Rury i łączniki z tworzyw sztucznych

Właściwości tworzyw

Tworzywa sztuczne są obojętne chemicznie, więc nie wchodzą w reakcję z wodą ani zawartymi w niej związkami. To duża zaleta. Zależnie od rodzaju tworzywa, rury sprzedawane są w zwojach lub odcinkach prostych. Te w zwojach są elastyczne, można więc je wyginać. Trzeba jednak zwracać uwagę na najmniejszy dopuszczalny promień gięcia konkretnych rur. Nadmierne wyginanie powoduje bowiem pęknięcie materiału. Trwałość instalacji zależy od temperatury i ciśnienia przesyłanej wody. Jednak przy prawidłowym montażu i eksploatacji w dopuszczalnych warunkach trwałość wynosi kilkadziesiąt lat.

Rodzaje tworzyw sztucznych w instalacjach

• PVC – rury z tego materiału przeznaczone są do wykonywania instalacji, w których temperatura przepływającego czynnika nie przekracza 40°C oraz nie spada poniżej 0°C. CPVC (chlorowany polichlorek winylu) ma zaś wyższą odporność na temperaturę (do 100°C). Dlatego PVC można używać do wody zimnej, ciepłej, oraz instalacji grzewczych. PVC i CPVC nie są odporne na rozciąganie i zginanie, to rury sztywne;
• polietylen (PE) – przeznaczone są do zimnej wody, której temperatura nie powinna przekraczać 20°C. Zaletą PE jest odporność na niską temperaturę (do -50°C). Częściej niż do instalacji wewnętrznych stosuje się je na zewnątrz – do budowy przyłączy wodociągowych i połączeń pomiędzy domem i studnią. Są bardzo elastyczne i nawet zamarzniecie wody nie powoduje ich rozsadzenia;
• polietylen sieciowany (PE-X) – taki polietylen poddany jest specjalnej obróbce i występuje w kilku odmianach (nieco różniących się między sobą właściwościami). Jest to materiał elastyczny i odporny na naprężenia. Wykonane z niego rury charakteryzuje tzw. pamięć kształtu oraz odporność w zakresie temperatur od -10 do 95°C. Można zatem wykonywać z nich instalacje zimnej i ciepłej wody oraz instalacje grzewcze. Rury z polietylenu sieciowanego produkowane są również z wkładką antydyfuzyjną, ograniczającą przenikanie tlenu do ich wnętrza;
• polipropylen (PP) – jest materiałem odpornym na działanie temperatury od -40°C do 90°C. Nadaje się zatem do wykonywania instalacji wodnych i c.o. Rury polipropylenowe są dość sztywne i dzięki temu można z nich układać instalacje w systemie tradycyjnym (złożone z pionów, gałązek i podejść). Aby zmniejszyć wydłużalność cieplną polipropylenu, w rurach przeznaczonych do centralnego ogrzewania stosuje się wkładkę aluminiową lub warstwę wzmocnioną włóknem szklanym;
• polibutylen (PB) – wykonane z niego rury charakteryzuje duża elastyczność. Są one ponadto odporne na temperaturę do 90°C i zachowują elastyczność do -15°C. Dzięki temu instalacje z tego materiału można układać również zimą. Z polibutylenu wykonuje się instalacje zimnej i ciepłej wody. Do instalacji grzewczych przeznaczone są rury z powłokami antydyfuzyjnymi;
• rury warstwowe – to rozwiązanie pozwalające połączyć najlepsze właściwości metali oraz tworzyw. Rury składają się z trzech warstw: wewnętrznej z PEX, zewnętrznej z PE oraz przekładki z folii – najczęściej aluminiowej. Stąd typowe oznaczenie PEX-A1-PE. Tworzywo nadaje odporność chemiczną, gładkość powierzchni zewnętrznej, izolacyjność cieplną oraz tłumi szumy instalacyjne. Metal zapobiega natomiast przenikaniu tlenu do wnętrza rury, zmniejsza jej rozszerzalność cieplną, zwiększa też odporność na temperaturę. Te cechy sprawiają, że rury warstwowe stosuje się zarówno w instalacjach wodociągowych, jak i grzewczych. Powierzchnia wewnętrzna rur tworzywowych jest nawet kilkaset razy gładsza niż stalowych. Zmniejsza to w dużym stopniu opory przepływu, a na ściankach nie tworzą się osady.
  
  
  

  Rury w łazience fot. Pipelife

Sposoby łączenia elementów

Elementy z plastiku można zgrzewać albo kleić. Innym sposobem jest stosowanie tzw. złączek zaprasowywanych albo skręcanych i łączonych na wcisk. Gwintowanie złączek, praktykowane w przypadku rur stalowych, to metoda stosowana obecnie sporadycznie – ze względu na dużą pracochłonność.

Z praktycznego punktu widzenia ważne jest to, czy połączenie jest rozłączalne (złączki skręcane i na wcisk), co daje możliwość łatwych modyfikacji i rozbudowy. Jeżeli ktoś planuje prowadzić prace instalacyjne samodzielnie, powinien sprawdzić, czy nie są potrzebne jakieś specjalistyczne narzędzia. Nie obędzie się bez nich podczas zgrzewania.

Cięcie nożycami pistoletowymi fot. Kisan