Dom z kształtek styropianowych, z bali, prefabrykowany, a może tzw. kanadyjczyk? Alternatywne technologie budowlane nie są tak rozpowszechnione jak murowane, co nie znaczy, że pozbawione są zalet.
Szacuje się, że aż 90% domów w naszym kraju powstaje w technologii murowanej. Jest ona najbardziej rozpowszechniona - zarówno wśród inwestorów, jak i wykonawców. A wiadomo, że ludzie są najbardziej przekonani do tego, co najlepiej znają.
Warto jednak zapoznać się także z mniej popularnymi - przynajmniej w Polsce - sposobami budowy. Może się bowiem okazać, że dzięki ich zastosowaniu dom powstanie szybciej niż w tradycyjnej technologii, budynek będzie spełniał wyśrubowane normy energooszczędności, a budżet takiej inwestycji wcale nie osiągnie niebotycznych kwot.
Najpopularniejszą alternatywą domów murowanych są budynki szkieletowe. Nazwa bierze się stąd, że ich konstrukcję nośną stanowią drewniane (rzadziej stalowe) słupy, rozstawione co 40-60 cm. Mają niewielki przekrój, np. 5 × 15 cm. Inne elementy budynku są zmienne - ściany mogą mieć różną grubość i wykończenie, nie ma też jednej zasady, według której konstruowane są stropy i podłogi. Domy szkieletowe różnią się również sposobem wykonania. Mogą być prefabrykowane (gotowe elementy dostarcza się z wytwórni do inwestora) lub w całości zbijane z drewna na placu budowy.
W najpopularniejszym wariancie układ warstw w ścianie jest następujący - przestrzeń pomiędzy elementami konstrukcyjnymi wypełniona jest wełną mineralną, wewnątrz konstrukcję pokrywa folia paroizolacyjna i wykończenie np. z płyt g-k, a od zewnątrz usztywniające konstrukcję poszycie z płyt drewnopochodnych, folia paroprzepuszczalna (wiatroizolacja) i elewacja z desek, siding bądź tynku cienkowarstwowego na dodatkowej warstwie ocieplenia. Podłoga i strop wykonane są z drewna, z takich samych elementów nośnych jak ściany lub jako wylewane z betonu (szczególnie podłogi).
Zastosowanie na elewacji innych materiałów, np. cegły klinkierowej lub silikatowej, sprawi, że budynek z zewnątrz będzie wyglądał tak samo jak ten ze ścianami trójwarstwowymi. Wymaga to jednak poszerzenia fundamentu, podczas gdy atutem wyżej wymienionego wariantu jest właśnie możliwość wykonania cieńszej podpory budynku, co pozwala ograniczyć koszty.
Atutem tej technologii jest szybkość budowy. Podczas gdy dom murowany powstaje przez co najmniej dwa sezony, do szkieletowego można się wprowadzić nawet w kilka tygodni po rozpoczęciu prac (a większość robót można prowadzić nawet zimą). W klasycznym wariancie z drewnianą podłoga i stropami odpadają kłopotliwe prace mokre. Ze względu na lekkość konstrukcji tego typu budynki można stawiać również na gruntach o małej nośności.
Wadą domów szkieletowych jest niewielka zdolność ścian do akumulacji ciepła. Ich mała popularność bierze się też z tego, że wielu inwestorom kojarzą się one z tymczasowością, mimo że w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie (stąd wzięła się druga nazwa tej technologii) służą przez lata.
Kolejna opcja to budowa domu z kształtek styropianowych. W tym systemie elementy takie jak podłoga i stropy wykonuje się tak samo jak w domach tradycyjnych, inną budowę mają za to ściany. Budulcem są wspomniane styropianowe kształtki, które układa się warstwami, podobnie jak klocki. Ich grubość dobiera się w zależności od wymaganej ciepłochronności. Elementy te są lekkie i łatwe w obróbce, a montaż ułatwiają specjalne łączenia (zamki).
