Urządzenie kuchni w nowym domu to niełatwe i nietanie zadanie. Pomieszczenie to musi być nie tylko efektowne i modne, ale przede wszystkim zaplanowane z uwzględnieniem zasad ergonomii. Wygoda przygotowywania posiłków jest tu priorytetem. Oczywiście, ważne są też użyte materiały wykończeniowe, zabudowa meblowa, sprzęty oraz wyposażenie ułatwiające gotowanie. Najlepiej jeśli wszystko to zaprojektowane jest zgodnie z najnowszymi trendami.
Joanna Dąbrowska
Data publikacji: 2020-08-25
Data aktualizacji: 2023-01-18
Kuchnia to serce domu. Miejsce, w którym spędzamy sporo czasu, nie tylko przygotowując posiłki. Jeśli jest na tyle duża, że zmieści się w niej stół lub wyspa, przy której można również usiąść, są to miejsca nie tylko do spożywania posiłków. Przy stole toczy się życie rodzinne - małe dzieci rysują, starsze odrabiają lekcje, dorośli pracują przy komputerze. Tu wszyscy domownicy spędzają czas razem, rozmawiając i dzieląc się wydarzeniami minionego dnia. Nierzadko przy kuchennym stole prowadzone są najciekawsze rozmowy w trakcie domowych imprez.
Oprócz stołu niezbędna jest zabudowa meblowa oraz kuchenka z piekarnikiem, lodówka z zamrażarką, zlew i zmywarka. Te trzy grupy sprzętów trzeba rozlokować tak, by tworzyły wygodny ciąg połączony blatami.
Kolejność rozmieszczenia sprzętów i minimalne, wygodne odległości między nimi.
Optymalne rozplanowanie sprzętów i rodzaju szafek wcale nie jest proste. Najlepiej przy urządzaniu kuchni skorzystać z pomocy architekta wnętrz, który wysłucha naszych oczekiwań i zaproponuje kilka możliwości ich spełnienia. Współpraca z projektantem ułatwi optymalizację kosztów i zminimalizuje ryzyko popełnienia błędów, które mogą się ujawnić dopiero podczas codziennej eksploatacji. Warto o tym pomyśleć, tym bardziej że w większości nowych domów kuchnia nie stanowi oddzielnego pomieszczenia, lecz jest połączona z salonem i całą strefą dzienną. Wszystkie te wnętrza powinny być spójną całością.
Pamiętajmy, że szczegółowe zaprojektowanie tego wnętrza jest niezbędne już na początku prac wykończeniowych, zanim elektryk i hydraulik poprowadzą instalacje. Wymaga to dokładności w precyzyjnym wyznaczeniu lokalizacji gniazdek elektrycznych (minimum 10) i podłączeń wodno-kanalizacyjnych. Przemyślane decyzje zaprocentują później, podczas montażu mebli i sprzętu AGD, nie trzeba będzie bowiem przesuwać, przerabiać czy podcinać od tyłu szafek.
Zanim zaczniemy szukać wykonawcy zabudowy meblowej, poszukajmy inspiracji w magazynach wnętrzarskich i na forach internetowych. Wszak kuchnia to nie tylko meble i sprzęty, ale również odpowiednio wykończone posadzki, przestrzeń na ścianie nad blatem, oświetlenie i dekoracje. Elementów, które mają do siebie pasować, jest wiele - powinniśmy je dobrze przemyśleć, by potem przez lata cieszyć się modną, nowoczesną i wygodną kuchnią. Firmy sprzedające meble kuchenne oferują przygotowanie wizualizacji - warto z nich korzystać.
Przy planowaniu należy przestrzegać zasad tzw. trójkąta roboczego, łączącego trzy najważniejsze elementy - lodówkę (strefa przechowywania), zlew ze zmywarką (zmywanie) i kuchenkę z piekarnikiem (gotowanie i pieczenie). Najwygodniej sprzęty te umieścić w kolejności - najpierw chłodziarka (najbliżej wejścia do kuchni), po niej blat do wstępnej obróbki produktów i zlew, w którym je myjemy, następnie główny blat roboczy, później kuchenka i na koniec fragment blatu do odstawiania gotowych dań. Taki "ciąg technologiczny" można wpisać w przestrzeń o dowolnej wielkości i kształcie.
