Instalacja z wykopem

Zasada podłączania przewodów do gniazda z bolcem Kilka niewielkich urządzeń zabezpieczających może uratować nasze zdrowie, dom, sprzęt (fot. Moeller)Elektryczność jest najbardziej „wstrząsającą” instalacją, określaną często układem nerwowym budynku. Wnosi do naszych domów światło, dźwięk, obraz, ale też liczne niebezpieczeństwa. Dlatego najważniejszym elementem tej instalacji są zabezpieczenia chroniące nas zarówno przed awariami systemu, jak i przed...

Zasada podłączania przewodów do gniazda z bolcem

Kilka niewielkich urządzeń zabezpieczających może uratować nasze zdrowie, dom, sprzęt (fot. Moeller)

Elektryczność jest najbardziej „wstrząsającą” instalacją, określaną często układem nerwowym budynku. Wnosi do naszych domów światło, dźwięk, obraz, ale też liczne niebezpieczeństwa. Dlatego najważniejszym elementem tej instalacji są zabezpieczenia chroniące nas zarówno przed awariami systemu, jak i przed nami samymi.

Współczesny dom wyposażony jest w wiele instalacji nazywanych ogólnie elektrycznymi. Podstawowa zasila oświetlenie, AGD, urządzenia technicznej obsługi domu, sprzęt audiowizualny itp. Oprócz tego przeważnie mamy też instalację sygnalizacji dzwonkowej, telefoniczną, zewnętrznej ochrony przed skutkami wyładowań, wewnętrznej ochrony przed skutkami wyładowań atmosferycznych i przepięć występujących w sieci zasilającej budynek oraz instalację ochronnych uziemień wyrównawczych. W zależności od standardu wyposażenia mogą także występować: instalacja telewizyjna oraz sygnalizacyjna, wykrywająca różne zagrożenia, takie jak pożar czy włamanie, instalacja dystrybucji dźwięków i obrazu tzw. multiroom (wielopokojowa), jak też instalacja komputerowa. Skoncentrujmy się jednak na instalacjach podstawowych i ochrony wewnętrznej.

Projekt przed czy po?

Przez długie lata instalację wykonywano w oparciu o wcześniej przygotowany projekt. Dokumentacja pozwalała na lepsze rozplanowanie rozmieszczenia opraw oświetleniowych zainstalowanych na stałe, gniazdek wtyczkowych, tras układania przewodów itp. Jeżeli instalacja została wykonana zgodnie z projektem, inwestor dysponuje dokumentacją niezbędną podczas eksploatacji domu – szczególnie ważną przy wszystkich „ingerencjach” w ściany, od wbicia gwoździa do ich przesuwania i wyburzania. Dziś projekt instalacji również jest wykonywany przed budową domu, ale inwestorzy coraz rzadziej z niego korzystają. Mnogość instalacji dodatkowych oraz projektowanie parteru jako jednej przestrzeni – kuchni, jadalni, salonu i holu – sprawiają, że inwestorzy mają więcej możliwości indywidualnego urządzenia domu. Pojawiają się też nietypowe potrzeby. Bardzo często do wykonania projektu jest zatrudniany specjalista (koniecznie z uprawnieniami), który planuje instalację wraz z właścicielami, już po postawieniu domu, dosłownie chodząc po nim i pokazując palcem, co, gdzie będzie stało.

Koszt dokumentacji w stosunku do całości nakładów jest niewielki – w zależności od zakresu opracowania wynosi od 3 do 6 tysięcy złotych.

Niezmiennym punktem instalacji jest jej „centrum dowodzenia”, czyli tablica rozdzielcza. Umieszcza się ją w zamykanej wnęce lub szafce, najczęściej w wiatrołapie. Tablica, będąca elementem nowo wykonywanej lub modernizowanej instalacji, powinna zawierać zarówno zabezpieczenia nadmiarowoprądowe, jak i różnicowoprądowe, a także aparaturę wewnętrznej ochrony od przepięć atmosferycznych i łączeniowych.

Stoją na straży

Dobór zabezpieczeń (podobnie jak całej instalacji) wymaga wiedzy fachowej, dlatego też sprawę zawsze należy powierzać specjaliście elektrykowi ze stosownymi uprawnieniami. Źle dobrane lub niesprawne zabezpieczenie grozi pożarem i może oznaczać zagrożenie dla naszego życia. Może być także przyczyną zniszczenia instalacji i urządzeń z niej zasilanych.

