ELEMENTY CENTRALI WENTYLACYJNEJ
Za kontrolowany wyciąg i nawiew powietrza połączony z wymianą ciepła odpowiada centrala wentylacyjna. Urządzenie to składa się z kilku elementów. Najważniejszym jest wymiennik ciepła, czyli właściwy rekuperator. To dzięki niemu powietrze dostarczane do domu ogrzewa się od usuwanego. Drugim ważnym elementem są wentylatory: nawiewny i wywiewny, które wymuszają przepływ powietrza przez wymiennik oraz w całej instalacji.
W centrali mieszczą się też filtry oczyszczające powietrze oraz sterownik, umożliwiający regulowanie intensywności wymiany powietrza. Wszystkie te podzespoły mieszczą się w obudowie, która zapewnia izolację cieplną i tłumi hałas towarzyszący pracy wentylatorów.
Centrala może być wyposażona w różne urządzenia zwiększające jej możliwości i wpływające na komfort obsługi, np.:
- nagrzewnice - wstępna umożliwia odszranianie wymiennika (jako zabezpieczenie przed zamarzaniem może służyć także gruntowy wymiennik ciepła - GWC); wtórna dogrzewa powietrze w pomieszczeniach - może być uzupełnieniem tradycyjnej instalacji grzewczej (a w domach pasywnych nawet ją zastąpić);
- bypass - ręczny lub automatyczny; pozwala na ominięcie wymiennika przez strugi powietrza, co pozwala obniżyć zużycie prądu przez wentylatory w sytuacji, gdy temperatura w domu i na zewnątrz jest zbliżona.
- nowoczesny sterownik, np. współpracujący z czujnikami stężenia tlenku węgla, wilgotności itp.
NAJWAŻNIEJSZE PARAMETRY CENTRALI WENTYLACYJNEJ
Powyższe informacje nie wystarczą do tego, by przystąpić do wyboru centrali wentylacyjnej. Urządzenia te bardzo się bowiem różnią od siebie parametrami. Najważniejszym z nich jest wydajność, czyli ilość powietrza, jaką daje centrala. Ściśle powiązaną z nią wartością jest spręż - zdolność do pokonania oporów przepływu powodowanych przez rurociąg, filtry itp. Im opory te są mniejsze, tym większy jest przepływ powietrza. Ważne więc, aby oba parametry rozpatrywać łącznie.
Przy wyborze pomocne mogą być wykresy pokazujące zależność pomiędzy wydajnością centrali (m³/h) a sprężem dyspozycyjnym (Pa). W budownictwie jednorodzinnym za standard uznaje się wartości od 200 do 400 m³/h przy sprężu 150-200 Pa. Dużo zależy jednak od specyfiki projektu (długość, średnica i przebieg kanałów wentylacyjnych).
Innym istotnym parametrem rekuperatorów jest sprawność. Cecha ta informuje, jaka część ciepła z usuwanego powietrza zostaje ponownie wykorzystana do ogrzania nawiewanego powietrza zewnętrznego. Im ten parametr wyższy, tym lepiej. Przykładowo sprawność na poziomie np. 80% oznacza, że ponownie zostało wykorzystane 80% ciepła, a 20% stracone. Ponieważ sprawność zależy od temperatury powietrza wewnętrznego (usuwanego) i zewnętrznego (nawiewanego) oraz jego przepływu, przy porównaniu dwóch central trzeba zwrócić uwagę, aby parametry te były identyczne.
TYPY WYMIENNIKÓW
Jak wspomniano, najważniejszym elementem każdej centrali jest wymiennik ciepła. Może być on wykonany z aluminium, tworzywa sztucznego, miedzi lub specjalnego impregnowanego papieru. W zależności od budowy, a dokładnie od układu kanałów, wyróżnia się następujące typy wymienników:
- przeciwprądowe - są obecnie najczęściej stosowane. Charakteryzują się tym, że strumienie powietrza płyną równolegle w przeciwnych kierunkach. Ich zaletą jest wysoka sprawność odzysku, dochodząca do 90%. Wadą – duże opory przepływu i trudność czyszczenia;
- krzyżowe - w tego typu konstrukcjach kanały z wywiewanym (ciepłym) i nawiewanym (zimnym) powietrzem ustawione są prostopadle. Ich atutem jest prosta budowa, niższa w porównaniu do wymienników przeciwprądowych cena i łatwość czyszczenia. Do wad należy zaliczyć niższą sprawność, choć idzie ona w parze z niskimi oporami przepływu. Sposobem na jej podniesienie jest zastosowanie dwóch ułożonych szeregowo wymienników. Ponieważ wymienniki przeciwprądowe i krzyżowe są podatne na szronienie (może to skutkować brakiem przepływu przez wymiennik powietrza usuwanego z budynku), trzeba je zabezpieczyć montując grzałkę elektryczną. Innym sposobem jest zastosowanie wspomnianego już gruntownego wymiennika ciepła;
- obrotowe - mają kształt walca z kanałami biegnącymi równolegle do jego osi, który obraca się i tymi samymi kanałami przepływa naprzemiennie ciepłe powietrze usuwane i chłodne nawiewane. Ich zaletą, podobnie jak wymienników przeciwprądowych, jest wysoka sprawność odzysku ciepła (przekraczająca nawet 90%) i możliwość odzysku wilgoci. Innym atutem jest odporność na szronienie, nawet w bardzo niskiej temperaturze. Niestety, zapłacimy za nie więcej niż za pozostałe typy. Wadą jest też możliwość mieszania się strumieni powietrza nawiewanego i usuwanego.
