Sterowanie oświetleniem i roletami: jaki wybrać osprzęt elektroinstalacyjny? Trendy 2024

Inteligentne sterowanie roletami i oświetleniem: wybieramy nowoczesny osprzęt elektroinstalacyjny

Dzięki nowoczesnemu osprzętowi elektroinstalacyjnemu możemy łatwo i bezpiecznie obsługiwać różne domowe urządzenia czy sterować oświetleniem w zaawansowany sposób. Producenci kładą nacisk zarówno na funkcjonalność osprzętu, jak i jego dizajn. Stale wprowadzają nowe kolekcje odpowiadające trendom. Warto przemyśleć, jaka stylistyka będzie pasowała do naszego domu oraz które funkcje są najistotniejsze. W sprzedaży znajdziemy bardzo funkcjonalne i zróżnicowane urządzenia do sterowania oświetleniem, dzięki którym możemy ustawiać odpowiednią intensywność oświetlenia, symulować obecność domowników czy automatycznie wyłączać światło. Różne przyciski czy panele pozwalają również sterować wieloma systemami niezwiązanymi z oświetleniem, jak dystrybucja dźwięku, ogrzewanie czy zasłanianie okien. Duże znaczenie mają też nowoczesne gniazda, np. z portami USB do ładowania tabletu i smartfona.

Sterowanie oświetleniem

Standardowe łączniki ścienne często są zastępowane ściemniaczami, które zapewniają płynną regulację intensywności światła. Pozwalają tym samym dopasowywać je do wymagań użytkowników oraz w niewielkim stopniu oszczędzać energię. Podstawowe wersje urządzeń tego typu do sterowania oświetleniem mają suwak lub pokrętło, natomiast zaawansowane wyposażone są w panel dotykowy albo opcję sterowania oświetleniem za pomocą pilota.

Sterowanie oświetleniem z pilota

Sterowanie oświetleniem z pilota jest proste i bardzo wygodne. Osprzęt obsługiwany pilotem wyposażony jest w odbiornik podczerwieni umieszczany w puszce instalacyjnej. Ściemniacze pełnią dodatkowo funkcję łącznika schodowego, wyłącznika czasowego czy symulatora obecności (odtwarzając sekwencje zapalania i gaszenia światła). Część z nich zapamiętuje ostatnie ustawienia - po ponownym włączeniu lamp natężenie światła jest takie samo, jak ostatnim razem.

W przypadku zainstalowania łączników z wbudowanym czujnikiem ruchu, albo odrębnych czujników ruchu, światło zapala się samo, gdy ktoś wchodzi do pomieszczenia oraz analogicznie gaśnie po ustalonym czasie. Mieszkańcy nie muszą pamiętać o jego wyłączaniu. Takie sterowaniem oświetleniem doskonale się to sprawdza w korytarzach i na klatkach schodowych, podobnie jak łączniki czasowe, które pozwalają ustawić porę działania określonego systemu (nie tylko oświetlenia, ale też np. wentylacji i wielu domowych urządzeń) w zakresie od kilkunastu sekund do kilkunastu minut.

Sterowniki do sterowania oświetleniem

Najprostsze i najtańsze są programatory czasowe wyposażone we wtyczkę i gniazdko - wkłada się je do typowego kontaktu i podłącza wtyczkę sprzętu, który ma być zasilany. W sprzedaży są również sterowniki przeznaczone do montażu w rozdzielnicy elektrycznej, na standardowej szynie. Do ich zacisków przyłącza się końcówki przewodów. Bardziej zaawansowane wersje elektroniczne dają możliwość programowania złożonych harmonogramów pracy poszczególnych sprzętów i sterowania oświetleniem.

Zamiast typowych łączników, w długich korytarzach i przy schodach można zaplanować łączniki schodowe, przeznaczone do zarządzania oświetleniem z dwóch oddalonych od siebie miejsc. Po jednym przycisku montuje się na dole i na górze schodów lub na obu końcach korytarza. Przełączenie któregoś z nich powoduje zmianę stanu obwodu (otwarty/zamknięty). Na wielokondygnacyjnej klatce, pomiędzy łącznikami schodowymi stosuje się niekiedy krzyżowe, umożliwiające sterowanie światłem z większej liczby miejsc. Jedne i drugie zastąpi ukryty w rozdzielnicy przekaźnik bistabilny i współpracujące z nim łączniki impulsowe.

