Żeby móc wybudować dom, trzeba załatwić formalności. Do wyboru mamy dwie główne ścieżki: uzyskanie pozwolenia na budowę domu lub zgłoszenie budowy domu. Teoretycznie, zgłoszenie miało być prostsze, ale zdecydowana większość stawiających domy Polaków wciąż wybiera wariant z pozwoleniem. Jest jeszcze trzecia opcja - najprostsza, ale dość ograniczona, czyli tzw. budowa domu „bez formalności”. To miał być hit, ale nie wyszło, i mało kto chce się tak budować.
Prawo budowlane i formalności - budowa domu
Rok 2024 nie przyniósł istotniejszych zmian w prawie budowlanym, jeśli chodzi o budowę domów jednorodzinnych. Zmiany w prawie budowlanym w 2024 roku dotyczyły natomiast budynków mieszkalnych wielorodzinnych. Konkretnie chodzi o zwiększenie między nimi odległości, co ma poprawiać komfort mieszkańców i zapobiegać patodeweloperce. Zwiększono także odległości budynków mieszkalnych od hal produkcyjnych i magazynowych. Teraz odległość ta ma wynosić przynajmniej 30 m.
Jeśli chodzi o budowę domów jednorodzinnych w 2025 roku to tu cały czas można albo zgłaszać ich budowę (jeśli obszar oddziaływania inwestycji nie wykracza poza granice działki), albo składać wnioski o pozwolenie na budowę. To drugie rozwiązanie jest stosowane przez inwestorów znacznie częściej, m.in. dlatego, że umożliwia ono wprowadzanie zmian w trakcie robót budowlanych.
Bez pozwolenia na budowę w 2025 roku zgodnie z obowiązującym prawem budowlanym można cały czas budować domy o powierzchni do 70 m2. Zakres wymaganej dokumentacji jest podobny jak w przypadku zgłoszenia z projektem. Jednak nie ma obowiązku prowadzenia dziennika budowy oraz zatrudniania kierownika budowy. Jeśli tego nie zrobimy, trzeba mieć świadomość, że odpowiedzialność za przebieg prac podczas budowy domu bierze na siebie inwestor. Aby rozpocząć budowę domu wystarczy zgłoszenie, pod które podpina się projekt zaadaptowany do konkretnej działki przez architekta z uprawnieniami oraz pozostałą dokumentację. Potem zawiadamia się organ nadzoru o planowanym terminie rozpoczęcia prac. Samą budowę można zaczynać praktycznie od razu po złożeniu dokumentów, bo organ administracji architektoniczno-budowlanej nie może zgłosić sprzeciwu do budowy. Może natomiast kontrolować inwestycję.
Czy będą zmiany w pozwoleniu na budowę w 2025 roku?
Jakiś czas temu mówiło się sporo o zmianach w prawie budowlanym, które mają umożliwić budowę na podobnych zasadach domów o powierzchni ponad 70 m2 (tak naprawdę dowolnie dużych). Jedyna różnica miała polegać na tym, że tu konieczny byłby dziennik i kierownik budowy. Pomysł ten nie wszedł na razie w życie i nie wiadomo czy w ogóle kiedykolwiek to nastąpi. Raczej nie przewiduje się, że zmiany dotyczące formalności związanych z otrzymywaniem pozwoleń na budowę zostaną wprowadzone w 2025 roku.
Pozwolenie na budowę domu czy zgłoszenie budowy: czym się różnią?
Dawniej na budowę każdego domu trzeba było dostać pozwolenie. Sytuacja zmieniła się w 2015 r., kiedy to, celem ograniczenia biurokratycznych procedur i ułatwienia życia inwestorom, wprowadzono możliwość budowy domu na zgłoszenie. Z perspektywy czasu widać, że udogodnienie nie cieszy się wielką popularnością, w tej procedurze budowanych jest bowiem tylko kilka procent wznoszonych w Polsce domów jednorodzinnych.
Pozwolenie na budowę domu jest niezbędne, gdy obszar oddziaływania inwestycji (określa go projektant) wykracza poza granice działki, na której chcemy się budować, albo gdy prawo wymaga przeprowadzenia postępowania środowiskowego (działka znajduje się na terenie objętym ochroną przyrody). W pozostałych przypadkach inwestor decyduje, czy zgłosi budowę, czy złoży wniosek o pozwolenie na budowę.