Trzy warianty ergonomicznego rozmieszczenie sprzętów w zależności od kształtu zabudowy meblowej.
Wybieramy odpowiedni stół
Szukając odpowiedniego stołu, warto posłużyć się modułem dla jednej osoby i dopasować jego wielkość do liczby stałych domowników. Jeżeli nie przewidujemy wykorzystywania na co dzień dużego stołu, najwygodniej kupić rozsuwany, który w razie potrzeby zmieści większą liczbę biesiadników.
Jedna osoba potrzebuje:
40 x 60 cm powierzchni blatu;
60 cm odcinek wzdłuż stołu na krzesło;
minimum 80 cm miejsca z tyłu, aby wygodnie je odsunąć.
Aranżacja kuchni - podłogi i ściany
Na kuchennych posadzkach i ścianach od lat królują różnego rodzaju i wielkości płytki. Popularny jest gres, ceramika oraz kamień. Materiały te są trwałe, odporne na zaplamienie i uszkodzenie. Oferowane są w ogromnej gamie kolorystycznej oraz w wielu wymiarach, od drobnej mozaiki po wielkie kafle. Na ogół mocuje się je do podłogi na klej, a szczeliny wypełnia fugą.
Aby płytki na ścianach i podłogach były ułożone równo trzeba użyć krzyżyków. (fot. AS)
W kuchniach użytkowanych mniej intensywnie i połączonych z salonem inwestorzy decydują się na panele lub drewno. Materiały te nie są przeznaczone do kuchni, ale jeśli są odpowiednio pielęgnowane, przez wiele lat nie wymagają wymiany (panele) ani odnawiania (drewno można wycyklinować i powtórnie zabezpieczyć). Najlepsze są gatunki egzotyczne - jatoba, merbau - od krajowych odporniejsze na wodę. Panele powinny mieć wysoką klasę ścieralności - AC4 albo AC5 i być odporne na wilgoć, np. winylowe.
We wnętrzach urządzonych w loftowym lub industrialnym stylu, na posadzce można pozostawić beton, zabezpieczając go jedynie impregnatem lub specjalną farbą.
Ściany nad blatem można wykończyć również płytkami (hitem ostatnich sezonów są te w kształcie cegieł), szklaną mozaiką, szkłem w jednolitym kolorze lub z nadrukiem, blachą. Można również zaimpregnować beton (nie tynkując ścian) albo nałożyć na ścianę po otynkowaniu specjalną masę lub płyty go imitujące. Pozostałe fragmenty ścian na ogół maluje się farbami lateksowymi przeznaczonymi do kuchni. Miejsca, które chcemy wyeksponować można udekorować bardzo modnymi od lat płytkami, które imitują cegłę lub fototapetą.
Pamiętajmy by posadzki i ściany wykończyć przed montażem mebli.
Ściana kuchenna może być wykończona np. czerwonymi płytkami ułożonymi w cegiełkę. (fot. Imola Ceramica)
Ściany kuchni urządzonej w stylu industrialnym może zdobić surowy beton lub tapeta, naśladująca np. starą ceglaną ścianę po zbiciu tynku. (fot. Rasch)
Najpopularniejszy materiał na posadzkę w kuchni to płytki. We wnętrzach połączonych z salonem dobrze jest zastosować jednolity materiał, np. płytki imitujące drewno. (fot. A&K)
Jasne płytki z drobnymi trójkątnymi podziałami z metaliczną powierzchnią idealnie pasują do kamiennego blatu. (fot. TILE.EXPERT)
Alternatywą dla płytek mogą być naklejki, sprzedawane w arkuszach. (fot. Pixers)
Aranżacja kuchni - blaty
Kuchenne blaty powstają z przeróżnych materiałów. Najpopularniejsze są płyty MDF pokrywane laminatem imitującym drewno lub kamień, tafle granitu lub marmuru, zaolejowane drewno lub konglomerat. Najdroższy, ale i najbardziej trwały i efektowny z nich jest granit. Taki blat jest odporny na wysoką temperaturę, na zarysowania i wnikanie rozlanych płynów.
