Uderzenie pioruna lub przepięcia w instalacji elektrycznej mogą spowodować znaczne szkody - od uszkodzenia urządzeń elektronicznych aż po pożar domu. Dlatego warto przemyśleć wykonanie odpowiednich zabezpieczeń.
Uderzenie pioruna w dom bez instalacji odgromowej może mieć bardzo poważne konsekwencje, np. pożar, pęknięcie ścian, uszkodzenie izolacji fundamentów. Dzieje się tak, ponieważ po uderzeniu gromu prąd przepływa z dachu do fundamentów, a z nich do gruntu. Droga prądu może być dość zaskakująca i kręta, bo płynie on tam, gdzie opór jest najmniejszy, a materiały najmniej odporne na przebicie. Przepływowi prądu w materiałach słabo przewodzących (np. drewno, cegła) towarzyszy wydzielanie dużych ilości ciepła, gwałtowna zamiana zawartej w nich wilgoci w parę wodną, uszkodzenia mechaniczne.
Instalację odgromową buduje się po to, by stworzyć dla prądu piorunowego drogę przepływu o bardzo małym oporze - od dachu po grunt. Służą temu wykonane z metalu (zwykle stali), czyli dobrego przewodnika, zwody, przewody odprowadzające i uziom. Dzięki temu, że piorunochron dobrze przewodzi prąd, przepływa on w nim, nie wywołując uszkodzeń i oddając swoją energię ziemi.
Czasem instalację wykonuje się inaczej, np. stawiając przewyższający budynek maszt z tzw. zwodem pionowym, jednak w domach jednorodzinnych to rzadkość.
Minimalna średnica drutów na zwody i przewody odprowadzające to 8 mm. Trzeba je solidnie umocować do podłoża, bo energia wyładowania może wyrwać wsporniki. Zwody powinny zabezpieczać także kominy, anteny czy inne, szczególnie metalowe, elementy umieszczone na dachu. Ze zwodami i przewodami odprowadzającymi trzeba ponadto połączyć przebiegające w ich pobliżu metalowe elementy, np. rynny i rury spustowe. Bez takiego wyrównania potencjałów tworzą się tzw. przeskoki iskrowe, powodujące uszkodzenia i grożące pożarem.
Dawniej jako przewody odprowadzające wykorzystywano metalowe rynny, jednak obecny sposób ich wykonania - z uszczelkami w miejscach połączeń, wyklucza takie wykorzystanie.
Uwaga! Ze względu na ryzyko porażenia ludzi przewód odprowadzający powinien znaleźć się co najmniej 2 m od wejścia do budynku.
Często spotykane wykorzystywanie blaszanych pokryć dachowych jako tzw. zwodów naturalnych w większości domów jednorodzinnych jest błędem. Normy dopuszczają wprawdzie wykorzystanie pokryć blaszanych o grubości przynajmniej 0,5 mm jako zwodów, jednak stawiają równocześnie kilka innych warunków.
Jakość połączeń. Wszystkie połączenia elementów zwodu - w tym przypadku pokrycia - powinny zapewniać niezawodne przewodzenie prądu ("zapewniać galwaniczną ciągłość"). Spełnienie tego warunku jest bardzo wątpliwe w przypadku blachodachówki w arkuszach układanych na zakład i pokrytych powłoką z tworzywa sztucznego. Trzeba jednak zaznaczyć, że sama obecność powłok ochronnych nie wyklucza zastosowania blachy jako zwodu.
Ryzyko przebicia.
W efekcie jeśli blacha ma pełnić funkcję zwodu naturalnego, a równocześnie być odporna na perforację i nie zwiększać zagrożenia pożarowego, to jej minimalna grubość wynosi 4 mm. To aż 8 razy więcej niż typowa blachodachówka.
Sposobów wykonania uziomów jest kilka. Prezentujemy najpopularniejsze.
Fundamentowy, czyli stalowa taśma lub pręt w dolnej części ławy fundamentowej. Jest tani, bo nie wykonujemy dodatkowych wykopów i wystarczy użycie zwykłej stali bez powłok ochronnych, a przy tym bardzo trwały, bo zabezpieczony warstwą betonu.
Uwaga! Pręty uziomu powinny być łączone przez spawanie lub skręcane zaciskami śrubowymi. Związanie drutem jest niewystarczające.
Otokowy - w postaci zamkniętego pierścienia z taśmy stalowej ułożonej wokół budynku, w odległości 1 m od niego i zagłębionego w ziemi na 60-80 cm. Taki uziom jest jednak narażony na korozję, dlatego najlepsze, ale stosunkowo drogie, są stalowe taśmy pokryte warstwą miedzi. Natomiast warstwa ocynku ulega w gruncie rozkładowi w ciągu kilku lat.
Pionowy, czyli wbite w ziemię stalowe pręty. Jest to najłatwiejszy do wykonania uziom w już istniejącym domu. Jednak w gruntach słabo przewodzących, np. suchych piaskach, prętów uziomowych trzeba wbić dużo (minimum 30 metrów), a to kosztuje. Uziomy pionowe są ponadto, podobnie jak otokowe, narażone na korozję.
Pewnie wywołam burzę tym stwierdzeniem - jak chcesz ściągać pioruny na chatę to zakładaj instalację odgromową (chyba, że Twój dach jest najwyższym punktem w okolicy, wtedy będzie je ściągał i bez instalacji).
Autentyczny przypadek. Dom na wzniesieniu praktycznie najwyższy w okolicy. Przy nim dwa słupy wysokiego napięcia. Robiąc dach namawiałem inwestorów do montażu instalacji odgromowej. Uznali, że zbyteczne. Po sąsiedzku postawiono parterowy dom w technologii drewnianego szkieletu. W ogródku tego domku posadzono brzoskwinię. W czasie jednej z burz piorun wali w tę małą brzoskwinię! Wytworzone pole magnetyczne było tak duże, że prądy wtórne uszkodziły instalacje w obu domach. Efekt był taki, że wszyscy w około zainstalowali instalacje odgromowe na swoich dachach.
Oczywiście to piorun wybiera w co chce uderzyć więc lepiej mieć tą instalację no bo gdyby tak zechciał?
Redaktor: Jarosław Antkiewicz
2
