Jak kontrolować zużycie prądu? Interpretacja wskazania licznika elektronicznego i kody OBIS

Jak odczytać licznik prądu elektroniczny? Kody OBIS licznika 

Odczytywanie wskazań licznika indukcyjnego nie sprawia nikomu trudności, gdyż niezależnie od marki i producenta, liczydło pokazuje jedną liczbę, będącą ilością zużytych kilowatogodzin energii i nic więcej. Natomiast z licznikiem elektronicznym jest nieco inaczej, Wprawdzie każdy operator sieci montuje różne modele liczników, mogą więc one różnić się od siebie wyglądem, jednak różnice w wyświetlaczach są kosmetyczne, a podstawowe zasady ich działania i użytkowania pozostają niezmienne.

Każdy licznik elektroniczny posiada pamięć, w której zapisywane są dane pomiarowe, oraz wyświetlacz alfanumeryczny, który następnie cyklicznie pokazuje nam wybrane informacje, według zaprogramowanej wcześniej kolejności. Wyświetlanie danych możemy jednak zastopować i zmieniać, naciskając jeden z dwóch przycisków przewijania danych, znajdujący się na liczniku. Łatwiej wtedy możemy zorientować się w topografii wyświetlacza, aby skoncentrować się na znalezieniu niezbędnych nam informacji.

Kody licznika energii

Na ekranie wyświetlacza każdego elektronicznego licznika energii możemy wyróżnić dwie grupy znaków. Pierwsza, o mniejszych cyfrach, znajduje się w lewym, górnym rogu ekranu, lub w jego górnej części i zawiera kody OBIS (Object Identification System). Jest to standardowy, międzynarodowy system oznaczeń stosowany w licznikach energii, pozwalający odczytywać wszelkie wskazania prosto i bardzo precyzyjnie. Natomiast główną część ekranu, z dużymi cyframi, zajmują zarejestrowane wartości parametru przedstawianego danym kodem OBIS.

Dla przykładu, jeżeli w lewym górnym rogu licznika wyświetlany jest kod 1.8.0 to wyświetlana wraz z nim wielkość pokazuje zużycie energii ogółem. A jeśli na liczniku wyświetlany kod będzie 1.8.1 lub 1.8.2 oznaczać to będzie wyświetlanie zużycia energii odpowiednio w taryfie dziennej i taryfie nocnej.

Kodów tych nie musimy pamiętać, podstawowe znajdziemy na obudowie licznika, albo na umieszczonej tam naklejce. Warto jednak wiedzieć, że jeśli pierwsza cyfra w kodzie OBIS wynosi zero "0", to oznacza wielkość nie związaną z parametrami elektrycznymi (metadane). Z kolei pierwsza cyfra "1" oznacza parametr przy pobieraniu energii elektrycznej z sieci, natomiast cyfra "2" oznacza parametr przy oddawaniu energii elektrycznej do sieci. Jest to szczególnie ważne dla prosumentów, posiadających mikroinstalację fotowoltaiczną albo inną instalację OZE.

Oczywiście, pełna lista kodów OBIS jest bardzo, bardzo długa, jednak jest to wiedza dla specjalistów. Zwykłemu odbiorcy energii wystarczy znajomość kilku podstawowych, a i tych nie musi pamiętać, wystarcza "ściąga" na obudowie licznika. Ważne jednak, by chcieć z niej korzystać chociażby jeden raz w miesiącu. Dla własnego dobra. Natomiast osoby zainteresowane poznaniem znaczenia innych kodów bez trudu znajdą je w Internecie.

Symbole na liczniku energii dwukierunkowym montowanym przy instalacji fotowoltaiki

Z pojęciem takim spotykamy się najczęściej przy okazji tematów dotyczących mikroinstalacji fotowoltaicznych, a chodzi o licznik zliczający oddzielnie zarówno energię pobraną, jak również energię oddaną do sieci. Jest to bardzo ważne dla prosumentów, którzy produkują własną energię, a jej nadwyżki oddają właśnie do sieci. Licznik ten różni się od innych liczników elektronicznych właściwie tylko oprogramowaniem. Na froncie ma czytelny wyświetlacz LCD, prezentujący kody OBIS oraz aktualne odczyty, a obok niego znajdują się przyciski nawigacyjne (przewijania menu licznika). Może być też wyposażony w diody sygnalizacyjne, informujące o aktualnym stanie pracy i kierunku przepływu energii.

