Dotychczas zajmowaliśmy się pompą ciepła w roli źródła energii cieplnej dla c.o. i c.w.u. Okazuje się, że pompa ciepła doskonale radzi sobie również z chłodzeniem pomieszczeń i może efektywnie współpracować z systemem wentylacji. A są to sprawy nie mniej ważne niż ogrzewanie – wystarczy spojrzeć obok na krzywą duszności, czyli zależność odczucia duszności od temperatury i wilgotności.
Rozpatrzymy cztery tematy. Najpierw dwa sposoby chłodzenia pompą ciepła, nazywane aktywnym i pasywnym. Następnie zastosowanie pompy ciepła w roli rekuperatora, czyli urządzenia odzyskującego ciepło z powietrza usuwanego z pomieszczenia lub wciąganego do pomieszczenia. Nie sposób też pominąć w tym miejscu roli gruntowych wymienników ciepła. Będzie to czwarty temat tego rozdziału.
Chłodzenie aktywne
Każda pompa ciepła teoretycznie nadaje się zarówno do ogrzewania jak i chłodzenia. Przecież pompa ciepła to lodówka, tyle że pracująca w odwrotnej funkcji. Dokonajmy zatem odwrócenia funkcji pompy ciepła i uzyskamy chłodziarkę. Pompy ciepła mogą więc służyć zarówno jako źródła ciepła jak też jako chłodziarki. Aby wykorzystać pompę ciepła do chłodzenia pomieszczeń, wystarczy odwrócić zarówno kierunek tłoczenia sprężarki jak i zawór rozprężający, zmieniając tym samym kierunek przepływu czynnika chłodniczego i, oczywiście, kierunek przepływu ciepła.
Można to zrealizować według schematu odwracalnej pompy ciepła, pokazanego na rys. 1, przy czym w układzie 1a pompa pracuje w trybie ogrzewania, a w układzie 1b – w trybie chłodzenia. W obiegu czynnika chłodniczego sprężarkę podłączono przez zawór czterodrożny, który pozwala odwracać kierunek jej włączenia. Dołączono też równolegle do zaworu rozprężającego drugi identyczny zawór lecz skierowany w przeciwną stronę. Zawór trójdrożny pozwala włączyć w obwód jeden z dwóch zaworów rozprężających.
W trybie ogrzewania 1a sprężarka tłoczy gazowy czynnik chłodniczy do wymiennika ciepła systemu grzewczego (c.o. i c.w.u.). W wymienniku czynnik skrapla się oddając ciepło do systemu grzewczego. Przez przełączenie zaworu czterodrożnego sprężarka działa w kierunku przeciwnym, zatem skraplacz i parownik zamieniają się rolami 1b, i ciepło jest odbierane (parownik) z systemu grzewczego, schładzając jego czynnik (np. wodę w instalacji podłogowej, nazywaną w tym trybie pracy wodą lodową). Następnie to ciepło jest oddawane przez wymiennik (skraplacz) do układu dolnego źródła (np. do solanki w kolektorze gruntowym). Oczywiście, odwrócony jest też kierunek włączenia zaworu rozprężającego.
W trybie ogrzewania pompa ciepła ma trochę większą moc i sprawność, niż w trybie chłodzenia. Wynika to stąd, że energia elektryczna pobierana przez sprężarkę zamienia się w ciepło, które w trybie ogrzewania dodaje się do ciepła pobieranego z dolnego źródła. W trybie chłodzenia ta dodatkowa energia cieplna również powstaje w sprężarce, pogarszając jednak w tym przypadku bilans chłodzenia.
Praktycznie każdy producent ma w swojej ofercie pompy ciepła odwracalne lub jest w stanie zaoferować taką pompę na zamówienie. Jednak pompa ciepła z opcją chłodzenia jest droższa, nawet do 30%, mimo że tryb chłodzenia uzyskuje się przez niewielkie zmiany konstrukcyjne i programowe. W niektórych rozwiązaniach (np. VATRA) pompa odwracalna pracując w trybie chłodzenia aktywnego wytwarza wodę lodową do klimatyzowania pomieszczeń, a jednocześnie zużywa pobierane ciepło do ogrzewania c.w.u.
Mamy więc „dwa w jednym”, tj. można powiedzieć, że klimatyzacja jest realizowana za darmo przy okazji podgrzewania c.w.u. Gdy temperatura c.w.u. osiągnie pewną graniczną wartość, następuje przełączenie układu i ciepło pobierane z wody lodowej jest oddawane do dolnego źródła (np. do solanki w kolektorze gruntowym).
Ciąg dalszy w książce „Dom energooszczędny z pompą ciepła”
