Kiedy i jak wykonać przegląd instalacji elektrycznej? Poznaj aktualny cennik

Podstawa prawna obowiązku kontroli instalacji elektrycznej: przegląd co 5 lat

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, z późniejszymi zmianami (tekst jednolity Dz.U. 2024 poz. 725) w art. 62 ustęp 1, mówi bardzo jasno i wyraźnie:

Art. 62. 1. Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli

Uściślenie interesujących nas obowiązków zawiera punkt 2) o treści:

2) okresowej, co najmniej raz na 5 lat, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego i przydatności do użytkowania obiektu budowlanego, estetyki obiektu budowlanego oraz jego otoczenia; kontrolą tą powinno być objęte również badanie instalacji elektrycznej i piorunochronnej w zakresie stanu sprawności połączeń, osprzętu, zabezpieczeń i środków ochrony od porażeń, oporności izolacji przewodów oraz uziemień instalacji i aparatów.

Jak widzimy, ustawodawca nie pozostawił tutaj miejsca na żadne interpretacje, czy wątpliwości. Nie istnieje żadna dobrowolność. Obowiązek kontroli okresowej instalacji elektrycznej i piorunochronnej, co najmniej raz na 5 lat, jest bezwzględny. Tylko właściciele mieszkań w budynkach wielorodzinnych mają ułatwione zadanie, gdyż to zarządca nieruchomości dba zamiast nich o przestrzeganie przepisów. Zatem obowiązki mieszkańca sprowadzają się jedynie do wpuszczenia uprawnionego elektryka do lokalu.

I żeby jeszcze rozwiać ostatnie zastrzeżenia, przytoczę Art. 3 Prawa budowlanego, definiujący pojęcie obiektu budowlanego.

Art. 3. Ilekroć w ustawie jest mowa o obiekcie budowlanym - należy przez to rozumieć budynek, budowlę bądź obiekt małej architektury, wraz z instalacjami zapewniającymi możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem, wzniesiony z użyciem wyrobów budowlanych

Teraz nikt nie powinien mieć już żadnych wątpliwości.

Kto może przeprowadzać kontrole okresowe instalacji?

Kwestię tę precyzyjnie reguluje wspomniany już powyżej art. 62 Prawa budowlanego, w swoich ustępach 4 i 5. Brzmią one następująco:

4. Kontrole, o których mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 5-6a, przeprowadzają osoby posiadające uprawnienia budowlane w odpowiedniej specjalności.

5. Kontrole stanu technicznego instalacji elektrycznych, piorunochronnych i gazowych, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lit. c i pkt 2, mogą przeprowadzać osoby posiadające kwalifikacje wymagane przy wykonywaniu dozoru nad eksploatacją urządzeń, instalacji oraz sieci energetycznych i gazowych

A więc nie każdy elektryk może wykonywać okresowe kontrole instalacji elektrycznych. Jedynie taki, który posiada albo uprawnienia budowlane w specjalności instalacyjnej, albo zaświadczenie kwalifikacyjne D, wciąż potocznie (chociaż błędnie), nazywane „uprawnieniami SEP-owskimi D”.

Przygotowanie do sprawdzenia instalacji elektrycznej

Musimy pamiętać, że sprawne przeprowadzenie przeglądu i jego kompletność leżą w najlepiej pojętym interesie osób użytkujących dom czy mieszkanie. Dlatego zlecając dokonanie przeglądu, musimy umożliwić specjalistom wstęp do naszego domu i wszystkich pomieszczeń, w których znajduje się instalacja elektryczna. Kwestię wstępu do mieszkań w budynkach wielorodzinnych reguluje Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jednolity Dz. U. 2021 poz. 1048)

Artykuł 13 ustęp 2 tego aktu prawnego ma brzmienie:

Art. 13. 1 […]

2. Na żądanie zarządu właściciel lokalu jest obowiązany zezwalać na wstęp do lokalu, ilekroć jest to niezbędne do przeprowadzenia konserwacji, remontu albo usunięcia awarii w nieruchomości wspólnej, a także w celu wyposażenia budynku, jego części lub innych lokali w dodatkowe instalacje.

