Okna połaciowe czy lukarna?

Pytanie Czytelnika

Buduję dom według projektu katalogowego. Ponieważ borykam się jednocześnie z problemami finansowymi, chcę wymienić zaplanowane w nim trzy lukarny (duże, o nietypowych oknach) na okna dachowe – myślę, że będą tańsze i pod względem materiału, i robocizny. Traktuję to jednak jako rozwiązanie tymczasowe, przynajmniej na części dachu od strony ulicy. Mój dom to typ prostego dworku, lukarny dodałyby mu uroku. W przyszłości będę chciał je zbudować, ale czy będzie taka możliwość?

Poddasze możemy doświetlić na kilka sposobów. Jakkolwiek każdy z nich w mniejszym lub większym stopniu zapewnia podstawowy efekt w postaci wpuszczenia światła dziennego do wnętrza, jednak różnice pomiędzy nimi są znaczące, a ich zakres obejmuje aspekt techniczny, użytkowy, estetyczny i finansowy. Co wybrać: lukarnę czy okno połaciowe? Jeśli poznamy charakterystykę obu rozwiązań, odpowiedź na to pytanie z pewnością stanie się łatwiejsza.

Redakcja

Jednym ze sposobów doświetlenia poddasza jest lukarna – rozwiązanie przez wielu uważane za stylowe i estetyczne (fot. Martens)

Każdy projekt architektoniczny budynku z poddaszem użytkowym zawiera rozwiązanie doświetlenia pomieszczeń owego poddasza, już na etapie jego wyboru musimy zatem zdecydować, który ze sposobów bardziej nam odpowiada. Dopływ światła dziennego do wnętrz pod spadzistym dachem umożliwiają albo okna typowe, zamontowane w nadbudówce zwanej lukarną, albo specjalne, instalowane bezpośrednio w połaci dachowej – tzw. okna połaciowe.

W zgodzie z prawem

Może się zdarzyć, że rozwiązanie zawarte w projekcie wydaje nam się niewystarczające, bądź niezgodne z naszymi upodobaniami. Jeśli w trakcie budowy lub w użytkowanym już budynku zechcemy "dostawić" lukarnę, której forma nam odpowiada, będziemy musieli zlecić modyfikację projektu i na podstawie zmienionej dokumentacji uzyskać nowe pozwolenie na budowę .

Przeczytaj

• Jak powinna przebiegać konserwacja okien dachowych przed zimą?

Okno połaciowe łatwo zamontować nawet w budynku wykończonym, zapewnia też doskonałe doświetlenie pomieszczeń na poddaszu (fot. Fakro)

Również wstawienie okien połaciowych, których w projekcie nie przewidziano, wymaga uzyskania pozwolenia na budowę, jednak w praktyce wymóg ten rzadko jest przestrzegany.

Z jednej strony trudno zaliczyć ich zamontowanie do prac remontowych, z drugiej zaś operacja ta z reguły nie wymaga zmian w konstrukcji dachowej, co oznacza, że odstępstwo od projektu nie wpływa na bezpieczeństwo użytkowania domu.

Problemy mogą się jednak pojawić przy odbiorze budynku; jeśli trafimy na inspektora-formalistę, może on zażądać naniesienia zmian w projekcie nawet wówczas, gdy zamontowaliśmy okno nieznacznie większe od zaprojektowanego.

 

W każdym jednak przypadku, aby dochować wierności przepisom prawa autorskiego, powinniśmy – niezależnie od zakresu planowanych zmian – uzyskać zgodę projektanta na ich dokonanie.

W zgodzie z rozsądkiem

Na lukarny decydujemy się często ze względu na ich walor ozdobny; jako wyraźnie zaakcentowany element budynku w istotny sposób wpływają na jego architekturę. Pamiętajmy jednak, że służą one nie tylko dekoracji fasady, ale muszą również zapewniać dobre i równomierne oświetlenie wnętrza, a także umożliwić jego funkcjonalne urządzenie.

Zamontowanie sekwencji okien połaciowych to bardzo efektowne rozwiązanie; to pomieszczenie jest doskonale oświetlone (fot. Roto)

Nie spełnią tego zadania najlepiej liczne wąskie nadbudówki, które jedynie w znaczny sposób skomplikują konstrukcję dachu. Jeśli zależy nam na uzyskaniu możliwie dużej powierzchni poddasza o dostatecznej wysokości, wybierzmy lepiej jedną dużą lukarnę, obejmującą znaczną część połaci dachowej.

