Jak i kiedy impregnować drewno?

Dobrze wysuszone, nienarażone na wilgoć i działanie szkodników drewno może przetrwać wieki. Zawilgocone i zaatakowane przez insekty zniszczeje w kilka lat.

Drewniane płoty, tarasy, ściany szop na narzędzia i elementy małej architektury, takie jak ławki czy pergole, muszą stawić czoło jesiennym deszczom, opadom śniegu i słońcu, które latem rozgrzewa ich powierzchnię do kilkudziesięciu stopni Celsjusza, grzybom i owadom.

Bez naszej pomocy nie dadzą rady - dlatego co kilka sezonów powinniśmy je odnowić. Impregnacja drewna przedłuża jego żywotność i poprawia wygląd. Chroni je przed szkodnikami, grzybami, a nawet ogniem.

Zabezpieczanie drewna

 

Z filmu dowiesz się, dlaczego do impregnacji drewna trzeba koniecznie używać pędzla, a ostatnią warstwę lakierobejcy kłaść wałkiem i dodatkowo rozcierać preparat pędzlem.

Rodzaje impregnacji drewna

Najskuteczniejsza jest impregnacja próżniowo-ciśnieniowa (wgłębna). Przeprowadza się ją w specjalnych urządzeniach zwanych autoklawami. Z komórek drewna odsysane jest powietrze, a jego miejsce zajmuje impregnat.

Dzięki tej metodzie środek wnika bardzo głęboko i zabezpiecza drewno na 15, 20 lat. Przy czym jest ona wykorzystywana wyłącznie na skalę przemysłową, co znaczy, że nie zaimpregnujemy w ten sposób naszej starej, drewnianej ławki. Na impregnację ciśnieniową warto się natomiast zdecydować, gdy kupujemy większą partię drewna na więźbę dachową czy płot.

W domowych warunkach stosujemy najczęściej prostszą z dwóch pozostałych metod, czyli malowanie.

Drewno można również impregnować zanurzeniowo, ale nie wszystkim będzie się chciało wykopać dół, wyłożyć go folią i wypełnić impregnatem. Taka kąpiel zabezpiecza drewno na kilka lat (5 do 8).

Wrócimy jednak do najprostszego malowania - te może zrobić każdy. Metoda ta jest niestety najmniej skuteczna - środek wnika w głąb drewna maksymalnie na kilka milimetrów i zabezpiecza je na 2, 3 lata.

Impregnat nakładamy zgodnie z kierunkiem słojów. Najlepiej robić to pędzlem, który moczymy mniej więcej do 1/3 długości włosia, a preparat rozprowadzamy długimi, płynnymi ruchami. Możemy też użyć wałka. W większości przypadków trzeba nałożyć przynajmniej 2 warstwy środka, który schnie od kilku do kilkudziesięciu godzin. Producenci zalecają nakładanie kolejnej warstwy przed całkowitym wyschnięciem poprzedniej. Na drewno surowe najpierw nakładamy głębiej penetrujący impregnat bezbarwny.

Do nakładania impregnatu najlepiej użyć pędzla. (fot. Lakma)

Jak drewnu przywrócić świeżość i barwę?

Yan Cieśla - popularny bloger, mistrz ekostolarki, testował produkty Altaxa - linię żywiczną preparatów służących do odnawiania drewna. Z jakim efektem? Zobaczcie koniecznie.

Kiedy impregnować drewno?

Impregnat tym lepiej wnika w drewno, im jest ono suchsze. Zabezpieczać można drewno powietrzno-suche (wyschnięte na wolnym powietrzu) o wilgotności nie większej niż 18%.

Jeśli materiał będzie mokry, po prostu nie wchłonie impregnatu. Nie uda się mu także przeniknąć przez warstwy starej farby, dlatego przed impregnowaniem malowanych kiedyś sztachet należy je przeszlifować.

Prace najlepiej prowadzić w temperaturze od 5 do 20°C. I wtedy gdy jest sucho - impregnowane powierzchnie nie powinny być narażone na deszcz.

Duże znaczenie dla chłonności drewna ma jego gatunek. Drewno twarde (drzewa liściaste - dąb, olcha, jesion) szybciej wchłania wodę i wolniej schnie, dlatego jest wykorzystywane głównie we wnętrzach. Drewno miękkie (przede wszystkim gatunki iglaste - sosna, świerk, ale i np. topola) szybciej wysycha, lecz i szybciej niszczeje.

W ogrodach oprócz gatunków rodzimych (altany z sosny, płoty z olchy) pojawia się drewno egzotyczne (tek, merbau), najczęściej w postaci mebli i desek tarasowych. Drewno egzotyczne na ogół jest twardsze i ze względu na większą zawartość substancji oleistych bardziej odporne na wilgoć.

Wodę łatwiej chłonie drewno szorstkie i nieobrobione, dlatego lepiej stosować elementy heblowane lub szlifowane.

