Przepisy prawne
Wzniesienie ogrodzenia nie wymagają uzyskania pozwolenia. Jeśli jednak wznoszona bariera będzie miała wysokość powyżej 2,20 m lub będzie umiejscowiona od strony ulic, dróg, placów, torów kolejowych i innych miejsc publicznych, inwestycję trzeba zgłosić w starostwie powiatowym.
Prawo nie reguluje kwestii finansowania budowy nowego ogrodzenia, znajdującego się na granicy gruntów sąsiadujących. Jeśli więc właściciel nieruchomości, któremu zależy na wzniesieniu ogrodzenia, nie porozumie się z sąsiadem, będzie musiał sfinansować inwestycję samodzielnie.
Wszystkie ogrodzenia powinny spełniać przewidziane dla nich warunki techniczne. Przede wszystkim nie mogą stwarzać zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i zwierząt. Zabronione jest więc umieszczanie na ogrodzeniach, na wysokości mniejszej niż 1,8 m, ostro zakończonych elementów, drutu kolczastego, tłuczonego szkła oraz innych podobnych wyrobów i materiałów.
Przepisy określają też parametry bram i furtek. Nie mogą się one otwierać na zewnątrz działki i mieć progów utrudniających dostęp do nich osobom niepełnosprawnym poruszającym się na wózkach inwalidzkich. Szerokość bramy powinna wynosić w świetle co najmniej 2,4 m, a furtki nie mniej niż 0,9 m, przy czym na drodze pożarowej szerokości te regulują przepisy odrębne dotyczące ochrony przeciwpożarowej.
Ponadto przed rozpoczęciem budowy warto zapoznać się z planem zagospodarowania przestrzennego, który może zawierać wytyczne dotyczące wyglądu czy wielkości ogrodzenia.
Styl ogrodzenia
Ogrodzenie stanowi wizytówkę właścicieli domu i ważny element architektoniczny, który powinien pasować do bryły budynku oraz charakteru ogrodu. Warto więc dobrze przemyśleć jego stylistykę i to, czy potrzebna jest szczelna przegroda, czy może wystarczy ażurowa konstrukcja. Ta pierwsza odgrodzi od hałasu i kurzu z ulicy.
Druga nie będzie przesłaniała widoku na okolicę i zaprezentuje się znacznie lżej. Działki w miastach mają zwykle ogrodzenia metalowe z solidną podmurówką, czasem pełne w części frontowej.
W małych miejscowościach często możemy spotkać niskie płoty, symbolicznie wyznaczające granice. Jeśli dodatkowo ażurowy płot pomaluje się na neutralny kolor bądź zamaskuje roślinami – będzie prawie niewidoczny. Zamiast ogrodzenia można też niekiedy posadzić gęsty lub ciernisty żywopłot.
Fundament pod ogrodzeniem
Rodzaj fundamentu zależy od typu ogrodzenia oraz podłoża. W przypadku gruntów, które nie pęcznieją pod wpływem mrozu (niewysadzinowych, przede wszystkim piasków), nawet pod mur pełny wystarczy fundament zagłębiony na ok. 60 cm.
W gruntach wysadzinowych (głównie gliniastych), mur wymaga posadowienia na głębokości poniżej strefy przemarzania (80–140 cm – zależnie od regionu). Przy płytszym posadowieniu popękałby na skutek ruchów gruntu. Jeżeli zaś ogrodzenie składa się z podmurówki, murowanych słupków i metalowego lub drewnianego wypełnienia pomiędzy nimi, często pod słupki wykonuje się fundament głębszy (jego głębokość zależy od rodzaju gruntu), a pod przęsła płytszy (ok. 60 cm).
Fundament wyprowadza się 15–20 cm ponad poziom gruntu, zaś na jego zwieńczeniu – w miejscu budowy słupków lub cokołu – układa poziomą izolację przeciwwilgociową z folii fundamentowej lub papy. Należy też pamiętać o wykonaniu dylatacji między słupkami i ich fundamentem, a podmurówką – w przeciwnym razie fundament w tych miejscach będzie pękał.