W przypadku blatów, oprócz doboru materiału istotna jest ich wysokość oraz szerokość.Standardowo montuje się je 85 cm od posadzki, ale by pracowało się przy nich wygodnie, powinny być dopasowane do wzrostu osób najczęściej gotujących. Dłuższe korzystanie z takiego blatu osoby o wzroście powyżej 180 cm nie będzie komfortowa i prawdopodobnie zakończy się bólem pleców. W takich przypadku warto rozważyć umieszczenie blatów na wysokości 90 cm, a jeśli wszyscy stali użytkownicy są wysocy - jeszcze wyżej.
Różne czynności podczas przygotowywaniu posiłków wymagają innego ułożenia ciała, a więc i innej wysokości płaszczyzny roboczej. Zarówno płyta grzewcza, jak i blaty przeznaczone do wykorzystania przy czynnościach wymagających użycia siły (np. ugniatanie ciasta), powinny znaleźć się nieco niżej, tak aby umożliwić pracę z wyprostowanymi rękami, co zagwarantuje wolniejsze męczenie się. Z kolei zlewozmywak ma być podniesiony względem standardowych blatów.
Przykładowo dla osoby o wzroście 165 cm, płyta grzewcza powinna zostać osadzona na wysokości 80-85 cm, blaty robocze 90-95 cm, zlewozmywak na 1-1,05 m. Ale już ktoś o wzroście 190 cm wszystkie te blaty musi mieć zamontowane przynajmniej 10 cm wyżej. Pozostaje kwestia estetyki takich "schodków" w kuchni. Dobry architekt wnętrz poradzi sobie z tym bez problemu.
Szerokość blatów zależy również od wzrostu użytkowników oraz tego, czy planujemy szafki wiszące i jaką rolę mają one pełnić. Jeśli będą się w nich przedmioty używane codziennie, to warto umieścić je niżej, w wygodnym zasięgu. Taka wysokość to 45-50 cm nad blatem. Tak nisko umieszczona szafka zasłania sporą część płaszczyzny roboczej nawet osobom niezbyt wysokim. Rozwiązaniem jest wówczas poszerzenie blatu.
Blat na wyspie powinien być wykonany z trwałych i efektownych materiałów. (fot. z lewej: Pfleiderer, fot. z prawej: Technistone)
Aranżacja kuchni - zabudowa meblowa
Modne są fronty z egzotycznych fornirów, albo z fornirów modyfikowanych, z płyty MDF lakierowanej na wysoki połysk oraz meble drewniane w stylu angielskim, skandynawskim, prowansalskim.
W przypadku szafek wiszących najmniej wygodne są popularne od zawsze drzwiczki otwierane na boki. Ograniczają one kąt, z którego można widzieć zawartość półek i sięgnąć po nią, dodatkowo zacieniają i tak już nie najlepiej oświetloną przestrzeń, a także wprowadzają ryzyko uderzenia się o otwarte drzwiczki.
Zdecydowanie praktyczniejszym rozwiązaniem jest front uchylany do góry. Podczas gotowania, szafki mogą być otwarte, bo gdy znajdują się wysoko, nie ma ryzyka, że nabijemy sobie o nie guza. Ponadto takie modele wyposażone są w system cichego domykania - opadają łagodnie. Niektóre mechanizmy umożliwiają obsługę dwóch frontów jednym uchwytem. Proponowane bywa też elektryczne wspomaganie tego ruchu.
Producenci oferują przeróżne systemy przesuwane pionowo - po lekkim naciśnięciu albo pociągnięciu za uchwyt - wysuwają się, a następnie unoszą. Z kolei wersje łamane - po pociągnięciu za uchwyt łamią się i podnoszą.
Drzwiczki otwierane kołyskowo poruszają się po linii łuku i układają na górnym korpusie mebla.
Optymalne zaprojektowanie szafek umożliwia umieszczenie lodówki, kuchenki i innych sprzętów w jednolitej zabudowie na całej ścianie. (fot. Max Kuchnie)
Meble w stylu klasycznym - ramiakowa konstrukcja bielonych dębowych frontów, pilastry, kolumny, głowice, ozdobne listwy, przegródki na talerze i małe szuflady - idealnie pasują do drewnianego blatu. (fot. WFM Kuchnie)
W przypadku zabudowy stojącej, najwygodniejsze są szuflady o różnej wysokości i szafki typu cargo, czyli mechanizm z koszami wyjeżdzającymi na szynach. Na ogół stosuje się go w wąskich, głębokich szafkach, bo daje łatwy dostęp do wszystkich schowanych wewnątrz rzeczy. Kosze wysuwa się z całą zawartością (w zwykłej szafce trzeba najpierw wyjąć przedmioty znajdujące się z przodu).