Wielofunkcyjny programowalny łącznik na ścianie może pełnić rolę centrum sterowania domowymi instalacjami (fot. SCHNEIDER ELECTRIC)

Nowoczesne sterowanie: system domu inteligentnego

Za pomocą specjalnych naściennych przycisków czy paneli można obsługiwać wiele domowych systemów (oczywiście po odpowiedniemu przygotowaniu instalacji). Część osób wybiera programatory przeznaczone do sterowania i zarządzania kilkoma układami jednocześnie lub do sterowania tzw. systemem domu inteligentnego (obejmującym całe techniczne wyposażenie w obrębie budynku i posesji). Dzięki połączeniu takiego urządzenia z automatyką pogodową i rozmaitymi czujnikami może ono kierować działaniem instalacji z uwzględnieniem temperatury na zewnątrz domu, intensywności nasłonecznienia, pory dnia itd. Możliwe jest przy tym definiowanie scenariuszy pracy poszczególnych systemów, programowanie tzw. scen świetlnych (ustawianie natężenia źródeł światła we wnętrzu) czy podnoszenie i opuszczanie rolet o wybranych porach.

Sterowanie temperaturą w domu

Żeby komfortowo zarządzać pracą grzejników, podłogówki, a także klimatyzacji stosuje się termostaty pokojowe z czujnikiem temperatury. Zaawansowane wersje precyzyjnie sterują temperaturą w całym budynku z podziałem na strefy i z uwzględnieniem scenariuszy dziennych lub tygodniowych. Osprzęt elektroinstalacyjny można uzupełnić także o czujniki gazu i zalania, które alarmują w przypadku awarii instalacji, jak również zamykają (poprzez elektrozawór) dopływ gazu i wody.

Sterowanie roletami w domu

Sterowanie roletami może być przewodowe lub bezprzewodowe, i odbywać się przy wykorzystaniu przycisków przewodowych, drogą radiową, czy sterowanie poprzez wifi. W sprzedaży znajdziemy specjalne rodzaje łączników przeznaczone do sterowania roletami i żaluzjami (konkretnie do obsługi napędu, który je podnosi i opuszcza). Sterowanie roletami umożliwia zarządzanie osłonami okiennymi pojedynczo lub grupowo, przy użyciu pilota albo bezpośrednio. Systemy sterowania roletami umożliwiają też programowanie scenariuszy ich pracy zgodnie z indywidualnymi potrzebami mieszkańców. Łącznik taki zwykle montuje się obok łącznika oświetleniowego albo przy łóżku w sypialni. W najprostszych modelach sterowania roletami, przytrzymanie jednego z klawiszy powoduje opuszczanie rolet, zaś drugiego podnoszenie. Zdalne sterowanie roletami w domu może być wyposażone w wiele ciekawych funkcji, w zależności od producent. Mogą to być na przykład:

• Funkcje bezpieczeństwa - wysyłanie powiadomień np. o niezamkniętej rolecie
• Sterowanie zapewniające stały poziom natężenia oświetlenia w pomieszczeniach
• Ustawianie rolet w takim położeniu, że w pomieszczeniu jest jasno, ale promienie nie oślepiają domowników
• Automatyczne opuszczanie rolet w przypadku dużego nasłonecznienia

Panele do sterowania oświetleniem i roletami

Przy odpowiednio wykonanej instalacji elektrycznej także zwykłe łączniki mogą służyć do współpracy z systemem inteligentnego budynku i pełnić w nim istotne funkcje. Za ich pomocą można w zaawansowany sposób sterować  oświetleniem, klimatyzacją czy ogrzewaniem. Pomimo, że do obsługi tych instalacji używa się pilotów i smartfonów, nie są one w stanie w pełni zastąpić przycisków, montowanych na ścianie w pobliżu drzwi.

Wśród łączników do sterowania roletami i żaluzjami znajdziemy popularne modele przyciskowe (fot. LEGRAND)

Za panelem łącznika, w głębokiej puszce instalacyjnej umieszcza się niewielki moduł elektroniczny (sterownik) odpowiedzialny za komunikacje z centralą. Przycisk wykonuje zaprogramowane w niej zadanie - zdalne sterowanie może polegać na wykonaniu prostej akcji typu włącz/wyłącz czy zmiana natężenia światła (np. poprzez szybkie dwukrotne naciśnięcie guzika). Producenci zajmujący się automatyką budynków oferują oczywiście specjalne panele do montażu na ścianie, z wieloma przyciskami, mogące służyć do sterowania oświetleniem, roletami itd. Są one jednak dość drogie i nie każdemu odpowiada ich stylistyka.