Do zgłoszenia dołącza się jednak praktycznie te same dokumenty, co do wniosku o pozwolenie na budowę (czyli 3 egzemplarze projektu budowlanego z uzgodnieniami, oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, itd.).
Procedura ze zgłoszeniem jest krótsza i prostsza - na milczącą zgodę urzędu czeka się 21 dni, a nie jak przy pozwoleniu na budowę do 65 dni, nie ma też postępowania administracyjnego z udziałem stron, więc sąsiad niczego nie oprotestuje. Jednak większość inwestorów wciąż występuje o pozwolenie na budowę - w przypadku małych działek obszar oddziaływania budynku często wykracza poza ich granice, przy zgłoszeniu trudniejsze jest też wprowadzanie zmian w trakcie robót.
Kto wydaje pozwolenie na budowę domu?
Pozwolenie na budowę domu jest wydawane przez organ administracji architektoniczno-budowlanej właściwy dla danego starostwa powiatowego. Weryfikację wniosku i decyzję o pozwoleniu wydaje powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego (PINB). Jeśli chcemy zbudować dom na terenie miasta to pozwolenie wydaje właściwy urząd miasta, czy dzielnicy.
Kto może wystąpić o pozwolenie na budowę
O pozwolenie na budowę może wystąpić osobiście inwestor (właściciel domu) lub w jego imieniu wyznaczony pełnomocnik.
Gdzie złożyć wniosek o pozwolenie na budowę?
Pozwolenie na budowę, użytkowanie lub rozbiórkę wydaje starosta powiatowy. W tym celu, we właściwym urzędzie, w wydziale architektury bądź urbanistyki w starostwie powiatowym, trzeba złożyć wniosek o pozwolenie na budowę (formularz urzędowy). W przypadku miast na prawach powiatu - w urzędzie miasta, a w Warszawie w urzędzie dzielnicy. Wniosek można złożyć osobiście lub wysłać go tradycyjną pocztą. Można również złożyć elektroniczny wniosek o pozwolenie na budowę przez internet, korzystając z portalu e-budownictwo.gunb.gov.pl
Pozwolenie na budowę zawiera następujące informacje:
- Dane inwestora - imię i nazwisko, adres i dane kontaktowe,
- Lokalizacja inwestycji - adres lub opis lokalizacji, gdzie będzie prowadzona budowa,
- Opis inwestycji - opis planowanego przedsięwzięcia, w tym rodzaj budynku, jego przeznaczenie i zakres prac budowlanych,
- Warunki techniczne - czyli wymagania techniczne, zgodne z obowiązującymi przepisami i normami budowlanymi,
- Dokumentację projektową - informacje o projekcie budowlanym, na podstawie którego udzielono pozwolenia,
- Data wydania i okres ważności pozwolenia,
- Podpisy i pieczęcie - podpisy upoważnionych przedstawicieli urzędu.
Jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania pozwolenia na budowę domu jednorodzinnego?
Do wniosku o pozwolenie na budowę należy dołączyć 3 egzemplarze projektu budowlanego, oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz wypis i wyrys z planu zagospodarowania przestrzennego bądź decyzję o warunkach zabudowy, jeśli na danym obszarze plan nie obowiązuje.
Kompletna dokumentacja potrzebna do uzyskania pozwolenia na budowę to:
- wniosek o pozwolenie na budowę;
- projekt zagospodarowania działki i projekt architektoniczno-budowlany w formie papierowej lub elektronicznej;
- opinie, uzgodnienia, pozwolenia i inne dokumenty (lub ich kopie), jeśli zobowiązują do tego odrębne przepisy;
- zaświadczenie, że projektant ma odpowiednie uprawnienia, wydane przez właściwą izbę samorządu zawodowego (na przykład izbę architektów), aktualne na dzień, w którym został opracowany projekt;
- oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane;
- decyzja o warunkach zabudowy - jeśli dla terenu, na którym znajduje się działka, nie obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego;
- oświadczenie projektanta o możliwości podłączenia domu do istniejącej sieci ciepłowniczej;
- inne dokumenty, jeśli wymaga tego urząd.
Ile się czeka na pozwolenie na budowę? Kiedy można rozpocząć budowę?
Jak już pisaliśmy, na wydanie pozwolenia na budowę urząd ma 65 dni od złożenia wniosku. Ten czas może się wydłużyć, jeżeli wniosek jest niekompletny (brakuje jakichś dokumentów) albo jest niezgodny z prawem (np. dom zaplanowano zbyt blisko ulicy).