W narożnikach sprawdzi się cargo z obrotowym stelażem (karuzelą) albo ruchomymi koszami, np. na garnki - po wyciągnięciu i odchyleniu na bok przednich, tylne trafiają na ich miejsce.
Moda na minimalizm skłania inwestorów do montażu frontów bezuchwytowych, tworzących jednolitą powierzchnię, bez dodatkowych elementów. Aby otworzyć szufladę lub szafkę, wystarczy lekko nacisnąć front. Komfort użytkowania mebli bez uchwytów można zwiększyć wyposażając je w elektryczne wspomaganie ruchu. Po krótkim naciśnięciu frontu szuflady wysuną się dalej same.
W szufladach SB Slim Box firmy Amix można przechowywać przedmioty o łącznej wadze nawet do 40 kg (fot. Amix)
Producenci oferują także rozmaite mechanizmy do szuflad - prowadnice zapewniające pełen wysuw bez chwiania się na boki oraz systemy samodomykania z amortyzacją (szuflada zwalnia tuż przed zamknięciem, a potem się domyka). Planując zabudowę kuchenną, warto pamiętać o wysokiej szufladzie na pojemniki na segregowane śmieci.
Zabudowa nie musi mieć jednego koloru. Dodanie do bieli frontów w odcieniu jasnego jesionu ociepli wnętrze. (fot. IKEA)
Choć od kilku lat hitem kolorystycznym zabudowy meblowej jest biel, coraz więcej inwestorów wybiera odcienie szarości i grafitu. (fot. Ballinglov)
Aranżacja kuchni - oświetlenie
W kuchni najważniejsze jest oświetlenie blatu roboczego. Najczęściej pod szafkami wiszącymi mocuje się LED-owe punkty świetlne, listwy albo taśmy. Nie należy jednak rezygnować z górnego oświetlenia, które przyda się choćby podczas sprzątania. Niezbędna jest też lampa nad stołem, umieszczona na takiej wysokości aby światło nie raziło w oczy siedzących przy nim osób.
Droższe modele kuchennej zabudowy są wyposażane w oświetlenie zintegrowane z meblami - półprzezroczyste dna szafek z umieszczonym w ich wnętrzu oświetleniem płaszczyznowym, szuflady z oprawami uruchamianymi automatycznie po ich wysunięciu, podświetlone krawędzie blatu i półek w szafkach, uchwyty mebli, a nawet przypodłogowe cokoły.
Blat roboczy wymaga solidnego oświetlenia. Sprawdzą się tu lampy punktowe mocowane np. pod wiszącymi szafkami. (fot. Massive)
Szuflady zabudowy kuchennej mogą być wyposażone w oprawy LED-owe osadzone w listwie pod blatem. (fot. Zajc Kuchnie)
Do loftowej kuchni pasują lampy w przemysłowym stylu. (fot. Pfleiderer)
Aranżacja kuchni - sprzęt AGD
Urządzenia AGD stanowią potężny segment rynku, a wybór tych najodpowiedniejszych jest sporym wyzwaniem. Najważniejsze - i najtrudniejsze - to wybrać z bogatej oferty producentów te, które w największym stopniu spełnią nasze oczekiwania. Moda na otwieranie tej strefy domu przyniosła popularność sprzętów do zabudowy.
W każdej nowoczesnej kuchni niezbędne są:
chłodziarko-zamrażarka
Wolno stojąca może mieć prostą prostą formę i biały lub metaliczny front, albo naśladować styl vintage i kolorem przyciągać uwagę. W dużej rodzinie sprawdzi się model side by side, w mniejszej wystarczy pojedynczy. Zainstalowana w drzwiach kostkarka do lodu nie jest już nowością. Do standardu należą też systemy zapobiegające szronieniu, wymuszona cyrkulacja powietrza i strefy zróżnicowanej temperatury oraz wilgotności. Niektórzy producenci wprowadzają powłoki antybakteryjne i systemy jonizujące, które pozwalają dłużej zachować świeżość przechowywanych produktów.
Warto jednak wiedzieć, że np. chłodziarko-zamrażarka ukryta w szafce, w porównaniu z zajmującym tyle samo miejsca modelem wolno stojącym, będzie miała mniejszą pojemność.
