Każdy budynek powinien mieć odpowiednio solidne fundamenty. Jednak w domu energooszczędnym trzeba też zadbać o ograniczenie ucieczki ciepła do gruntu. Oznacza to konieczność zastosowania mniej popularnych rozwiązań, bo powszechnie spotykany sposób fundamentowania nie sprzyja energooszczędności.
Fundamenty domu muszą być przede wszystkim odpowiednio solidne. Odpowiednio, czyli z uwzględnieniem obciążeń powodowanych przez budynek (ściany, stropy, dach) oraz nośności gruntu. A grunty bywają różne – od bardzo stabilnych i jednorodnych, po słabe i z przemieszanym układem warstw. Do tego jeszcze należy uwzględnić głębokość przemarzania, odmienną w różnych częściach kraju. Dlatego fundamenty zawsze powinno się zaprojektować indywidualnie, najlepiej wykonując wcześniej badanie gruntu na naszej działce.
Warto wiedzieć, że nawet jeśli kupujemy projekt gotowy z katalogu, to dostosowanie go do warunków gruntowych działki zawsze jest obowiązkiem projektanta dokonującego adaptacji do warunków miejscowych. Ponadto projektant ma obecnie obowiązek stworzenia dla każdej inwestycji tzw. opinii geotechnicznej, opisującej warunki i możliwości posadowienia (np. rodzaj gruntu, poziom wód itp). Jeżeli zrobi to nierzetelnie, biorąc dane z "sufitu", to ryzykuje sam, ale i nas potencjalnie naraża na poważne kłopoty, jeśli okaże się, że warunki na działce odbiegają od typowych. Zacznijmy jednak od wyjaśnienia, na czym polegają najpowszechniejsze sposoby fundamentowania.
Ława i ściana
Typowy fundament składa się z żelbetowej ławy szerokość od 50 do 100 cm i wysokość 30–50 cm oraz postawionej na nim ściany grubości ok. 25 cm, betonowanej w deskowaniu lub murowanej. Na ścianach fundamentowych – po ułożeniu poziomej izolacji przeciwwilgociowej – opiera się ściany nadziemnej części budynku.
Wymiary ław to jeden z elementów, które projektant powinien koniecznie zweryfikować w czasie adaptacji projektu gotowego. Na słabych gruntach może być niezbędne ich poszerzenie, za to bardzo często znacznie (nawet dwukrotnie) zawyżona jest wysokość ław.
Zwykle ławy zbroi się tylko podłużnie, 4 prętami średnicy 10–12 mm. To zbrojenie zapobiega pękaniu ław w przypadku nierównego osiadania gruntu.
Grunt, na którym oprze się ława, musi być spoisty. Nie wolno dopuścić do tego, by rozmiękczył go deszcz albo uzupełniać luźnym piaskiem miejsc, gdzie przypadkowo uformowano wykop zbyt głęboko. W takim miejscu ława może popękać. Jeśli już trzeba zmniejszyć głębokość wykopu, to nasypany grunt należy bardzo starannie zagęścić (ubić).
Zazwyczaj ławy wykonuje się na podkładzie ze słabego (chudego) betonu. Jest to korzystne, bo stabilizuje podłoże pod ławą, lepiej jednak nie opierać zbrojenia ław bezpośrednio na tym podkładzie. Układając zbrojenie min. 5 cm wyżej, na specjalnych podkładkach albo po prostu kamieniach, uzyskamy dobre otulenie prętów betonem i ława będzie miała lepszą wytrzymałość.