Do terminu oczekiwania wydania decyzji pozwolenia na budowę nie wlicza się okresów zawieszenia postępowania oraz opóźnień z winy inwestora, albo z przyczyn niezależnych od urzędu. Jeśli np. sąsiedzi złożą odwołanie, sprawa się wydłuży.
Pozwolenie na budowę staje się prawomocne, gdy żadna ze stron postępowania nie wniesie odwołania w ciągu 14 dni od daty otrzymania decyzji.
Jak długo jest ważne pozwolenie na budowę domu?
Pozwolenie na budowę domu jest ważne 3 lata. W tym czasie należy rozpocząć roboty związane z budową domu. Ewentualne przerwy w pracach również nie mogą być dłuższe niż 3 lata. Jeśli przerwa będzie zbyt długa, albo inwestor nie rozpocznie robót związanych z budową domu w wyznaczonym czasie, pozwolenie wygasa.
Ile to kosztuje pozwolenie na budowę 2025 roku?
Wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę jest bezpłatne. Jeśli jednak inwestor planuje wykorzystywać część domu w celach innych niż mieszkaniowe, np. na sklep albo warsztat, to musi zapłacić 1 zł za każdy m2 powierzchni użytkowej, ale nie więcej niż 539 zł.
Rejestr wniosków pozwolenia na budowę
W internetowym serwisie uruchomionym przez Główny Urząd Nadzoru Budowlanego w Warszawie jest prowadzony rejestr wniosków i decyzji o pozwoleniu na budowę. Żeby znaleźć pozwolenie lub zgłoszenie budowy wystarczy skorzystać bezpłatnie w ogólnodostępnej wyszukiwarki RWDZ - wyszukiwarka.gunb.gov.pl Rejestr zawiera dane od 2016 roku dotyczące budowy wolno stojących budynków mieszkalnych jednorodzinnych, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub na działkach, na których zostały zaprojektowane, wolno stojących parterowych budynków stacji transformatorowych i kontenerowych stacji transformatorowych o pow. zabudowy do 35 m2 oraz sieci: elektroenergetycznych obejmujących napięcie znamionowe nie wyższe niż 1 kV, wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych i telekomunikacyjnych.
Kiedy nie jest potrzebne pozwolenie na budowę? Na czym polega budowa domu bez pozwolenia?
Z początkiem 2022 r. pojawiła się możliwość budowy domów do 70 m2 powierzchni zabudowy bez pozwolenia na budowę. Taki mały dom można postawić bez zatrudniania kierownika budowy, prowadzenia jej dziennika i występowania o pozwolenie na budowę. Wystarczy zgłoszenie budowy, do którego potrzebny jest projekt, zaadaptowany do konkretnej działki przez osobę z uprawnieniami.
Co ważne, te 70 m2 to powierzchnia zabudowy. Dom musi być wolnostojący i mieć nie więcej niż dwie kondygnacje. Poddasza nieużytkowego nie traktuje się jako kondygnacji. Obszar oddziaływania inwestycji ma się w całości mieścić na działce inwestora, na 500 m2 działki może przypadać nie więcej niż jeden domek.
Konieczny miejscowy plany zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy
Budowa domu do 70m2 bez pozwolenia na budowę musi być zgodna z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jeśli go nie uchwalono, trzeba wystąpić o wydanie decyzji o warunkach zabudowy. Tę urząd ma przygotować w 21 dni.
Odpowiedzialność inwestora związana z budową domu bez pozwolenia
Co ciekawe, organ administracji architektoniczno-budowlanej nie może zgłosić sprzeciwu do dokonanego zgłoszenia budowy, którą wolno rozpocząć od razu po złożeniu dokumentów. Warto pamiętać, że dom do 70m2 ma być budowany na własne potrzeby mieszkaniowe. Inwestor składa stosowne oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności karnej. W przypadku rezygnacji z usług kierownika budowy, odpowiedzialność za jej przebieg bierze na siebie inwestor, również podpisując odpowiednie oświadczenie. Według danych Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego w 2023 r. zgłoszono 910 budów „bez formalności” (na blisko 72,5 tys. rozpoczętych budów domów jednorodzinnych).
Fot. otwierająca: Adobe Stock
Skomentuj
