Jak obniżyć koszty ogrzewania pompą ciepła?

W polskich domach dominują dwa sposoby ogrzewania pomieszczeń - grzejniki ścienne albo ogrzewanie podłogowe. Całkiem często też stosuje się oba rozwiązania - np. podłogówkę w salonie na parterze oraz w łazienkach, zaś grzejniki w sypialniach na poddaszu. Nie da się jednoznacznie stwierdzić, że któryś wariant jest lepszy. Każdy z nich ma zarówno mocne, jak i słabe strony. Jednak jeżeli zamierzamy ogrzewać dom pompą ciepła, to pierwszeństwo zdecydowanie należy dać podłogówce.

Pompa ciepła koszt miesięczny plus niskotemperaturowe ogrzewanie

Do zasilania ogrzewania podłogowego wystarcza woda o naprawdę niskiej temperaturze, co z kolei oznacza idealne warunki pracy pompy ciepła i bardzo niskie rachunki za ogrzewanie.

Pompy typu Aquarea osiągają współczynnik SCOP równy nawet 5, a to średni współczynnik sprawności w ciągu całego sezonu grzewczego. To po prostu rewelacyjny wynik, nie tylko jak na pompy typu powietrze woda, ale pompy ciepła w ogóle, łącznie z gruntowymi. Jednak trzeba podkreślić, że wyniki są tak dobre właśnie w połączeniu z niskotemperaturową podłogówką, dla której standardowa temperatura zasilania to 35°C. Jeżeli pompa będzie musiała zasilać typowe grzejniki, to jej sprawność nieuchronnie spadnie. Ta zależność dotyczy wszystkich pomp ciepła. Chociaż w przypadku pomp typu Aquarea i tak udaje się utrzymać bardzo dobre parametry i SCOP przy temperaturze zasilania 55°C wynosi ok. 3,5.

Właśnie ze względu na fakt, że pompy ciepła są bardzo "czułe" na temperaturę wody w obiegu centralnego ogrzewania zawsze powinniśmy dokładnie sprawdzać dla jakiej temperatury wody producent podaje sprawność. Jeśli tej informacji brak lub jest ona głęboko ukryta to powinno to być sygnałem ostrzegawczym, że prawdopodobnie nie ma się czym chwalić.

Tym bardziej, że sezonowa sprawność pompy to nie jest jeszcze jeden katalogowy parametr, którym zwykły użytkownik nie ma co się specjalnie przejmować. Wręcz przeciwnie, bo właśnie od tego czy w domu zapewnimy odpowiednie warunki, żeby SCOP był jak najlepszy (najwyższy) będą zależeć nasze rachunki za ogrzewanie. Czy różnica pomiędzy 5,0 oraz 3,5 to dużo czy mało? Jeżeli w pierwszym przypadku (SCOP = 5,0) na prąd zużywany przez pompę wydamy 1000 zł, to w drugim (SCOP = 3,5), będziemy musieli zapłacić prawie 1430 zł. I tak co sezon, przez przynajmniej 20 kolejnych lat (zanim zmienimy pompę na nowszy model). Na tym przykładzie wyraźnie widać jak dużą przewagę ma ogrzewanie niskotemperaturowe w połączeniu z pompą ciepła i dlaczego dla wszystkich budujących nowe domy powinno być ono pierwszym wyborem.

Na każdy 1000 zł wydany na ogrzewanie w instalacji niskotemperaturowej (SCOP = 5) w instalacji wysokotemperaturowej (SCOP = 3,5) przypada już 1428 zł. Wyraźnie widać, że rodzaj ogrzewania ma zasadniczy wpływ na koszty pracy pompy ciepła.

Chociaż trzeba uczciwie przyznać, że nawet w połączeniu z grzejnikami ściennymi dobra pompa ciepła i tak będzie tańsza w eksploatacji niż inne sposoby ogrzewania. Nowy dom o powierzchni 150 m², wybudowany już zgodnie ze standardem WT 2021, przy SCOP = 5 ogrzejemy za zaledwie ok. 1200 zł rocznie. Natomiast przy SCOP = 3,5 rachunek nieco przekroczy 1700 zł. Nawet w tym drugim przypadku, przy gorszym SCOP, koszt ciepła będzie mniej więcej taki sam (ok. 0,20 zł/kWh), jak przy ogrzewaniu węglem. Jednak wygodę obsługi pompy (a właściwie jej bezobsługowość) trudno w ogóle porównywać z kotłem węglowym. Nie mówiąc już o takich cechach jak czystość i przyjazność dla środowiska. Natomiast dobra pompa w połączeniu z niskotemperaturową podłogówką jest absolutnie bezkonkurencyjna pod względem kosztów ogrzewania. W tym przypadku cena ciepła wynosi ok. 0,13 zł/kWh, czyli wyraźnie mniej niż węgiel, ok. 2 razy mniej, niż gaz z sieci i przynajmniej 3 razy mniej, niż gaz płynny (propan) z przydomowego zbiornika.