WENTYLATORY
Obok wymiennika ciepła są najważniejszym elementem centrali wentylacyjnej. Wprawiają powietrze w ruch, a także pokonują opory przepływu stawiane przez wymiennik, rurociągi, filtry itp. Przesądzają o sprawności całego systemu.
Najlepiej kupić centralę wyposażoną w markowe, energooszczędne i ciche wentylatory. Ta ostatnia cecha ma duży wpływ na to, czy korzystanie z rekuperacji będzie komfortowe.
Trzeba jednak nadmienić, że hałas zależy nie tylko od wentylatorów. Problem może też wynikać ze złego zaprojektowania instalacji lub błędów wykonawczych. Przykładowo dobranie kanałów o zbyt małej średnicy będzie skutkowało zbyt szybkim ruchem powietrza w kanałach, a brak izolacji na nich spowoduje, że będą wpadać w wibracje.
MIEJSCE NA CENTRALĘ
Problemy z hałasem sprawiają, że trzeba dobrze przemyśleć miejsce, w którym umieszczona będzie centrala wentylacyjna. Typowe lokalizacje to piwnica, strych, garaż i pomieszczenie gospodarcze. Łączy je to, że są na ogół położone z dala od pomieszczeń mieszkalnych, wymagających ciszy. Jeżeli układ pomieszczeń jest inny - np. wszystkie potencjalne lokalizacje przylegają do sypialni i pokoi dziennych - pozostaje wygłuszenie pomieszczenia z centralą i samego urządzenia.
Poradnik
Z drugiej strony trzeba pamiętać, że centrala nie powinna być umieszczona w zbyt dużej odległości od wentylowanych pomieszczeń. To dlatego, że im krótsza jest sieć kanałów (oraz im są prostsze), tym mniejsze są opory powietrza i większa sprawność instalacji.
Uwaga! Planując miejsce na centralę warto wybrać lokalizację, do której jest wygodny dostęp. Niezbędna jest bowiem regularna wymiana filtrów, czyszczenie wymiennika itp.
ILE TO KOSZTUJE?
Jak wspomniano, wentylacja z rekuperacją to poważna inwestycja, dlatego przed podjęciem decyzji o jej rozpoczęciu warto dobrze policzyć koszty. Największy jest oczywiście związany z zakupem centrali wentylacyjnej. Najprostsze urządzenie kupimy już za 3-4 tys. zł, bardziej zaawansowane kosztują nawet 20 tys. zł.
Pod uwagę trzeba wziąć też montaż sprzętu, okresowe serwisowanie instalacji (koszty takich usług różnią się w zależności od regionu kraju i rodzaju urządzenia) i eksploatację. Tu najwięcej pochłonie prąd - niezbędny do pracy centrali. Energię pobierają zarówno wentylatory, jak i grzałka elektryczna. Dlatego wybierając centralę z funkcją odszraniania wymiennika trzeba się liczyć z nieco wyższymi kosztami eksploatacyjnymi. O klasie energetycznej urządzenia informują umieszczone na nim etykiety energetyczne.
Drugim ważnym elementem, mającym wpływ na koszty utrzymania rekuperatora, są filtry. Ich zadaniem jest zabezpieczanie wentylatorów i wymiennika przed brudem oraz eliminacja zanieczyszczenia i pyłków z powietrza dostarczanego do budynku. Trzeba je regularnie wymieniać (zazwyczaj co 3 miesiące), a potrafią sporo kosztować - nawet kilkaset zł za komplet. Na szczęście w większości urządzeń montowane są znacznie tańsze filtry, do nabycia już za 30-50 zł.
Norbert Skupiński