Kształtki są specyficznym rodzajem szalunku traconego, który wypełnia się zbrojeniem i zalewa betonem. Gruby na ok. 15 cm żelbetowy rdzeń zapewnia konstrukcji sztywność. Dzięki wewnętrznej i zewnętrznej warstwie styropianu budynek jest natomiast dobrze chroniony przed stratami ciepła.
Na zewnątrz przegrody wykańcza się tak samo, jak ściany dwuwarstwowe, nakładając tynk cienkowarstwowy na siatkę i klej. Mniej popularne rozwiązanie to obłożenie ściany płytkami elewacyjnymi lub zastosowanie dowolnej oblicówki na ruszcie. Od środka można nałożyć tynk gipsowy lub przykleić płyty gipsowo-kartonowe.
Technologia ta pozwala uzyskać przegrody o bardzo dobrych parametrach cieplnych. Zwłaszcza gdy zdecydujemy się na kompletny system od jednego producenta, oferującego nie tylko kształtki, ale także elementy do wykonania fundamentu, nadproża itp. Dzięki zastosowaniu tych ostatnich unikniemy powstawania mostków cieplnych, które często występują w typowych ścianach jednowarstwowych, gdzie trudno zachować ciągłość izolacji cieplnej.
Kolejną zaletą domów z kształtek styropianowych jest szybki czas budowy i łatwość montażu. Ponadto, dzięki elementom o różnym kącie załamania, można bez problemu wznosić budynki o bardziej skomplikowanych kształtach, z wykuszami itp.
Krótki czas prac wyróżnia także technologię budowy domu z prefabrykatów, które powstają w fabryce. Budulcem jest beton na kruszywie keramzytowym. Keramzyt to porowate, twarde kulki wypalone z gliny w bardzo wysokiej temperaturze. Ma zastosowanie nie tylko w prefabrykacji, ale także do wytwarzania bloczków oraz pustaków ściennych i stropowych. Gdy użyje się go jako kruszywa do produkcji betonu, powstaje materiał wytrzymały, ale jednocześnie lekki, charakteryzujący się dobrymi parametrami cieplnymi.
Całe elementy, nawet wielkości ściany, przygotowane są w specjalnych formach. Od razu mają zatopione puszki elektryczne, bruzdy pod instalacje, a także nadproża. Ściany z keramzytu mogą być również zespolone z warstwą izolacji cieplnej. Po dostarczeniu elementów na budowę należy je ustawić przy pomocy dźwigu i połączyć. Na miejscu do wykonania pozostają tylko wieńce i stropy.
Do prefabrykowanego domu można się więc wprowadzić nawet w kilka tygodni po rozpoczęciu prac. Odpada problem bałaganu na budowie, ponieważ większość robót jest przeniesiona z placu budowy do fabryki. Nie trzeba też zatrudniać wielu ekip, a pogoda nie ma tak dużego wpływu na przebieg prac, jak w przypadku tradycyjnego, murowanego domu. Kolejną zaletą jest to, że budynek może mieć praktycznie dowolny kształt.
Ze względu na koszty transportu, na prefabrykację najlepiej zdecydować się wtedy, gdy fabryka położona jest w niewielkiej odległości od domu. Ponadto należy wziąć pod uwagę, że do montażu prefabrykatów niezbędny jest wspomniany dźwig, a nie na każdą działkę da się nim wjechać. Trzeba też wiedzieć, że po wykonaniu elementów w wytwórni, nie da się już ich zmienić. To inaczej niż w przypadku tradycyjnych metod, gdzie na etapie budowy można jeszcze np. przesunąć drzwi i okna, podnieść ściankę kolankową itp. Dom z prefabrykatów wymaga też zaangażowania wszystkich środków finansowych już na początku inwestycji, ponieważ budowy nie prowadzi się etapami.
Kolejnym sposobem na szybkie wznoszenie ścian jest zastosowanie płyt zrębkowo-cementowych, z których wykonuje się szalunek wypełniany następnie betonem. Szalunku jednak nie rozbiera się - jak w przypadku typowych ścian betonowych wykonywanych w deskowaniu. Płyty zostają elementem przegrody (stąd nazwa technologii - szalunek tracony), do nich zamocowana jest już izolacja ze styropianu.