Kluczem jest tutaj rozróżnienie pomiędzy energią pobraną a oddaną. Energia pobrana z sieci oznaczana jest kodem 1.8.0 (na pierwszym miejscu "jedynka", podczas gdy energia oddana do sieci ma kod 2.8.0 (na pierwszym miejscu "dwójka". Oczywiście, obydwa wskazania podawane są bezpośrednio w kilowatogodzinach [kWh]. Różnica między aktualnym a poprzednim odczytem pokazuje ilość energii pobranej lub oddanej w danym okresie rozliczeniowym. W przypadku taryf wielostrefowych, energia pobrana w poszczególnych strefach ma dodatkowe oznaczenia - 1.8.1 dla strefy dziennej i 1.8.2 dla strefy nocnej.

Jak więc w rzeczywistości odczytujemy licznik dwukierunkowy? Najpierw musimy do niego podejść tak, aby móc swobodnie odczytać wyświetlacz. Następnie naciskamy przycisk przewijania aż do chwili, gdy w lewym, górnym rogu ukaże się żądany przez nas kod OBIS. Na przykład 1.8.0. I wtedy zapisujemy główną wartość wyświetlaną. Kiedy już zapisaliśmy, ponownie naciskamy przycisk przewijania, aby odnaleźć drugi potrzebny nam kod. Na przykład 2.8.0 oznaczający ilość energii oddaną do sieci. I znowu zapisujemy występującą obok niego wartość. A potem szukamy ewentualnie innych kodów i odczytujemy kolejne, przypisane im wartości. Najlepiej robić to co najmniej raz w miesiącu, aby mieć wiedzę zarówno o zużywaniu, jak i produkcji własnego prądu.

Warto też skorzystać z aplikacji mobilnych oferowanych przez niektórych dostawców energii. Pozwalają one na bieżąco monitorować zużycie i produkcję energii, co ułatwia weryfikację ręcznych odczytów.

Montaż i wymiana licznika energii elektrycznej

Zgodnie z Ustawą Prawo Energetyczne oraz rozporządzeniami Ministra Gospodarki, dla nowych odbiorców, w nowych budynkach montażu licznika dokonuje dostawca (dystrybutor) energii, albo osoba przez niego upoważniona. Co ważne, odbywa się to dopiero po odbiorze technicznym instalacji elektrycznej w danym obiekcie. Sam licznik powinien mieć zabezpieczenie w postaci dwóch plomb. Pierwsza jest umieszczana przez Główny Urząd Miar jako potwierdzenie pełnej sprawności licznika i prawidłowości jego działania, natomiast drugą zakłada monter dystrybutora w celu uniemożliwienia prób jakichkolwiek modyfikacji czy zmiany układu połączeń, albo pominięcia licznika.

Należy nadmienić, że w związku z koniecznością zamontowania albo wymiany licznika energii elektrycznej, pracownicy dystrybutora lub osoby przez niego upoważnione, mają prawo wejść do mieszkania lub na prywatną posesję dla dokonania takiego montażu lub skontrolowania prawidłowości działania. Obowiązkiem odbiorcy energii elektrycznej jest udostępnienie pomieszczenia z licznikami w celu kontroli urządzeń pomiarowych.

Tradycyjne liczniki indukcyjne mają okres legalizacyjny wynoszący 15 lat, natomiast liczniki elektroniczne są legalizowane na lat 8. Po tym okresie muszą przejść legalizację wtórną, przy czym elektroniczne na kolejne 8 lat. Sprawdza się wówczas ponownie, czy charakterystyka pomiaru jest prawidłowa. Wymiana licznika z powodu przekroczenia ważności daty legalizacyjnej jest bezpłatna. Istnieje również możliwość instalacji LZO na wniosek odbiorcy, w takim przypadku pobierana jest opłata zgodna z cennikiem dystrybutora. Ponadto, zgodnie z wytycznymi ustawy, do 2031 roku operatorzy systemu dystrybucyjnego (OSD) są zobowiązani do zmiany wszystkich liczników na liczniki inteligentne.