A przecież nikt chyba nie liczy, że energia będzie tanieć. Dlatego naprawdę warto zrobić niskotemperaturową instalację grzewczą, przy której koszty eksploatacji będą po prostu najniższe.

Dobra pompa ciepła

Żeby działać optymalnie, pompa ciepła potrzebuje odpowiednio zbudowanej instalacji grzewczej. Ale zależność jest też odwrotna - pompa o marnych parametrach, złej jakości lub po prostu źle dobrana, nigdy nie będzie działać dobrze i oszczędnie.

Dlatego wybór solidnego producenta i odpowiednio dobranego do charakterystyki budynku modelu jest sprawą kluczową. W ostatnich latach wzrost popularności pomp ciepła spowodował, że na rynku pojawiło się wiele nowych firm - niestety zwykle z bardzo ubogą ofertą, bez zaplecza serwisowego i doświadczenia. Jakość i sprawność samych pomp też często bardzo odbiega od standardów wyznaczanych przez liderów tej branży.

Certyfikat Passive House Institute (PHI) potwierdza, że najwyższa jakość i sprawność pompy to nie tylko deklaracja producenta. Sprzęt został sprawdzony przez niezależną, renomowaną instytucję badawczą.

Dla przykładu, jeden z czołowych producentów pomp ciepła, firma Panasonic ma za sobą kilkadziesiąt lat doświadczenia w produkcji pomp ciepła i klimatyzatorów z ofertą obejmującą pompy wszystkich typów - split, monoblok, kompakt (All in One Compact). Przy tym w każdej z tych grup dostępnych jest wiele modeli o zróżnicowanej mocy (od zaledwie 3 do 16 kW). Wybrane pompy Aquarea jako jedyne na rynku mają certyfikat Passive House Institute (PHI), czyli Instytutu Domów Pasywnych. Nie chodzi bynajmniej o to, że są one przeznaczone tylko do domów pasywnych. Certyfikat wydany przez znaną na całym świecie, niezależną instytucję badawczą potwierdza ich najwyższą jakość i sprawność energetyczną.

A przecież pewność działania i efektywność energetyczna to dwie najważniejsze cechy każdego urządzenia grzewczego. Pewność, żebyśmy nie obawiali się, że pompa zawiedzie nagle w środku zimy. Natomiast wysoka efektywność gwarantuje uzyskanie mocy wystarczającej do utrzymania komfortu cieplnego w domu, a przy tym bardzo niskie rachunki za ogrzewanie, co w dobie galopujących cen energii nabiera szczególnego znaczenia. Zakup dobrej jakości pompy to nie jest po prostu kolejny z wielu wydatków, które trzeba ponieść, budując dom. To przede wszystkim inwestycja gwarantującą, że w przyszłości rachunki za ogrzewanie nie nadszarpną domowego budżetu.

Odpowiednie sterowanie to wygoda i niskie rachunki

Mając odpowiednio dobraną do potrzeb energetycznych budynku, wysokiej jakości pompę oraz zoptymalizowaną z myślą o niej instalację grzewczą, musimy zrobić jeszcze jedno, żeby koszty ogrzewania były naprawdę niskie. Tym niezbędnym uzupełnieniem jest dobre sterowanie.

Podstawową zasadą jest zawsze utrzymywanie jak najniższej temperatury wody w obiegu c.o.

W domu z pompą ciepła podstawowa zasada to utrzymywać zawsze najniższą możliwą temperaturę wody w obiegu centralnego ogrzewania. Najniższą możliwą, czyli niską, ale równocześnie taką, przy której zapewniony jest komfort cieplny dla wszystkich domowników. Chodzi o dokładnie tę samą zależność, która każe preferować niskotemperaturowe ogrzewanie podłogowe. Im niższa jest temperatura wody w obiegu, tym łatwiej jest pompie wykonać pracę polegającą na odebraniu ciepła z otoczenia i przekazaniu go do wnętrz. Po prostu pompa - ostatecznie dostarczając tę samą ilość ciepła - zużywa wówczas mniej prąd, za który płacimy. Dlatego lepiej, żeby np. wraz z nastaniem większych mrozów pompa działała dłużej, ale wciąż podgrzewając wodę do temperatury nie wyższej niż 35°C. Dla wielu osób będzie to sprzeczne z ich starymi nawykami nabytymi przy obsłudze kotłów, gdzie normą było podnoszenie temperatury wody w instalacji wraz z nastaniem mrozów.