W naszym interesie jest przygotowanie lokalu czy obiektu do przeprowadzenia przeglądu. Polega to przede wszystkim na zapewnieniu zwykłego dostępu do wszelkich elementów instalacji elektrycznej, typu gniazdka, rozdzielnica i inne widoczne części instalacji, oraz do pomieszczeń, w których zamontowane są na stałe wszelkie aparaty i urządzenia elektryczne. Może się to wiązać np. z przesunięciem mebli, czy zgromadzonych materiałów w piwnicy, ale to konieczność! Elektryk sprawdzający instalację ma obowiązek umieścić w protokole adnotację o niemożliwości sprawdzenia części instalacji zasilającej dane gniazdo czy dane urządzenie i wtedy zachodzi sytuacja, że protokołu sprawdzenia w tej części instalacji nie ma! Jeśli będzie ona powodem jakiegoś zdarzenia, to będziemy bez odszkodowania! Bo jeśli nie ma przeglądu, to i nie ma pieniędzy z polisy - tak tę kwestię interpretują firmy ubezpieczeniowe.

Powinniśmy również odszukać i przygotować do okazania dokumentację budynku, przynajmniej w części dotyczącej instalacji elektrycznej i piorunochronnej. Przecież do zamknięcia okresu budowy protokół sprawdzenia instalacji elektrycznej był niezbędny, więc właściciel domu musi go mieć. Tak jak powinien mieć protokoły z późniejszych przeglądów. A porównanie wyników bieżących, z tymi sprzed lat, jest bardzo ważną częścią przeglądu.

Zakres i przebieg przeglądu instalacji elektrycznej: pomiary i protokół

Wszelkie czynności, które elektryk sprawdzający będzie wykonywał w ramach okresowego przeglądu instalacji elektrycznej (i piorunochronnej, jeśli istnieje), są ściśle uregulowane przez Polską Normę PN-HD 60364-6:2016-7 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 6: Sprawdzanie. Większość poradników internetowych odwołuje się tutaj do wersji normy z roku 2008, ale obecnie obowiązującą jest norma wydana w wersji polskiej w 2019 roku. Różnic zasadniczych pomiędzy nimi jednak nie ma, a zmiany są niewielkie.

Sprawdzanie instalacji (wg normy) dzieli się na trzy podstawowe etapy:

1. Oględziny,
2. Próby i pomiary,
3. Analiza i protokołowanie

Oględziny są bardzo ważną, często niedocenianą częścią przeglądu. Wykonuje się je za pomocą ludzkich zmysłów, czyli wzroku, słuchu, węchu i dotyku, bez pomocy jakichś specjalnych przyrządów, ale z pełnym zachowaniem zasad bezpieczeństwa. Pamiętajmy, że to elektryk zawsze decyduje o tym, czy wyłączyć wtedy instalację spod napięcia, albo wyłączyć jej część, czy też nie wyłączać wcale. I nie należy mu w tym przeszkadzać. Proszę mi wierzyć, że doświadczony elektryk większość wniosków wyciąga z oględzin, a pomiary i próby w większości tylko potwierdzają jego spostrzeżenia.

Próby i pomiary parametrów instalacji wykonuje się przy pomocy specjalistycznych przyrządów, właściwych mierników i przy zastosowaniu odpowiednich metod pomiarowych. Większość tych czynności przeprowadzana jest w obecności napięcia elektrycznego, a więc w warunkach zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym. Dlatego jakiekolwiek ingerencje w próby i pomiary osób nieupoważnionych są niedopuszczalne!

Pomiary parametrów instalacji wykonuje się przy pomocy specjalistycznych mierników (fot. AdobeStock)

Analiza i protokołowanie. Trzeci etap sprawdzania instalacji przeprowadza się z dala od wszelkich przewodów pod napięciem, a więc w warunkach bezpiecznych. Elektryk analizuje wtedy informacje uzyskane z poprzednich dokumentów, sprawdza, czy instalacja od czasów jej wykonania nie uległa rozbudowie, przeprowadza też porównanie danych umieszczonych na protokołach poprzednich z rezultatami prób i wynikami pomiarów bieżących. Musi też odpowiedzieć na pytania, czy uzyskane wyniki mieszczą się w zakresie dopuszczalnym przez normy.

