Zorientowałem się, że podczas wykonywania fundamentów w moim domu nie wykonano uziomu. Czy ten element jest rzeczywiście niezbędny? Czy jest jakiś sposób, żeby go zrobić niewielkim kosztem w użytkowanym już budynku?
Odpowiedź eksperta: Choć niepozorny, uziom pełni bardzo ważną rolę w każdym budynku. Jest jednym z najważniejszych elementów zabezpieczających instalację elektryczną i odgromową. Wielu elektryków uważa nawet, że to właśnie od niego powinno się zacząć planowanie domowej instalacji elektrycznej. Co zrobić w sytuacji, gdy podczas budowy domu nie przewidziano go lub po prostu o nim zapomniano?
Zadaniem uziemienia jest odprowadzenie do gruntu przez tzw. uziom niebezpiecznego napięcia, jakie może się pojawiać np. na metalowej obudowie urządzeń elektrycznych, takich jak lodówka czy pralka. Dodatkowo uziom zapewnia ochronę przeciwporażeniową w razie uszkodzeń instalacji. Ponadto uziom fundamentowy (więcej poniżej) wykorzystuje się w celu ochrony odgromowej.
Jego rola jest więc nie do przecenienia - zapobiega zniszczeniu domowych urządzeń elektrycznych (najbardziej wrażliwe na uszkodzenia są sprzęty stosunkowo drogie - telewizory, komputery itp.) i zapewnia bezpieczeństwo domownikom.
Uziom najlepiej wykonać na etapie budowy domu - to rozwiązanie jest najmniej kłopotliwe, najtańsze i najmniej pracochłonne. Taki uziom nazywamy fundamentowym, ponieważ układa się go w przygotowanych pod wylanie fundamentów wykopach. Nie trzeba więc prowadzić dodatkowych prac ziemnych, co pozwala ograniczyć koszty.
Uziom ma postać płaskownika o przekroju minimum 30 × 3 mm albo stalowego pręta o średnicy co najmniej 10 mm. Może być wykonany nawet ze zwykłej stali nieocynkowanej, bowiem ochronę przed korozją zapewni mu otulina z betonu (najlepiej przynajmniej 4 cm). Uziomy z innych rodzajów stali są konieczne, jeżeli układa się je bezpośrednio w gruncie. Mogą być wówczas zrobione ze stali ocynkowanej ogniowo albo stali pomiedziowanej elektrolitycznie.
Ważne, aby uziom fundamentowy tworzył pierścień po obwodzie budynku - odcinki należy zespawać albo solidnie połączyć zaciskami śrubowymi. Ponadto uziom musi być połączony z główną szyną wyrównawczą, a także z przewodami odprowadzającymi piorunochronu, oraz zbrojeniem układanym w ławie fundamentowej.
Uwaga! Jeżeli budynek jest posadowiony na płycie fundamentowej albo jego wymiary w rzucie przekraczają 20 × 20 m, uziom powinien być indywidualnie zaprojektowany przez elektryka.
Tyle teorii, dochodzimy do odpowiedzi na pytanie - jak wykonać uziom w istniejącym budynku? Lektura forów budowlanych pozwala sądzić, że sytuacje, w których zapomniano o tym elemencie podczas budowy domu, nie należą do rzadkości.
Na szczęście problem można rozwiązać, chociaż do wyboru są mniej wygodne i droższe od uziomu fundamentowego opcje.
Pierwsza z nich to uziom otokowy, który przeważnie ma postać taśmy (płaskownika, tzw. bednarki) ze stali ocynkowanej ogniowo. Element umieszcza się na dnie wykopu o głębokości przynajmniej 50 cm. Jeżeli ma być on dodatkowo elementem ochrony przeciwprzepięciowej, wykop powinien być głębszy i znajdować się poniżej strefy przemarzania gruntu.
Wykopu nie powinno się wykonywać bezpośrednio przy fundamentach, bo mogłoby to negatywnie wpłynąć na stateczność budynku. Zalecana odległość to ok. 1 m. Uziom otokowy również powinien stanowić zamkniętą pętlę.
Zasadniczą wadą tego rozwiązania jest konieczność wykonania wokół budynku wykopu. To wariant nie tylko drogi, ale też kłopotliwy, bo teren wokół domu jest zazwyczaj zagospodarowany. Prace ziemne mogłyby się więc wiązać z koniecznością zniszczenia trawnika czy traktu pieszego. Jeżeli jednak jesteśmy jeszcze na wczesnym etapie budowy, to do wykonania uziomu otokowego można z powodzeniem wykorzystać nie zasypany jeszcze wykop wokół fundamentów.
Jeśli zaś teren jest już zagospodarowany, należy rozważyć wykonanie uziomu pionowego, który nie wymaga dużej ingerencji w otoczenie domu. Prace polegają na wbiciu pionowo w grunt specjalnie przygotowanych prętów albo ocynkowanych metalowych rur.
Uziom pionowy jest prostszy do wykonania od otokowego, ale i mniej skuteczny. To dlatego, że łączna długość prętów albo rur jest przeważnie dużo mniejsza niż obwód budynku. Dodatkowo zapłacimy za nie więcej niż za bednarkę. Z wyższymi kosztami muszą się liczyć zwłaszcza posiadacze działek ze specyficznymi warunkami gruntowymi - z gruntami kamienistymi i piaszczystymi, które źle przewodzą, co wymaga wbicia wielu prętów, aby uziom spełniał swoją rolę.
Norbert Skupiński
Na zdjęciu otwierającym: Wielu elektryków radzi, aby planowanie domowej instalacji elektrycznej zacząć właśnie od uziomu. (fot. S. Liberski)
7