 

Lukarny najlepiej sprawdzają się na dachach o nachyleniu powyżej 45°, posadowionych na wysokich (powyżej 1 m) ściankach kolankowych. Skosy dachowe nie ograniczają wówczas nadmiernie dopływu światła dziennego, a wnęka lukarny nie tworzy niepraktycznego, głębokiego „korytarza”.

 

Konstrukcja każdej lukarny zwiększa powierzchnię przegród zewnętrznych, które wymagają ocieplenia i zabezpieczenia przed wilgocią. Z drugiej zaś strony instalowane w niej standardowe okna mają lepsze własności ciepłochronne i są mniej narażone na uszkodzenia, niż typowe okna połaciowe. Budowa lukarny jest dosyć skomplikowana, dlatego powinno się ją wznosić podczas montażu więźby dachowej.

 

Główną zaletą okna połaciowego jest duża prostota jego wykonania w połączeniu z dobrym efektem, jakim jest skuteczne doświetlenie pomieszczenia na poddaszu. Zależnie od potrzeb, okna takie mogą być montowane pojedynczo lub w zestawach, w układzie pionowym bądź poziomym.

Ich wbudowanie praktycznie nie wpływa na wygląd budynku – w wysoko osadzonych dachach z zewnątrz są niemal niewidoczne. Wygodniej osadzać je podczas wznoszenia dachu, choć bez większych problemów można je również zamontować w domu już ukończonym.

Mogą jednak – w porównaniu ze zwykłymi oknami – przysparzać pewnych kłopotów. Podczas intensywnych opadów śniegu okno połaciowe bywa przez dłuższy czas pokryte śniegiem. Jeśli niespodziewanie nadejdzie ulewa, pozostawienie otwartego okna niechybnie skończy się zalaniem pomieszczenia (problem ten można rozwiązać instalując czujnik deszczu lub przynajmniej sygnalizację otwarcia okien, włączającą się gdy wychodzimy z domu).

 

Porównując oba sposoby doświetlenia poddasza powinniśmy brać również pod uwagę techniczne możliwości zastosowania danego rozwiązania.

 

Jeśli lukarna ma być jedynym źródłem światła naturalnego w pomieszczeniu, jego głębokość (odległość od ściany z oknem do ściany wewnętrznej) nie powinna przekraczać 5 m, gdyż przy większych wymiarach o równomierność oświetlenia będzie trudno. Przy nachyleniu dachu poniżej 30° niewielki będzie również kąt nachylenia zadaszenia lukarny, co utrudni dobór odpowiednio szczelnego pokrycia dachowego.

 

Jako pokrycie zadaszenia lukarny łukowej – tzw. wolego oczka – można zastosować jedynie elementy drobnowymiarowe – np. dachówkę karpiówkę (fot. Wienerberger)

Jeśli zaplanowaliśmy lukarny łukowe, nazywane też „wolimi oczkami”, materiał pokryciowy ich zadaszenia musi umożliwiać krycie powierzchni krzywoliniowych.

Przy małym promieniu zakrzywienia nie można będzie ułożyć tam np. dużych dachówek zakładkowych – ceramicznych lub cementowych. Konstrukcja wolego oczka wymaga też dużo miejsca na połaci dachowej; zmieszczenie obok siebie kilku lukarn tego typu może okazać się kłopotliwe lub niemożliwe.

 

Ograniczeń tego rodzaju nie stwarza montaż okien połaciowych. Można je wstawić na każdym dachu o nachyleniu powyżej 15°, w dodatku dowolnie pokrytym. Należy jedynie zadbać o rozstawienie krokwi w konstrukcji dachowej na taki wymiar, aby okno zmieściło się pomiędzy nimi bez problemów.

 

Okien połaciowych nie należy umieszczać w pobliżu kominów, wylotów kanałów wentylacyjnych i odpowietrzenia instalacji kanalizacyjnej, ze względu na możliwość przenikania z zewnątrz nieprzyjemnych zapachów lub dymu.

W zgodzie z prawem