Chłodziarka w stylu retro z dolnym zamrażalnikiem (fot. a) Gorenje) oraz model dwudrzwiowy z barkiem i kostkarką do lodu (fot. b) Samsung).
Nowoczesne chłodziarki wyposażone są w różne pojemniki z przegródkami i tace (fot. Gorenje)
piekarnik
Obecnie sprzedawane urządzenia są funkcjonalne i energooszczędne, niektóre mają wbudowaną elektroniczną książkę kucharską. Dzięki pokrywającym komorę od wewnątrz emaliom katalitycznym, łatwiej usunąć przypalone resztki potraw, a w wersjach wyposażonych w funkcję pirolizy (wypalania w bardzo wysokiej temperaturze), pozostałości pieczenia ulegają spopieleniu - wystarczy je wymieść, by piekarnik lśnił jak nowy. Przy podziale na strefy, jednocześnie można piec np. mięso i ciasto - zapachy obu potraw się nie mieszają.
Piekarnik elektryczny wyposażony m.in. w system czyszczenia, termosondę, 17 funkcji grzania (w tym pieczenia chleba, pizzy, fermentacji, rozmrażania), 50 programów automatycznych i opuszczaną grzałkę grilla. (fot. Teka)
płyta kuchenna lub kuchenka
Najmodniejsze są płyty elektryczne, szczególnie indukcyjne, bardzo szybko się nagrzewające. Niestety, wymagają stosowania przeznaczonych do nich garnków. Popularne niegdyś płyty i kuchenki gazowe nadal mają swoich zwolenników, mimo że gaz brudzi naczynia, jest jednak tańszy od energii elektrycznej. Wersje gazowe w standardzie oferują zapalarkę i zabezpieczenie przed wypływem gazu. Płyty grzewcze mają różne wymiary i liczbę palników. Ich powierzchnię może stanowić szkło, płyta ceramiczna lub stal nierdzewna.
Płyta indukcyjna z wbudowanym wyciągiem może być zamontowana niezależnie od lokalizacji szybu wentylacyjnego. (fot. AEG)
okap
Może być szufladkowy (zwany też SLIM) - jego wymiary i konstrukcję trzeba uwzględnić, przy planowaniu, by dopasować szafkę - lub wolno wiszący. Szczególnie ten drugi typ wymaga precyzyjnego przygotowania instalacji, żeby zachować estetykę i wzornictwo niezakłócone nieestetycznymi kablami czy kanałem wentylacyjnym. Okap powinien wisieć 75 cm nad płytą gazową albo 65 cm nad elektryczną.
Wzorów okapów jest wiele. Te wolno wiszące, zwłaszcza nad wyspą kuchenną, stanowią efektowną dekorację wnętrza. Modne są proste wersje np. w formie okrągłych czarnych lub kolorowych tub, w kolorze inox połączone ze szkłem lub wyroby stylizowane na piece kuchenne.
Okap kominowy w kolorze czerwonym z oświetleniem LED, timerem i panelem dotykowym. (fot. Ciarko)
Okap powinien być podłączony do oddzielnego przewodu wentylacyjnego. (fot. Gorenje)
zmywarka
Obecnie to podstawowe wyposażenie każdej nowoczesnej kuchni. Już nikt nie ma wątpliwości, że mycie w niej naczyń to nie tylko dbanie o własne dłonie i wolny czas, ale przede wszystkim mniejsze zużycie wody i detergentów, zatem przejaw troski o środowisko i wysokość rachunków. Na ogół w nowych domach montuje się jej odmiany do zabudowy. Urządzenia te mogą mieć nakładane drzwiczki na całą płaszczyznę klapy (tzw. zintegrowana) lub niższe z widocznym panelem sterującym (nieco wygodniejsza forma, łatwiejsza w obsłudze). Większość modeli ma podobne funkcje.
Praktycznym wyposażeniem są szuflady na sztućce. W rodzinie czteroosobowej lepiej sprawdzi się model o szerokości 60 cm niż 45 cm. Zmywarka powinna sąsiadować ze zlewem, oprócz sytuacji, kiedy jest on w narożniku zabudowy. Wtedy należy ją odsunąć od zlewu o 60 cm po to, by przy otwartych drzwiach wygodnie stać przed szafką zlewozmywakową. Podczas załadunku zmywarki często bowiem jednocześnie korzystamy z kosza na odpadki lub płuczemy talerze z resztek. Nigdy nie należy ustawiać tuż koło siebie zlewozmywaka i kuchenki gazowej - zmywając, można zalać palniki.