Przęsła metalowe i drewniane, które są dość ciężkie, muszą opierać się na cokole, natomiast lekkie z siatki czy paneli wystarczy zamocować do słupków stabilnie osadzonych w podłożu.
Rodzaje ogrodzeń
Przęsła. To obecnie najbardziej rozpowszechniony typ ogrodzeń. Największym powodzeniem cieszą się te wykonane z metalu. Zazwyczaj mają proste, nowoczesne wzornictwo. Produkowane są ze stalowych prętów, rur albo kształtowników. Droższą opcją są bogato zdobione przęsła, kute ręcznie ze stali w zakładach kowalstwa artystycznego. Mniej kosztują ich imitacje w postaci żeliwnych odlewów.
Ogrodzenia metalowe producenci zabezpieczają poprzez cynkowanie ogniowe, powlekanie tworzywem albo lakierowanie proszkowe. Mimo to, po kilku latach może pojawić się korozja i łuszczenie zewnętrznej powłoki. Wtedy zaleca się usunąć rdzę i farbę (papierem ściernym, drucianą szczotką lub szlifierką), przeszlifować metal, zabezpieczyć warstwą podkładową, a na koniec pomalować na kolor docelowy.
W sprzedaży są też gotowe przęsła drewniane w rozmaitym wzornictwie, produkowane ze sztachet prostych bądź profilowanych. Pasują zarówno do ogrodów w stylu nowoczesnym, jak i rustykalnym. Należy jednak pamiętać, że drewno nie jest zbyt trwałym materiałem – niezabezpieczone szybko ulega korozji biologicznej.
Poradnik
Musi być zabezpieczone przed działaniem wilgoci i grzybów. Producenci oferują zaimpregnowane przęsła czy panele z drewna, jednak nawet właściwie chroniony materiał trzeba po kilku latach odnawiać. W tym celu usuwa się odchodzącą farbę i zmurszałe fragmenty (małe papierem ściernym i twardą szczotką, duże szlifierką). Niewielkie ubytki maskuje się szpachlą, większe – fragmentami drewna. Na koniec całość należy przeszlifować, zaimpregnować i pokryć lakierem lub farbą.
Panele. To elementy wykonane z cienkich prętów ocynkowanych i pomalowanych proszkowo (tzw. panele z siatki). Są lekkie, znacznie stabilniejsze i estetyczniejsze od siatki z rolki, ale i droższe. Mocuje się je do metalowych słupków, znajdujących się w zestawie. Przęsła takie mogą być płaskie albo mieć wyprofilowane pręty. Zakończone bywają one elementami dekoracyjnymi. Aby ogrodzenie lepiej izolowało, można je obsadzić roślinnością albo przepleść pomiędzy pionowymi drutami specjalne taśmy z tworzywa sztucznego, dostępne w różnych kolorach.
Panele ogrodzeniowe produkowane są również z drewna. Jednak takie pełnią raczej funkcję ozdobną, bo nie tworzą solidnej zapory. Z powodzeniem mogą też dzielić ogród na części czy osłaniać miejsce wypoczynku – taras, altanę itd. Dostępne są jako pełne i ażurowe (np. w formie kraty). Osadza się je na drewnianych słupkach, kupowanych w komplecie. Prefabrykowane panele betonowe umożliwiają budowę trwałego ogrodzenia niedużym kosztem i w krótkim czasie.
Beton w tym wydaniu może jednak wyglądać nieco przytłaczająco, dlatego najlepiej wybrać elementy w stonowanym kolorze i po zamontowaniu obsadzić pnączami. Panele mogą być pełne bądź ażurowe, z rozmaitymi wytłoczeniami (np. imitującymi mur z cegły czy bloczków kamiennych). Montaż (i demontaż) płotu jest łatwy i szybki – panele wsuwa się w pionowe bruzdy w słupkach wchodzących w skład systemu.
Gabiony. Tego typu ogrodzenia mają postać prostopadłościennych koszy z metalowej siatki, wypełnianych kamieniami (ciosanymi, łupanymi, o różnym kolorze i kształcie), tłuczniem, gruzem, drewnem, czy też szkłem. Z gabionów tworzy się stabilne i szczelne przegrody, dobrze izolujące od hałasu i kurzu, a także elementy małej architektury ogrodowej. Z masywnych koszy przeważnie powstają cokoły i słupy, do których montuje się przęsła innego rodzaju (dzięki temu ogrodzenie nie wygląda ciężko). Na rynku można również znaleźć płaskie panele gabionowe, które pełnią rolę przęseł.