Bezprzewodowe sterowanie oświetleniem

W przypadku modernizacji systemów dobrze sprawdza się sterowanie urządzeniami za pomocą osprzętu bezprzewodowego. Urządzenia tego typu często przypominają zwykłe łączniki natynkowe. Przytwierdza się je (np. przykleja) do powierzchni ściany bądź mebli. Lokalizację osprzętu można łatwo zmodyfikować w przypadku zmiany ustawienia sprzętów czy aranżacji pomieszczeń. Łączniki występują w różnych wariantach. Dostępne są także moduły przeznaczone do umieszczenia w puszce instalacyjnej, czyli ukrywane za standardowym łącznikiem. W przypadku ich
zastosowania zyskujemy możliwość montażu łączników o dowolnej stylistyce (dopasowanych do pozostałych używanych w budynku).

Za pomocą osprzętu bezprzewodowego można np. sterować oświetleniem. W bezprzewodowym systemie sterowania oświetleniem samo źródło światła (lampa) musi mieć zapewnione zasilanie sieciowe, jednak podłączane jest za pośrednictwem specjalnego modułu ukrytego np. pod rozetą maskującą przyłącze żyrandola. Moduł ten odbierają sygnały przesyłane radiowo.

Osprzęt elektroinstalacyjny: gniazdo multimedialne

Standardowe gniazda wtykowe (tzw. kontakty) to dziś o wiele za mało w nowoczesnym budynku. We wnętrzach, w których znajduje się sprzęt grający lub kino domowe, warto przewidzieć gniazda multimedialne HDMI, głośnikowe, komputerowe czy antenowe - przeznaczone do instalacji w typowych puszkach. Taki osprzęt elektroinstalacyjny pozwala na łączenie oddalonych od siebie urządzeń, bez plątaniny kabli - przewody zasilające i sygnałowe ukrywa się w ścianach. Gniazda multimedialne HDMI umożliwiają przesyłanie treści multimedialne np. z komputera czy odtwarzacza DVD do projektora albo telewizora. Jeżeli jesteśmy na etapie planowania czy urządzania domowych wnętrz, musimy wiedzieć, gdzie będą stały poszczególne urządzenia, aby w odpowiednich miejscach zamontować osprzęt. Wiele osób decyduje się też na montaż gniazd wyposażonych w porty USB, przeznaczonych do ładowania urządzeń mobilnych (tabletów, smartfonów), jak również komunikowania ich ze sprzętem grającym albo domową siecią komputerową. To bardzo praktyczne rozwiązanie.

Osprzęt elektroinstalacyjny: gniazda w podłodze

Choć najpopularniejszy jest podtynkowy osprzęt elektroinstalacyjny ścienny (mechanizmy gniazd i łączników osadza się w puszkach elektroinstalacyjnych i ostatecznie na ścianach widoczne są jedynie panele dekoracyjne), to w sprzedaży znajdziemy również osprzęt elektroinstalacyjny przeznaczony do montażu w podłodze. Jest on polecany zwłaszcza do dużych wnętrz, gdzie sprzęt audio, wideo czy lampy stoją w znacznej odległości od ścian. Podłogowe puszki cechują się szczelnością - posadzkę można czyścić na wilgotno. Wersje wodoodporne montuje się na tarasach. W pomieszczeniach gospodarczych stosowany jest niekiedy osprzęt elektroinstalacyjny ścienny natynkowy - wygląda on jednak mniej estetycznie, bo mocowany jest na ścianach bez użycia puszek.