Pompy ciepła nie należy też zmuszać do szybkiego podnoszenia temperatury, intensywnego grzania z maksymalną mocą. Dlatego nie jest dobrym pomysłem wyłączanie ogrzewania na długi czas i doprowadzanie do poważnego wychłodzenia budynku. Potem po prostu nie da się go szybko ogrzać. Po pierwsze dlatego, że pomp nie dobiera się z dużym zapasem mocy. Co je różni choćby od kotłów gazowych, w przypadku których maksymalna moc bywa nawet 2-3 razy wyższa od rzeczywiście potrzebnej. Po drugie, połączenie pompy z ogrzewaniem podłogowym samo w sobie uniemożliwia szybkie podniesienie lub obniżenie temperatury we wnętrzach. Taka podłoga ma nie tylko niską temperaturę (zwykle do 26°C), ale i bardzo dużą masę. Wylewka podłogowa (jastrych) działa jak potężny akumulator ciepła. Tak więc powoli zarówno się nagrzewa, jak i stygnie. Nawet jeżeli zmienimy temperaturę wody na zasilaniu, to na odczuwalny efekt i tak trzeba czekać nawet kilka godzin.

Tę bezwładność ogrzewania podłogowego możemy jednak wykorzystywać na naszą korzyść. Szczególnie w okresach przejściowych - wiosną i jesienią - ogrzewanie nie musi działać bez przerwy. Przy tym temperatura zewnętrzna bardzo się zmienia w ciągu doby. W nocy mamy przymrozki, a w ciągu dnia temperatura powietrza sięga nawet +10°C. W takich warunkach lepiej, żeby pompa działała tylko w tych cieplejszych porach dnia. Będzie wówczas pracować z rewelacyjną sprawnością, a podłoga nagrzeje się i tak wystarczająco, żeby zapewnić komfort ciepła przez całą dobę.

Dzięki Smart Cloud możemy nie tylko zdalnie zmieniać ustawienia temperatury w domu, ale mamy pełną informację o tym na ile efektywnie pracuje pompa.

Na szczęście, nowoczesne pompy wyposażone są w zaawansowane systemy sterowania. Dzięki nim nie trzeba samemu zmieniać np. ustawień temperatury wody, bo automatyka sama dobiera optymalne parametry. Tak naprawdę użytkownik może ograniczyć się do wybrania pożądanej temperatury we wnętrzach. Oczywiście pod warunkiem, że cały system grzewczy został prawidłowo skonfigurowany przez instalatora. Dzięki takim zdalnym narzędziom jak Aquarea Smart Cloud, użytkownik może w każdej chwili sprawdzić, jak pracuje pompa, zmienić ustawienia temperatury itp. Nie musi przy tym być w domu, bo Smart Cloud można obsłużyć za pomocą smartfona z dowolnego miejsca. Co ważne, w ten sposób zyskuje też dostęp do statystyk dotyczących pracy pompy, w tym zużycia energii. Może więc łatwo zweryfikować, czy zapowiedzi producenta pokrywają się z rzeczywistością.

Natomiast w razie jakichkolwiek problemów z ustawieniami pompy i jej działaniem nie trzeba od razu wzywać do siebie instalatora. Dzięki usłudze Aquarea Service Cloud instalator ma zdalny, zaawansowany dostęp do pompy i w razie potrzeby może przeprowadzić jej diagnostykę i zmienić ustawienia na właściwe, nie zjawiając się w naszym domu. A w razie awarii zdalnie sprawdzić w czym tkwi problem i jeżeli nie da się go usunąć zdalnie, to na miejsce przyjechać już przygotowany. To oszczędność czasu i pieniędzy instalatora i użytkownika, a przede wszystkim Komfort i Bezpieczeństwo 24 godziny na dobę przez 7 dni w tygodniu. A chyba o to na końcu chodzi wszystkim użytkownikom - by mieć poczucie spokoju na lata.

Jarosław Antkiewicz