Następnie sporządza protokół, który zawiera dokładny opis oględzin, łącznie z wszystkimi stwierdzonymi wadami i usterkami. Należy też opisać niedostępne, a więc niesprawdzone części instalacji elektrycznej, o ile takie stwierdzi. Protokół sprawdzenia okresowego może również zawierać zalecenia dotyczące konieczności usunięcia wykrytych usterek, napraw lub modernizacji instalacji, w celu doprowadzenia jej do stanu zgodności z aktualnymi normami bezpieczeństwa, jeżeli sprawdzający uzna to za niezbędne i właściwe. Ponadto protokół zawiera także informację o warunkach przeprowadzenia pomiarów (istotne przy pomiarach uziemień), wykaz użytych przy sprawdzaniu urządzeń i mierników, wraz z ich numerami identyfikacyjnymi, zestawienie sprawdzanych obwodów, dane techniczne i miejsce zainstalowania kontrolowanych aparatów i urządzeń oraz wyniki przeprowadzonych prób i pomiarów, wraz z ich oceną. Mogą być także dodane szkice rozmieszczenia instalacji, obwodów, aparatów i urządzeń, służące ich identyfikacji.

Oczywiście, każdy protokół musi też zawierać niezbędne dane administracyjne, a więc miejsce i datę przeprowadzenia przeglądu, dane obiektu budowlanego i jego właściciela (albo zarządcy), oraz dane osób (firmy) która jest za przegląd odpowiedzialna, wraz z danymi identyfikującymi jej niezbędne uprawnienia pomiarowe. Każdy protokół musi też być przez taką osobę podpisany, albo poświadczony w inny sposób, np. podpisem elektronicznym.

Co wpływa na koszty sprawdzenia instalacji elektrycznej?

Nie ma jednej, uniwersalnej odpowiedzi na pytanie dotyczące wielkości kosztów przeglądu instalacji elektrycznej. Bo domy są różne i instalacje też. Ale cenę usługi możemy szacować, znając jej składniki i zasady tworzenia, a w przypadku przeglądu okresowego, tych składników nie ma aż tak wiele. Najważniejszymi są:

Liczba punktów pomiarowych w instalacji i ich rodzaj. Weźmy takie gniazdko wtyczkowe ogólnego przeznaczenia, które jest punktem pomiarowym. Podczas przeglądu instalacji każde gniazdko należy sprawdzić poprzez oględziny i pomiary. Wymaga to jakiegoś czasu, oraz użycia odpowiedniego miernika parametrów instalacji. Ale ten czas będzie dłuższy, w przypadku gniazda trójfazowego. Także punkt oświetleniowy jest punktem pomiarowym, Tylko jego sprawdzenie wymaga jeszcze większej ilości czasu na przygotowania niż gniazdko, bo w zależności od rodzaju lampy, może nawet zachodzić potrzeba jej zdemontowania i późniejszego ponownego montażu, aby podczas pomiarów nie została uszkodzona przez napięcie pomiarowe. Podobnie będzie z pomiarami obwodów urządzeń zainstalowanych w instalacji na stałe, np. kotłów grzewczych i odbiorników trójfazowych, a także odbiorników z elektroniką. Koszty pomiaru takich punktów najczęściej są zależne od warunków w jakich można go wykonać.

Liczba obwodów w rozdzielnicy i rodzaj osprzętu elektrycznego w niej. Pomiary parametrów każdego obwodu elektrycznego muszą być wykonane oddzielnie. Każdy rodzaj zabezpieczeń zastosowanych w instalacji wymaga innego rodzaju diagnostyki, oraz pomiaru, a więc użycia różnych mierników. Różne są też czasy niezbędne do ich przeprowadzenia. Na koszt mają ponadto wpływ elementy automatyki domowej, o ile tam się znajdują. Wszystko to ma wpływ na koszty ogólne.

Typ obiektu i układ sieci. W przypadku przeglądów instalacji elektrycznych, lokalizacja, a także rodzaj budynku, w którym się znajdujemy, mają niebagatelne znaczenie. Na przykład przegląd elektryki w eleganckim apartamentowcu różni się od audytu w starszej kamienicy. W pierwszym przypadku, można spodziewać się nieco wyższej ceny ze względu na nowoczesne technologie, które są trudniejsze w diagnostyce. Natomiast w przypadku starych budynków, chociaż problematyka infrastruktury bywa czasem wyzwaniem, to ceny mogą być niższe ze względu na prostsze układy rozwiązań instalacji, które przeważnie są łatwiejsze do sprawdzenia.