Zabezpieczenia nadmiarowoprądowe to wyłączniki, reagujące na przeciążenia lub zwarcia występujące w chronionym obwodzie. W modernizowanych instalacjach należy zastąpić nimi bezpieczniki topikowe, tzw. korki. Wyłączniki instalacyjne nadmiarowoprądowe o charakterystyce B służą do ochrony obwodów zasilających urządzenia oświetleniowe i grzejne. Wyłączniki o charakterystyce C należy stosować w obwodach zasilających silniki o mocach do kilku kilowatów, np. pompy i sprężarki. Zabezpieczenia różnicowoprądowe to wyłączniki reagujące na wszelkie nieprawidłowości, np. uszkodzenie izolacji przewodu lub zasilanego urządzenia, i odłączające obwód w czasie na tyle krótkim, aby nie powstało zagrożenie dla ludzi lub zagrożenie pożarowe. Wyłączniki te występują w dwu grupach. Aparat na prąd różnicowy 300 lub 500 mA chroni przed pożarem, który mógłby być wywołany przez niesprawną instalację lub urządzenia elektryczne. Jest on jednocześnie wyłącznikiem głównym. Drugą grupą są aparaty na prąd różnicowy 30 lub 10 mA. Służą do zabezpieczania jednego lub kilku obwodów, a ich zadaniem jest ochrona domowników przed porażeniem. Wyłącznik różnicowy wyposażony jest w element wykrywający upływ prądu z chronionej instalacji do ziemi, tzw. transformator Ferrantiego. Może on być spowodowany bezpośrednim kontaktem człowieka z częścią instalacji znajdującą się pod napięciem lub pośrednim – w wyniku dotknięcia fragmentu o osłabionej izolacji. Inną przyczyną upływu prądu mogą być uszkodzenia instalacji lub zasilanych z niej urządzeń elektrycznych. Dlatego też zamontowanie centralnego wyłącznika różnicowoprądowego na prąd 30 mA w starej instalacji może powodować mylne wyłączenia.

Na obudowie czołowej wyłącznika umieszczona jest dźwigienka służąca do włączania i wyłączania obwodu oraz przycisk kontrolny (z napisem „TEST”) do sprawdzania prawidłowości działania aparatu. W ostatnim czasie zaczęto konstruować wyłączniki różnicowoprądowe spełniające dwie funkcje: zabezpieczenia od przeciążeń i od prądów upływu.

Ochronniki przeciwprzepięciowe chronią instalację oraz przyłączone do niej odbiorniki (przede wszystkim zawierające elementy elektroniczne) przed przepięciami atmosferycznymi oraz powstającymi w sieci w wyniku czynności łączeniowych.

Obwody jednofazowe wykonuje się jako trzyżyłowe, a obwody trójfazowe jako pięciożyłowe. Każdy z obwodów musi mieć odrębny wyłącznik nadmiarowoprądowy, a grupa kilku obwodów – wyłącznik różnicowoprądowy. Obciążenie obwodu jednofazowego nie powinno przekraczać 2 kW, a trójfazowego 6 kW. Do zabezpieczenia obwodów zasilających silniki elektryczne potrzebne są bardziej rozbudowane aparaty. W starych instalacjach zasilających silniki, spotyka się obwody wyposażone w bezpieczniki topikowe i wyłącznik ręczny dla małych mocy oraz wyłącznik samoczynny z wyzwalaczami termicznymi dla większych silników. W nowych instalacjach stosuje się rozwiązania bardziej nowoczesne. Łączą one w sobie cechy stycznika i wyłącznika, zawierają niezbędne zabezpieczenia chroniące silnik. Aparatem można sterować przyciskami. Wyłącznik umieszcza się w pobliżu silnika, tak aby możliwa była obserwacja włączonego urządzenia.

Tradycyjna instalacja

Najczęściej instalację układa się pod tynkiem w bruzdach lub w tynku (mocowane na surowej ścianie przed tynkowaniem). Do wykonania instalacji wtynkowej stosuje się płaskie przewody typu DYT. Mocuje się je do podłoża klejem, małymi gwoździkami, wstrzeliwanymi zszywkami, lub niewielkimi porcjami tynku. Teoretycznie instalacja podtynkowa powinna być układana w rurkach z tworzyw sztucznych, gładkich lub karbowanych. Do rurek wciąga się jednodrutowe przewody w izolacji z tworzywa sztucznego. W praktyce często odchodzi się od stosowania rurek. Jakość wielożyłowych przewodów DYT jest tak wysoka, że można je układać pod tynkiem bez dodatkowej osłony. Przewodów jednożyłowych nie wolno układać luzem, ponieważ nie mają one powłok ochronnych, w które są wyposażone wielożyłowe przewody kabelkowe.

W instalacji ułożonej w tynku lub pod tynkiem stosuje się puszki podtynkowe okrągłe, kwadratowe i prostokątne. Puszki, podobnie jak rurki i przewody, montuje się przed położeniem tynków. W puszkach rozgałęźnych instaluje się specjalne pierścienie z zaciskami do przyłączania i rozgałęziania przewodów. Puszki zamyka się specjalnymi pokrywkami. W miejscach, w których mają być umieszczone łączniki i gniazda wtyczkowe umieszcza się puszki okrągłe bez pokrywek – zamknie je osprzęt.

Janusz Strzyżewski, Anna Olszewska-Krysztofiak

Pozostałe artykuły z tego numeru

Roboty wykończeniowe - prowadzenie instalacji, co na ściany i podłogi

Rozważne ustalenie kolejności prac wykończeniowych pozwoli uniknąć wielu niepotrzebnych wydatków. Pamiętajmy też, że na budowie małego domu nie powinno jednocześnie pracować więcej niż 6-8 osób, gdyż w przeciwnym razie będą sobie przeszkadzały. Od czego zacząć? Roboty wykończeniowe prowadzimy najczęściej w chłodnych porach roku, gdy dzień jest krótki, dlatego w pierwszej kolejności powinniśmy uruchomić...