W każdej kuchni przyda się zmywarka. Najwygodniejsza jest ta o szerokości 60 cm. Można wybrać model wolno stojący lub przeznaczony do zabudowy. (fot. Candy Hoover)
małe AGD
Mikrofalówka, ekspres do zabudowy czy inne drobne sprzęty kuchenne takie jak blender, mikser, nóż elektryczny, krajalnica, czajnik elektryczny, toster, sokowirówka - trzeba znaleźć dla nie odpowiednie, wygodne miejsce i przygotować podłączenia elektryczne.
Blender kielichowy z płynną regulacją prędkości przyda się w każdej kuchni. (fot. Amica)
Zlewozmywaki i baterie w nowoczesnej kuchni
Najlepiej umieścić zlewozmywak blisko okna, by podczas zmywania móc korzystać z naturalnego oświetlenia. Dobierając zlewozmywak, musimy zdecydować czy ma być stalowy, ceramiczny, z granitu czy np. zintegrowany z blatem.
Do wyboru są modele kwadratowe, prostokątne, okrągłe, trapezowe i narożne, jedno- lub dwukomorowe, z ociekaczem lub bez. Najwygodniejsza bateria zlewozmywakowa ma wyciąganą wylewkę. Atrakcyjną formę mogą mieć wersje stojące, szczególnie te wyeksponowane na kuchennej wyspie.
Zlewozmywak (tu z wyciąganą wylewką) może mieć np. dwie komory i ociekacz i być wykonany z ceramiki (fot. z lewej: Ferro) lub jedną komorę i stanowić zintegrowaną całość z blatem (fot. z prawej: Technistone).
Pojedynczy okrągły zlewozmywak ze stali nierdzewnej sprawdzi się w małej kuchni. (fot. Franke)
Przydatne wyposażenie:
przegrody do szuflad - położenie listew poprzecznych ustawia się odpowiednio do wielkości przechowywanych przedmiotów. Solidne mocowanie ram gwarantują magnesy lub elementy antypoślizgowe;
wkłady na sztućce - mogą dzielić głęboką szufladę na dwie płytsze, w których zmieści się więcej przedmiotów;
uchwyty na talerze - zapobiegają ich przesuwaniu i ewentualnemu rozbiciu wewnątrz szuflady. Układa się je jeden na drugim - pojedynczy uchwyt może zmieścić nawet kilkanaście sztuk;
ociekarka do naczyń - możemy postawić ją na blacie, zawiesić na relingu, ukryć w szufladzie lub w szafce.
W prasie budowlano-wnętrzarskiej od początku drogi zawodowej. W miesięczniku „Budujemy Dom” pracuję od kilkunastu lat. Moja ulubiona tematyka to architektura i aranżacja wnętrz. Śledzę trendy i nowości rynkowe. Cenię sobie kontakt z naturą. Kocham jazdę na nartach i pływanie kajakiem. W wolnym czasie spełniam marzenia podróżnicze - bliskie i dalekie.
Dobrze jest wcześniej przyjrzeć się różnym wnętrzom. Czasami w taki sposób można zaoszczędzić na projektowaniu (jeżeli ma się odpowiednie wyczucie estetyki). Mi się udało z kilku źródeł (Pinterest, Homebook) wyciągnąć naprawdę wiele i stworzyć sobie kuchnię taką jak ...
Nowoczesna kuchnia przede wszystkim powinna być użyteczna i praktyczna, ale też urządzona w sposób dopracowany. Wydaje mi się, że najlepiej jakby była prosta, no i bez nadmiaru dodatków, bo wtedy nowoczesne kuchnie tracą swój prosty charakter.
Gość Monika
01-04-2009 20:19
(fot. Black Red White) ta kuchnia po prostu mnie urzekła, poczułam sie jak w domu Hobbita...Sama mam trochę kamienia w domu i takie odniesienie do natury świetnie nadaje miękkość pomieszczeniom i sprawia wrażenie przytulnego gniazdka.
3