Jaki kupić osprzęt elektroinstalacyjny? Bezpieczne urządzenia

Warto wybierać osprzęt elektroinstalacyjny renomowanych marek, opatrzony pełną informacją techniczną i znakiem CE. Zwracajmy uwagę na to, czy w zestawie znajdują się wszystkie elementy montażowe - mechanizm, dopasowana do niego ramka itd. Wszystkie gniazda wtykowe powinny mieć chroniący przed porażeniem styk ochronny, nazywany bolcem, połączony z żyłą PE przewodu (dawniej gniazda z bolcem montowano tylko w łazienkach i kuchniach -pomieszczeniach o podwyższonym zagrożeniu porażeniem prądem). Pokoje małych dzieci warto wyposażyć w kontakty z przesłoną torów prądowych, uniemożliwiającą włożenie do środka przedmiotów innych niż wtyczka. Zarówno gniazda, jak i łączniki mają dwucyfrowy kod IP, określający stopień ochrony przed wnikaniem ciał stałych (w tym pyłu) - pierwsza cyfra - oraz wody - druga cyfra. W łazience, w pralni i w kuchni nad blatem niezbędny jest osprzęt bryzgoszczelny, oznaczony symbolem IP44 - ma on przesłonę (klapkę) i uszczelkę, co zapobiega przenikaniu do środka wilgoci i drobnych zanieczyszczeń. W kotłowni, garażu oraz na tarasie zalecana jest jeszcze wyższa klasa szczelności, np. IP65. Wyroby takie wyposażone są w hermetyczną obudowę o wysokim stopniu szczelności, zabezpieczającą wnętrze urządzenia przed kurzem i strugami wody.

Na jakiej wysokości gniazdka

Dobre rozplanowanie osprzętu elektroinstalacyjnego w domu zapewni komfort mieszkania.

• Na jakiej wysokości gniazdka w pokoju?

Większość gniazd w pokojach i korytarzu montuje się na wysokości 20-30 cm ponad posadzką. W salonie oprócz gniazd wtykowych powinno się przewidzieć głośnikowe czy multimedialne.

• Na jakiej wysokości gniazdka w łazience?

Gniazda, które mają znaleźć się w łazience montuje się na wysokości 110–140 cm.  Jeśli chodzi o łazienkę - jeden kontakt należy zarezerwować do podłączenia pralki, zaś dodatkowe na pewno przydadzą się w okolicy lustra (do podłączania suszarki lub ładowarki szczoteczki do zębów). 

• Na jakiej wysokości gniazdka w kuchni?

Gniazda w kuchni montuje się na wysokości 110-140 cm.  Z uwagi na dużą ilość urządzeń elektrycznych, w kuchni warto zaplanować przynajmniej cztery gniazda nad blatami - do zasilania ekspresu, tostera itd. Potrzebne są również osobne gniazdka w kuchni (każde jako wyodrębniony obwód) do piekarnika, kuchenki mikrofalowej, zmywarki i lodówki.

W nowoczesnym domu nie powinno zabraknąć gniazd z portami USB (fot. LIVOLO)

• Na jakiej wysokości łączniki?

Typowa wysokość instalacji łączników to 120-140 cm nad podłogą, jednak te montowane na wysokości 70-90 cm mogą bez problemu dosięgnąć dzieci i osoby na wózkach inwalidzkich. Dla każdego jest to jednak wygodne rozwiązanie - zapalanie światła nie wymaga w takim wypadku podnoszenia ręki.

Nie zapominajmy, że każdy rodzaj osprzętu elektroinstalacyjnego należy umieszczać przynajmniej 60 cm od wanny i prysznica, czyli tzw. stref mokrych. Łączniki światła głównego montuje się wewnątrz poszczególnych pomieszczeń, przy drzwiach, od strony klamki. Inna zasada obowiązuje jedynie w przypadku łazienki i pralni (gdzie nietrudno o zachlapanie przycisku) oraz małych pomieszczeń, jak garderoba, spiżarnia - przyciski lokuje się przed wejściem. Jeśli planujemy łączniki do sterowania oświetleniem dodatkowym, np. kinkietami, najlepiej je zaplanować bezpośrednio pod lampami. 

W przypadku, gdy kilka kontaktów czy łączników trzeba zainstalować w niewielkiej odległości od siebie (np. przy kinie domowym), warto umieścić je w puszkach kilkusekcyjnych i osłonić wspólną ramką. W ten sposób urządzenia zajmą na ścianie mniej miejsca i będą się lepiej prezentować. W jednym pionowym bądź poziomym bloku można zamontować gniazda, różne przyciski bądź czujniki. Kupić można również specjalne zaślepki do niewykorzystanych jeszcze pozycji. Rozwiązanie takie najlepiej zaplanować na etapie układania instalacji elektrycznej i zastosować odpowiedni rodzaj puszek i osprzętu (ten ze zintegrowaną ramką nie nadaje się do zgrupowanego montażu). Zarówno ramkę, jak i panele zewnętrzne łatwo jest wymienić, w przypadku gdy się zniszczą lub zmieni się kolorystka pomieszczeń.