Płyty wytwarzane są w standardowych wymiarach, ale w razie potrzeby można je docinać. Po zabetonowaniu szalunku ze zbrojeniem powstaje ocieplona, żelbetowa ściana nośna. Wewnętrzną płytę szalunkową można wykończyć gładzią gipsową, płytkami ceramicznymi lub inną okładziną. Od zewnątrz nakłada się przeważnie tynk cienkowarstwowy.
W tym wariancie konstrukcja dachu jest typowa - na placu budowy wykonuje się drewnianą więźbę, którą wykańcza się dowolnym pokryciem. Strop również może być dowolnego rodzaju, chociaż można się zdecydować na systemowy strop gęstożebrowy, w którym rolę pustaków pełnią skrzynki z płyt zrębkowo-cementowych.
To propozycja dla miłośników natury oraz tradycyjnej architektury. Dom z bali powinni też rozważyć inwestorzy, którym zależy na czasie - to kolejna opcja, w której budowa trwa krócej niż w przypadku domu murowanego.
Choć stylistyka takiego budynku nawiązuje wprost do architektury spotykanej przede wszystkim w polskich górach i na terenach wiejskich, technologia budowy jest nieco inna niż dawniej. Aby sprostać aktualnie obowiązującym normom z zakresu izolacyjności cieplnej ścian, wykonuje się je obecnie jako warstwowe. Pomiędzy wewnętrzną i zewnętrzną warstwą drewna (każda o grubości do 10 cm) umieszcza się materiał izolacyjny, przeważnie wełnę mineralną, rzadziej włókna celulozowe bądź inny materiał termoizolacyjny. W ten sposób można uzyskać przegrodę o bardzo dobrej ciepłochronności, jednocześnie zachowując unikalny styl budynku.
Zrezygnowanie z ocieplenia jest mało realne, bo w takim wariancie ściany muszą mieć ok. 70 cm szerokości.
W domu z bali podłogę można wykonać w sposób tradycyjny, z drewna, lub typowy, w którym posadzka ułożona jest na jastrychu. Natomiast stropy wykonuje się najczęściej z drewna, zostawiając nieosłonięte od dołu belki konstrukcyjne.
Wbrew pozorom, mniejsza popularność alternatywnych technologii budowlanych wcale nie oznacza, że są one droższe od tradycyjnego domu murowanego. Zazwyczaj koszty wykonania całego budynku są porównywalne. Kluczowe jest jednak zestawienie wszystkich kosztów.
O ile bowiem wybierając np. dom prefabrykowany wiemy od razu, ile zapłacimy za całość, to decydując się na dom murowany poznajemy najpierw kosztorys wykonania stanu surowego. A ten to zaledwie ok. 50% kosztów całej inwestycji (licząc bez ocieplenia). Pozostałe etapy, czyli instalacje i wykończenie są zwykle niedoszacowane, tymczasem pochłoną odpowiednio ok. 15 i ok. 35% (z ociepleniem) wydatków.
Oczywiście wyższe nakłady finansowe w związku z zastosowaniem nietypowej technologii mogą wynikać z lokalnej specyfiki - oddalenia od działki zakładu prefabrykacji czy wytwórcy domów z bali, braku wyspecjalizowanych ekip budowlanych itp. Dlatego decyzja o wyborze sposobu budowy powinna uwzględniać i te uwarunkowania.
Wszystko wskazuje na to, że popularność alternatywnych technologii budowlanych będzie rosnąć, niewykluczone też, że staną się one wyraźnie tańsze od murowanych. To część szerszego procesu automatyzacji, który wynika nie tylko z rozwoju technologicznego, ale także rosnących kosztów robocizny. Ponadto w technologii tradycyjnej - przeciwnie niż w wielu alternatywnych - coraz trudniej będzie spełnić rosnące wymagania odnośnie izolacyjności cieplnej.
Redaktor: Norbert Skupiński
12