Wymiana licznika energii powinna przebiegać według określonej procedury, którą odbiorca powinien znać i w niej uczestniczyć, aby uniknąć występujących czasami różnych nieporozumień. Po pierwsze - przed przystąpieniem do wymiany, monter powinien sprawdzić istnienie plomb zabezpieczających, oraz zanotować stan liczydła licznika, który zdejmuje. W drugim kroku monter zakłada nowy licznik, w tym samym miejscu, w którym znajdował się poprzedni, po czym zapisuje stan początkowy jego liczydła, oraz zakłada plomby monterskie na samym liczniku, oraz ewentualnie w innych miejscach, które tego wymagają. Na przykład na zabezpieczeniach. Końcowym etapem pracy jest załączenie napięcia w instalacji. Z tych wszystkich czynności zostaje sporządzony dokument, zwany "Informacją o wykonanych czynnościach przy układzie pomiarowym", potwierdzający przeprowadzone działania. Protokół ten zawiera dane licznika zdjętego i nowego, ich numery i stany liczydeł, numery plomb oraz wszelkie dane administracyjne miejsca i czasu wykonywania pracy. Odbiorca energii musi otrzymać kopię tego dokumentu! Standardowa wymiana licznika może trwać około 30 do 40 minut.

Natomiast w przypadku awarii licznika energii bądź podejrzenia jego nieprawidłowej pracy, należy taki fakt jak najszybciej zgłosić do swojego operatora sieci dystrybucyjnej (OSD), lub Pogotowia Energetycznego (nr. tel. 991 w całym kraju). W razie potrzeby nastąpi zdjęcie licznika i oddanie go do badania laboratoryjnego, które jednoznacznie rozstrzygnie wątpliwości. Sprawdzenie jest dokonywane na pisemny wniosek odbiorcy energii. W przypadku wadliwego działania licznika badanie jest bezpłatne, ponadto dokonywana jest korekta należności za dostarczoną energię elektryczną. Jeśli natomiast licznik będzie działał prawidłowo, wtedy to odbiorca ponosi koszty badania, w wysokości zgodnej z cennikiem operatora.

Nigdy nie należy podejmować samodzielnych prób naprawy czy demontażu licznika, ponieważ grozi to surową odpowiedzialnością wynikającą z obowiązujących przepisów prawa (wysoka kara finansowa zgodnie z cennikiem dostawcy prądu)!

Liczniki energii: podsumowanie

Liczniki energii elektrycznej instalowane przez operatorów systemu dystrybucyjnego (OSD) wykonane są zgodne z obowiązującymi na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej przepisami i posiadają wszelkie certyfikaty oraz pozwolenia umożliwiające zastosowanie ich na terytorium kraju. Liczniki posiadają deklarację zgodności UE, w tym potwierdzenie zgodności z Dyrektywą 2014/30/UE dotyczącą kompatybilności elektromagnetycznej, która nakłada obowiązki na producentów urządzeń elektrycznych, elektronicznych oraz oświetleniowych, związane z wprowadzeniem produktu do obrotu. Producent urządzenia potwierdza spełnienie przez dany produkt przewidzianych dla niego norm jakości i bezpieczeństwa zawartych w dotyczących go regulacjach prawnych Unii Europejskiej, zgodnie z przedłożoną deklaracją, o czym informuje zamieszczone na urządzeniu oznakowanie CE.

Operatorzy systemu dystrybucyjnego prowadzą działalność, która jest regulowana i nadzorowana, nie tylko przez organy takie jak Urząd Ochrony Danych Osobowych, ale również przez Urząd Regulacji Energetyki, dlatego też są w sposób szczególny zobowiązani do przestrzegania praw odbiorców energii elektrycznej, a cały system operujący na danych pomiarowych posiada szereg różnych zabezpieczeń. W zależności od poszczególnych jego elementów stosowane są różne technologie bezpieczeństwa. W celu ochrony przekazywanych informacji stosowane są m.in. mechanizmy kryptograficzne oparte na algorytmach szyfrujących. Katalog pozyskiwanych danych przez OSD jest zamknięty w taki sposób, aby uniemożliwić identyfikację osób fizycznych oraz respektować ich prawo do prywatności. Funkcjonalność liczników zdalnego odczytu nie daje możliwości agregowania czy też przechowywania informacji teleadresowych oraz innych danych umożliwiających zidentyfikowanie odbiorcy końcowego.

Liczniki zdalnego odczytu przekazują dane pomiarowe przede wszystkim dla celów rozliczeń oraz informacje pozwalające na ocenę stanu sieci i systemu dystrybucyjnego. Wszystkie dane przekazywane przez LZO są chronione.

fot. Canva