Dostęp do urządzeń i koszty dojazdu. Bywa, że aby zrealizować pomiar jakiegoś punktu, elektryk musi wspinać się na dach, czasami kopać rowy w ziemi (np. oględziny uziemień), przesuwać w mieszkaniu szafy, albo zgarbiony i skulony mierzyć aparaty w rozdzielnicy, którą ktoś umieścił we wnęce pod schodami niecały metr nad podłogą. To wszystko musi na koniec wliczyć w koszty. Ponadto, musi na miejsce dowieźć cały sprzęt pomiarowy, a często i drabinkę, bo jest jeszcze mnóstwo instalacji z puszkami rozdzielczymi pod sufitem. Dlatego koszty te dolicza się do ogólnej ceny usługi.

I ostatnia uwaga. Koszty sprawdzenia instalacji są zróżnicowane w zależności od regionu kraju. Zależą od sytuacji na lokalnym rynku usług.

Cena za przegląd instalacji elektrycznej

Cennik za poszczególne czynności przy sprawdzeniu instalacji elektrycznej udostępniany przez firmy zajmujące się pomiarami, przeważnie ma charakter orientacyjny. Przyjmuje się, że pomiar rezystancji obwodu jednofazowego wynosi 12-16 zł za punkt pomiarowy, pomiar rezystancji obwodu trójfazowego 20-30 zł za punkt, pomiar parametrów uziemienia ochronnego 40-55 zł za punkt pomiarowy, wszystko w zależności od regionu Polski.

Można też podać szacunkową cenę za przegląd instalacji elektrycznej w zależności od wielkości pomieszczeń. Poglądowa kwota dla mieszkania typu kawalerka wynosi ok. 200 zł, za mieszkanie 4-pokojowe ok. 300 zł, dom jednorodzinny o małym metrażu - 500 - 600 zł, dom o dużym metrażu i z automatyką domową - powyżej 800 zł.

Aby uzyskać dokładniejszą informację o kosztach przeglądu instalacji swojego domu, warto przed rozmową z elektrykiem przygotować podstawowe informacje o obiekcie. Podanie metrażu, ilości kondygnacji, wieku budynku oraz danych o ogólnym stanie instalacji elektrycznej czy wyposażeniu w urządzenia zamontowane na stałe, ułatwi uzyskanie bardziej precyzyjnej wyceny oferowanej usługi.

Warto jednak pamiętać, żeby wybierając elektryka do przeprowadzenia przeglądu, nie kierować się wyłącznie niską ceną. Bo korzystniej jest powierzyć sprawdzenie elektrykowi nie tylko z formalnymi uprawnieniami, ale też z doświadczeniem i rekomendacjami, który udzieli nam niezbędnych informacji oraz zaleceń. Profesjonalista nie tylko wykonuje niezbędne pomiary i pozostawia protokół, ale potrafi doradzić, jak zadbać o instalację na przyszłość. Sprawdzenie nie jest jedynie kosztem, bo stanowi również inwestycję w bezpieczeństwo domu i osób nam najbliższych.

Konsekwencje braku przeglądu okresowego instalacji elektrycznej

Okresowy przegląd instalacji elektrycznej jest nie tylko wymogiem prawnym, ale przede wszystkim stanowi gwarancją bezpieczeństwa domu i jego mieszkańców. Jeśli poddajemy ją regularnemu sprawdzaniu, możemy mieć pewność, że instalacja działa w sposób prawidłowy, a jej eksploatacja nie zagraża ani użytkownikom, ani bezpieczeństwu pod względem pożarowym.

Natomiast niezastosowanie się do obowiązku przeprowadzania okresowych przeglądów instalacji elektrycznych grozi poważnymi konsekwencjami. Właściciel nieruchomości może podlegać administracyjnej karze grzywny do 5 tys. zł. W skrajnych sytuacjach, jeżeli w wyniku awarii instalacji dojdzie do porażenia prądem czy pożaru, osobom odpowiedzialnym grozi nawet odpowiedzialność karna.

Oprócz tego, trzeba pamiętać, że ważny protokół potwierdzający wykonanie okresowego przeglądu instalacji elektrycznej stanowi niezbędny warunek do ubiegania się o wypłatę ubezpieczenia w razie zniszczeń związanych np. z przepięciem czy zwarciem w instalacji. W przypadku braku ww. dokumentów ubezpieczyciel ma prawo odmówić wypłaty odszkodowania i w zasadzie odmawia wtedy zawsze. Warto o tym pamiętać i samemu zadbać o posiadanie kompletnej, niezbędnej dokumentacji pokontrolnej, bo ubezpieczyciel nam o tym nie przypomni.

fot. otwierająca: Adobe Stock