Na tarasie sam impregnat nie wystarczy - ostatnim etapem konserwacji może być nałożenie oleju. (fot. Benjamin Moore)

Drewno w ogrodzie narażone jest na ekstremalne warunki pogodowe: mróz, śnieg, deszcz, ostre słońce i wysoką temperaturę. (fot. Bondex)

Co szkodzi drewnu?

Drewnu szkodzi woda, której uda się w nie wniknąć, bo wskutek zmian jej zawartości materiał pęcznienie i się kurczy, co prowadzi do osłabienia jego struktury.

Promieniowanie UV niszczy ligninę, jeden z podstawowych składników drewna, łączący jego komórki i odpowiadający za wytrzymałość i sztywność. Materiał szarzeje, staje się porowaty i podatny na działanie wody.

Zawilgocone drewno to doskonała pożywka dla grzybów. Niektóre z nich powodują jego rozkład (drewno butwieje), inne tylko siniznę, która nie obniża wytrzymałości elementów, ale brzydko wygląda. Pleśnie i inne grzyby najlepiej rozwijają się w materiale, którego wilgotność przekracza 20%.

Dla owadów żerujących w drewnie jego wilgotność nie ma znaczenia. Spuszczel, kołatek, drwalnik, kornik i inne równie dobrze czują się w środowisku suchym i mokrym. Drążone przez nie korytarze pogarszają właściwości fizyczne drewna.

Regularnie konserwowane drewno będzie dobrze wyglądać przez wiele lat. (fot. Viadron)

Jaki impregnat wybrać do drewna?

Wybierając impregnat, należy sprawdzić, jak działa - większość chroni drewno przed wilgocią i promieniowaniem UV oraz zapobiega rozwojowi pleśni i innych grzybów. Te, które zwalczają szkodniki mogą mieć różną zawartość substancji biobójczych. Są i takie, które zabezpieczają powierzchnię elementów drewnianych przed ogniem. Oczywiście nie sprawią, że drewno stanie się materiałem niepalnym, ale wystawione na działanie płomieni zapali się później niż materiał niezabezpieczony impregnatem.

Przede wszystkim trzeba sprawdzić, czy środek jest przeznaczony do stosowania wewnątrz czy na zewnątrz.

Impregnaty dzielą się na wodorozcieńczalne i rozpuszczalnikowe. Preparaty wodorozcieńczalne są prawie bezwonne (dlatego poleca się je do wnętrz) i można je nakładać na lekko wilgotne drewno. Są bezpieczne - można nimi malować np. zabawki i szybciej schną.

Rozpuszczalnikowe sprawdzą się lepiej przy konserwacji starego, bardzo wysuszonego materiału, w przypadku którego wodorozcieńczalne mogłyby powodować pęcznienie. Są też skuteczniejsze jako baza środków owadobójczych.

Impregnaty mogą być bezbarwne (uwaga: nie mają filtra UV) lub koloryzujące (gdy zawierają pigmenty). Są transparentne, co znaczy, że nie maskują rysunku drewna. I nie tworzą lakierowej powłoki, dlatego impregnacja w zasadzie powinna być tylko pierwszym etapem konserwacji drewna. Jeżeli chcemy zabezpieczyć je lepiej, na zaimpregnowany materiał nałóżmy warstwę lakieru, lakierobejcy albo emalii. Ich nałożenie będzie niezbędne, gdy drewno użytkowane na zewnątrz zabezpieczamy impregnatem wodnym.

Na rynku pojawiają się także impregnaty z różnymi dodatkami, np. woskiem ("odpycha" wodę), nanocząsteczkami (wnikają głęboko i tworzą warstwę, która nie przepuszcza wilgoci).

Jak usunąć mech z drewna?

Mchy i porosty bardzo często pojawiają się na elementach drewnianych z ekspozycją północną. Często popełnianym błędem jest ich zeskrobywanie i zdzieranie papierem ściernym. Do ich usuwania przeznaczone są specjalne środki. Zazielenione powierzchnie należy spryskać odpowiednim preparatem, odczekać (dzień do tygodnia, w zależności od preparatu), a potem spłukać płot lub deski wodą. Gdy wyschną, możemy zabrać się za odnawianie.

Zeszlifować trzeba natomiast stare, łuszczące się powłoki malarskie. Przed zakupem warto też czytać etykiety produktów. Impregnat do drewna sprawdzi się w przypadku altan, płotów i pergoli, czyli generalnie powierzchni pionowych. Do zabezpieczania tarasu już byśmy go nie polecali, bo nie tworzy twardej powłoki i nie zabezpiecza drewna przed ścieraniem. Z kolei do konserwacji drewna egzotycznego lepszy będzie olej.

Altana ogrodowa (fot. Benjamin Moore)

Janusz Werner
Na zdjęciu otwierającym: Meble ogrodowe i tarasy coraz częściej wykonuje się z drewna egzotycznego (fot.: Lakma)