Modny osprzęt elektroinstalacyjny w 2024 roku

W niektórych wnętrzach najlepiej prezentuje się osprzęt elektroinstalacyjny stonowany, nie wyróżniający się, w innych zaś można sobie pozwolić na mocne kolory. Obecnie na topie są zarówno gniazdka i łączniki o prostej niewyszukanej formie, pasujące do każdego wnętrza, jak i dizajnerskie w stylu loftowym albo retro. Część inwestorów preferuje stal, inni tworzywo w wyrazistych kolorach. Najbezpieczniejszy jest wybór osprzętu  elektroinstalacyjnego o prostej neutralnej formie, które nie opatrzą się szybko i będą pasować do wszystkich pomieszczeń, nawet po zmianie ich aranżacji. W ramach poszczególnych linii stylistycznych producenci oferują zarówno popularne gniazda wtykowe, łączniki, jak i ściemniacze czy programatory. Przed dokonaniem zakupu, upewnijmy się, że wszystkie potrzebne nam elementy znajdują się w danej serii.

Osprzęt elektroinstalacyjny coraz częściej wykonywany jest ze szlachetnych i bardzo trwałych materiałów. Przykładowo tworzywo wysokiej jakości po wielu latach użytkowania nie matowieje, nie przebarwia się i nie ulega porysowaniu. Maskownice i ramki mogą być także wykonane z porcelany, skóry, kamienia, drewna egzotycznego czy betonu polerowanego. Niektóre wyroby mają wbudowane diody LED - delikatnie podświetlona ramka, okienko na obudowie, przycisk albo pierścień wokół niego, to proste, ale praktyczne rozwiązanie (nie musimy po omacku szukać łącznika czy gniazda). Diody pełnią zarówno funkcję podświetlenia, jak i wskaźnika napięcia lub włączenia. W niektórych modelach działają zatem cały czas, w innych tylko wtedy, gdy światło jest zgaszone.

Osprzęt elektryczny retro

Charakter łączników w znacznej mierze zależy od rodzaju zastosowanego mechanizmu. Poza popularnymi modelami klawiszowymi znajdziemy osprzęt elektroinstalacyjny w wersji retro z pokrętłem albo z dźwigienką.

Osprzęt elektroinstalacyjny sterowany bezdotykowo

Można te kupić nowocześnie wyglądające urządzenia ze szklaną płytką - dotykowe i bezdotykowe (działające po zbliżeniu dłoni). Polecane są one do łazienek, pralni, kuchni (dzięki nim włączanie i wyłączanie światła mokrą czy zabrudzoną ręką nie stanowi większego problemu). W sprzedaży są też modele osprzętu elektroinstalacyjnego sterowane pilotem, z odbiornikiem podczerwieni w puszce instalacyjnej.

Sterowanie oświetleniem i sterowanie roletami: podsumowanie

W 2024 roku domy jednorodzinne są coraz częściej wyposażone w zaawansowane systemy sterowania oświetleniem i roletami, które oferują nie tylko wygodę, ale również zwiększają efektywność energetyczną. Dzięki nowoczesnemu osprzętowi elektroinstalacyjnemu, możemy bezproblemowo kontrolować oświetlenie i rolety. W przyszłości możemy spodziewać się jeszcze większej integracji z technologiami smart home, w tym głosowego sterowania poprzez asystentów takich jak Amazon Alexa czy Google Assistant. Rozwój technologii IoT (Internet of Things) będzie również wpływać na zwiększenie możliwości zdalnego monitorowania i zarządzania systemami domowymi, co pozwoli na jeszcze większą personalizację i automatyzację funkcji domowych. Wybierając odpowiednie rozwiązania do sterowania oświetleniem i roletami, warto zwrócić uwagę na ich funkcjonalność, łatwość obsługi oraz kompatybilność z innymi systemami w domu. Nowoczesny osprzęt elektroinstalacyjny nie tylko zwiększa wygodę, ale również wpływa na estetykę wnętrz, dostosowując się do indywidualnych preferencji użytkowników.

Fot. otwierająca: OSPEL