Ogrodzenia takie mają dość surowy charakter i najlepiej pasują do nowoczesnej architektury. Ich wygląd zależy jednak od rodzaju siatki i materiału wypełniającego. Najczęściej powstają ze stalowego drutu ocynkowanego ogniowo. Mogą być dodatkowo zabezpieczone powłoką z PVC bądź lakierem proszkowym.
Na płoty polecane są kosze z siatki plecionej (ma mniej spawów narażonych na korozję niż siatka zgrzewana), powleczonej tworzywem. Wielkość oczek musi być dostosowana do rodzaju wypełnienia. Montaż jest dość prosty. Masywne kosze nie wymagają fundamentu i można je w dowolny sposób rozstawiać (nawet na różnych poziomach). Płaskie panele osadza się natomiast na specjalnych prostokątnych słupach (znajdujących się w zestawie), które trzeba zabetonować w podłożu.
Siatki. Dzięki przystępnej cenie wciąż cieszą się sporą popularnością. Druciana siatka ogrodzeniowa, sprzedawana w rolkach, może być pleciona albo zgrzewana (z prostokątnymi oczkami), z drutu ocynkowanego lub dodatkowo powleczonego tworzywem w różnych kolorach.
Sztywność (a zatem i trwałość) takiego ogrodzenia zależy przede wszystkim od grubości drutu – nie powinien być on cieńszy niż 3 mm – oraz wielkości oczek (im mniejsze, tym lepiej).
Siatki powleczone warstwą tworzywa nie wymagają konserwacji. Wersje z powłoką cynkową co kilka lat należy odnawiać (szczególnie gdy nie została przez nas pomalowana farbą). Z czasem cynk się bowiem utlenia i dochodzi do korozji. Rdzę należy usunąć, a następnie zaaplikować farbę podkładową i nawierzchniową.
Montaż siatki nie jest zbyt trudny. Rozciąga się ją na słupkach – najczęściej z kątowników lub rur stalowych zamkniętych od góry (tak, by woda nie wniknęła do ich wnętrza). Pomiędzy skrajnymi słupkami u góry i u dołu rozpina się linki stalowe i mocuje do nich siatkę.
Murowane. Takie bariery z cegły lub bloczków są bardzo solidne i w większości nie wymagają konserwacji. Na murowanym cokole zwykle opiera się różnego typu przęsła z lżejszych materiałów – drewniane, metalowe itp. Płoty w całości murowane nie są zbyt popularne z uwagi na masywny wygląd.
Do wznoszenia ogrodzeń używa się na ogół cegieł klinkierowych i silikatowych (czyli wapienno-piaskowych), których – w przeciwieństwie do zwykłych cegieł ceramicznych – nie trzeba wykańczać (tynkować ani okładać płytkami). Płot należy jednak ładnie wyspoinować, zachowując równe, ok. 10 mm fugi. Cegły tego rodzaju mają rozmaite kolory i faktury.
Klinkierowe nie wymagają impregnacji, gdyż ich nasiąkliwość jest bardzo mała. Silikatowe natomiast (szczególnie łupane) łatwo ulegają zabrudzeniu, dlatego musimy je zabezpieczyć środkiem hydrofobizującym. Słupki z cegieł powinny być wewnątrz zbrojone i wypełnione betonem (wszak mocuje się do nich uchwyty przęseł i bramy).
Bardzo solidne mury wznosi się z kamiennych bloków ciosanych i łupanych (czyli o regularnych kształtach). Do najtrwalszych skał należą: granit, kwarcyt, bazalt, porfir i sjenit. Najbardziej dekoracyjny jest piaskowiec i wapień. Mają przyjemną chropowatą fakturę i ciepłe odcienie.
