lub kostki, wyrabianej z drewna sosnowego, akacjowego i dębowego. Takie wykończenie wygląda naturalnie i dobrze współgra z roślinnością, lecz bardzo łatwo niszczeje. Drewniany bruk przed ułożeniem musi zostać zaimpregnowany, w przeciwnym razie rozłoży się w ciągu kilku lat.

Bruk drewniany nadaje się wyłącznie na trakty przeznaczone dla pieszych. (fot. Dreamstime)

Deski drewniane i kompozytowe

Wykorzystuje się przede wszystkim do budowy tarasów. Te coraz częściej osadza się na gruncie (nie na betonowej płycie) i wykańcza kostką lub płytami albo właśnie deskami. Utworzona przez nie powierzchnia jest równa, łatwa do utrzymania w czystości, po deskach można chodzić nawet boso.

Tarasy drewniane buduje się z rodzimego modrzewia i świerku albo z drewna egzotycznego (bangkirai, ipe, merbau), które jest bardziej odporne na zmienne warunki atmosferyczne. Ciekawą alternatywę stanowią gatunki rodzime, poddane obróbce termicznej (np. termososna). Stosuje się deski ryflowane (z rowkami), które nie pękają i nie są śliskie. Niestety, taras drewniany co roku trzeba odnowić - umyć (najlepiej myjką ciśnieniową) i zabezpieczyć przed działaniem czynników atmosferycznych, np. przez olejowanie.

Taras na gruncie można wykończyć betonowymi płytami (fot. z lewej: Vestone). Świetnie sprawdzą się też drewniane deski (fot. z prawej: JAF).

Od tego obowiązku uwalnia wykończenie tarasu deską kompozytową. To profile WPC (Wood Plastic Composite), produkowane z mieszaniny drewna i PVC albo profile RMC (Resin Mineral Composite) z żywicy poliuretanowej, mieszanki mineralnej i włókien szklanych.

Wykonuje się je jako komorowe, puste w środku z poprzecznymi wzmocnieniami lub jako profile pełne (podobne do zwykłej deski). Deski z kompozytu wyglądają naturalnie i są bardzo trwałe. Nie odkształcają się ani nie odbarwiają. Ich powierzchnia może być szczotkowana, dzięki czemu staje się antypoślizgowa.

Płyty ażurowe

To rozwiązanie ekologiczne, bardzo przydatne na niewielkich działkach. Betonowe płyty z prześwitami, które po ułożeniu można obsiać trawą, nadają się na podjazdy i miejsca parkingowe. Na chodniki i tarasy zdecydowanie nie (niewygodnie się po nich chodzi, na nierównej powierzchni trudno ustawić meble ogrodowe...). Ich grubość powinna wynosić przynajmniej 10 cm.

Takie płyty nie ograniczają powierzchni biologicznie czynnej działki i umożliwiają wsiąkanie wody opadowej w glebę, co jest szczególnie istotne w kraju z takim niedoborem wody jak nasz.

Prześwity można również wypełnić kruszywem (żwirem, małymi otoczakami). Decydując się na obsianie ich trawą, należy wybierać mieszanki nasion przeznaczone na trawniki ekstensywne, rzadko nawożone i koszone.

Podobną rolę spełniają kratki parkingowe, czyli specjalne panele z PVC. Wypełnia się je kruszywem lub obsiewa trawą. Tak jak ażurowe płyty z betonu, wytrzymują duże obciążenia (mogą poruszać się po nich nawet samochody ciężarowe).

Ażurowe płyty umożliwiają wsiąkanie wody w glebę i zwiększają powierzchnię biologicznie czynną działki. (fot. Libet)

Jak układać bruk?

Zaczynamy od wytyczenia zarysu podjazdu i ścieżek, najlepiej przy pomocy palików i sznurka. Wewnątrz tego obszaru zdejmuje się warstwę humusu, czyli przeprowadza tzw. korytowanie. W zależności od rodzaju podłoża i nawierzchni, na głębokość od 20 do 50 cm (płycej na piasku i pod ścieżki, głębiej na glinie i pod podjazd). Dno wykopu należy zagęścić, uwzględniając kilkustopniowy spadek (od domu!).

Następnie osadza się krawężniki (np. na warstwie gęstego betonu) i układa geowłókninę, która zapobiega mieszaniu się gruntu z podbudową (co pozytywnie wpływa na stabilność nawierzchni). Zamiast krawężników można dać obrzeża z tworzywa, mocowane do podłoża specjalnymi szpilkami i obsypywane ziemią. Tych finalnie nie będzie widać i bruk utworzy jedną płaszczyznę z trawnikiem.

Kluczowe dla stabilności bruku jest prawidłowe zagęszczenie warstw podbudowy. (fot. A. Papliński)

Na geowłókninę idzie 10-30 cm warstwa nośna z kruszywa, tłucznia lub grubego piachu (10-20 cm pod ścieżki, 20-30 cm pod podjazd), na nią - po zagęszczeniu - kolejna 10-centymetrowa warstwa piachu. Na tej - znowu po zagęszczeniu i wyrównaniu - układa się bruk. Ułożoną nawierzchnię ubija się wibratorem płytowym z gumową nakładką i zasypuje piaskiem.

Bruku z drewna nie należy układać zbyt ciasno, ponieważ klocki pod wpływem warunków atmosferycznych albo pęcznieją, albo się kurczą.

Trzeba też pamiętać o starannym zagęszczeniu gruntu nad rozmaitymi instalacjami, gdzie często dochodzi do zapadania się chodnika. I o prawidłowym wyprofilowaniu spadku - sprawne odprowadzanie wody zapewni taki, który ma przynajmniej 2%, zawsze od domu!

Jak konserwować utwardzone nawierzchnie?

Większość materiałów na ścieżki i podjazdy nie wymaga zbiegów pielęgnacyjnych, co nie znaczy, że nie można poprawić ich wyglądu, czy przedłużyć trwałości. Wyjątkiem jest drewno, które należy konserwować regularnie.

Na rynku znajdziemy rozmaite preparaty do czyszczenia i impregnacji utwardzonych nawierzchni. (fot. HG Polska)

Kostki i płyty z betonu czyści się za pomocą specjalnych preparatów albo myjki ciśnieniowej (ta sprawdza się przy materiale każdego rodzaju). Można je impregnować, natryskowo lub pędzlem. Najlepiej wtedy, gdy jest sucho i niezbyt słonecznie. Specjalne środki ograniczają wchłanianie przez beton wody, co zwiększa jego mrozoodporność, ogranicza możliwość przyjmowania zabrudzeń oraz zapewnia zachowanie intensywnego koloru.

Z kamieni zabezpieczać należy jedynie porowate, np. piaskowiec i wapień. Niezabezpieczone nasiąkają wodą, mogą się przebarwiać, porastać glonami i mchem. Na rynku znajdziemy impregnaty uniwersalne i przeznaczone do konkretnego rodzaju kamienia.

Nie ma wymogu konserwowania bruku klinkierowego, ponieważ jego nasiąkliwość i bez dodatkowych zabiegów jest bardzo niska. Warto go jednak impregnować ze względów estetycznych, żeby zwiększyć nasycenie koloru.

Bruk drewniany bezwzględnie musi być zaimpregnowany przed ułożeniem. Deski tarasowe zabezpiecza się przynajmniej raz w sezonie, jak już wspomnieliśmy najlepiej olejem.

Janusz Werner
fot. otwierająca: Vestone