Z uwagi na porowatą powierzchnię warto je impregnować. Dość szybko ulegają bowiem erozji, a w miejscach zacienionych porastają glonami. W przypadku pozostałych kamieni impregnacja nie jest konieczna – wraz z upływem lat nabierają charakteru. Podczas wznoszenia tego typu ogrodzeń, stosuje się zasadę wiązania murarskiego i używa zaprawy cementowej lub cementowo-wapiennej (podobnie jest w przypadku cegieł).
W sprzedaży są również specjalne ogrodzeniowe bloczki silikatowe i betonowe, o wielu barwach i fakturach. Stanowią niezłą imitację kamienia. Zaleca się je impregnować, jeśli płot znajduje się w miejscu, gdzie łatwo może ulec zabrudzeniu, np. w sąsiedztwie ruchliwej drogi. Zabezpieczony mur łatwiej jest wyczyścić – np. za pomocą myjki ciśnieniowej. Montaż bloczków jest łatwy i szybki – ustawia się je bez zaprawy (tzw. suchy mur) dzięki wyprofilowanym zamkom, następnie zbroi prętami stalowymi i wypełnia betonem.
Brama i furtka
Ważnym elementem każdego ogrodzenia jest brama i furtka. Bramę najlepiej zlokalizować naprzeciwko garażu, zaś furtkę na wprost drzwi wejściowych do budynku. Na dużych posesjach można zaplanować również drugą bramęą gospodarcza, np. na potrzeby dostaw do ogrodu lub w celu stworzenia parkingu dla gości. Przy śmietniku i po przeciwległej stronie posesji przyda się też druga furtka.
Jak wspomniano, zgodnie z prawem szerokość bramy nie może być mniejsza niż 2,4 m, jednak lepiej sprawdzi się taka o szerokości przynajmniej 4 m. Zmieszczą się w niej także samochody dostawcze, dostarczające np. zakupy czy wyposażenie domu.
Wybierając bramę możemy zdecydować się na model rozwierany lub przesuwny. Rozwierane mogą się składać z jednego lub dwóch skrzydeł. Ponieważ pełne rozwarcie wymaga odpowiednio dużo miejsca, wygodniejsze i lżejsze są modele dwuskrzydłowe. W bramach przesuwnych skrzydło przesuwa się wzdłuż ogrodzenia. Najpopularniejsze są modele przesuwne jednoskrzydłowe, ale jeśli po jednej stronie ogrodzenia nie ma wystarczającej ilości miejsca na swobodne otwieranie, można zakupić wariant z dwoma skrzydłami, otwierającymi się w przeciwne strony. Przesuwna brama może być samonośna – podczas przesuwania nie dotyka ziemi – lub szynowa – porusza się na rolkach po szynie.
Wszystkie rodzaje bram można wyposażyć w napęd. To bardzo wygodne rozwiązanie – nie trzeba mocować się z bramą i wysiadać z samochodu, by otworzyć wjazd, co docenimy szczególnie podczas deszczowej pogody. W bramie można dodatkowo zainstalować zestaw fotokomórek – nadajnik i odbiornik promieni podczerwonych, umieszczone po przeciwległych stronach wjazdu. Dzięki temu wyeliminujemy ryzyko, że zamykające się skrzydło przytnie samochód albo człowieka. Automatykę warto kupić wraz z bramą, w ten sposób zyskamy pewność, że będzie odpowiednio dobrana. Im lżejsza jest brama, tym mniej mocy potrzeba do sterowania nią.
Ile kosztują ogrodzenia i bramy?
Za najtańsze ogrodzenie, czyli siatkę z rolki, zapłacimy min. 7–10 zł/mb. Metalowy słupek kosztuje od 30–40 zł. Znacznie droższe są przęsła – za wyrób ze stali o wymiarach 120–150 × 200 cm trzeba zapłacić 300–600 zł/szt. Ogrodzenie kute może kosztować nawet kilka razy tyle. Na słupek wymurowany z klinkieru trzeba przeznaczyć kilkaset zł. Nieco tańszy jest słupek z betonowych bloczków imitujących kamień.
Brama rozwierana dwuskrzydłowa to wydatek od kilkuset do 2 tys. zł. Na napęd trzeba przeznaczyć ok. 1000 zł. Wrota przesuwne ze stali o szerokości 400 cm kosztują od 2000 zł.