Uzdatnianie wody

Ta dostarczana przez wodociągi co prawda musi spełniać normy, ale nierzadko jest niesmaczna lub zbyt twarda. To i tak nic w porównaniu do problemów, jakie "sprawia" woda pobierana z własnej studni. Często dodatkowo zawiera ona związki żelaza i manganu. Są to typowe zanieczyszczenia spotykane w wodach podziemnych pochodzenia naturalnego. Objawem są zabarwienia armatury, a także rdzawy kolor cieczy. Przy wyższych stężeniach, zabrudzenia zmieniają również jej smak i zapach.

Często spotykanym problemem jest też przekroczenie dopuszczalnych norm jodu amonowego, który nie ma organoleptycznych objawów. Tego typu przypadki występują głównie w miejscach hodowli zwierząt. W wodzie ze studni mogą się również pojawić drobnoustroje. Jest ich tym więcej, im płycej położone jest zwierciadło wody. Aby poprawić jej jakość, stosuje się filtrację, która usuwa z cieczy niepożądane substancje.

Rodzaje filtrów

Dobór optymalnej technologii uzdatniania wody powinna poprzedzić jej analiza. Badanie pozwoli określić ewentualną obecność i ilość szkodliwych substancji. Można je zlecić firmie sprzedającej urządzenia do uzdatniania wody, ale bardziej niezależną opinię uzyskamy od ekspertów z sanepidu, wyspecjalizowanych laboratoriów bądź placówek działających przy uczelniach medycznych.

Na podstawie wyników badania wody wybiera się odpowiednie filtry. Określenie sposobu dezynfekcji to zadanie dla specjalisty, który weźmie pod uwagę rodzaj i ilość zanieczyszczeń, liczbę domowników i odbiorników wody w budynku oraz wielkości jej zużycia. W sprzedaży dostępnych jest wiele rodzajów filtrów, a najczęściej stosowane to:

• filtry mechaniczne (wstępne) – zakłada się je na początku instalacji wodociągowej i w razie potrzeby także bezpośrednio przed filtrami innego typu, zaworami itp. Ich zadaniem jest zatrzymywanie piasku, rdzy i zawiesin występujących w wodzie. Bez nich mogłoby dojść do uszkodzeń zaworów i filtrów na dalszych etapach oczyszczania, a nawet do mechanicznego uszkodzenia rur. Wkład filtracyjny może mieć postać metalowej lub plastikowej siatki, którą – w zależności od rodzaju – należy wyczyścić bądź wymienić. Filtry jednorazowe mogą być też wykonane z włókniny, pianki polipropylenowej lub sznurka. Urządzenia samoczyszczące wymagają okresowego przeglądu, a w przypadku niskiej jakości wody – dodatkowego wyczyszczenia elementu filtracyjnego;
• odżelaziacze – ich zadaniem jest usunięcie z wody nadmiaru żelaza i ewentualnie również manganu (odżelaziaczo-odmanganiacze). Podstawą procesu jest natlenienie wody i w ten sposób wytrącenie z niej żelaza. Jako złoża stosuje się rozmaite materiały, niektóre z nich wymagają okresowej regeneracji nadmanganianem potasu (KMnO4). Tego typu filtry muszą być podłączone do kanalizacji, ponieważ trzeba je regularnie płukać – wytrącone przez wodę żelazo trafia do ścieków. Płukanie może być uruchamiane ręcznie bądź automatycznie przez sterownik. W odżelaziaczach wody niezbędna jest okresowa konserwacja filtru, czyszczenie lub wymiana inżektorów oraz sprawdzanie poszczególnych elementów systemu uzdatniania wody;
• zmiękczacze – umieszcza się w grupie filtrów jako końcowy element stacji uzdatniania wody. Ich najważniejszym elementem jest zbiornik filtracyjny, wypełniony żywicą jonowymienną, zmniejszającą zawartość jonów wapnia i magnezu w wodzie, zamieniając je na jony sodu. W skład zmiękczacza wchodzi też zbiornik na solankę, do którego regularnie trzeba wsypywać sól tabletkowaną. Trzeci element urządzenia, głowica sterująca, kieruje przebiegiem filtracji wody i regeneracji złoża. Zmiękczacze potrzebują okresowego sprawdzenia, czyszczenia lub wymiany inżektorów;
• filtry wielofunkcyjne – są zbudowane i działają podobnie jak zmiękczacze, ale dodatkowo usuwają żelazo i mangan. Niektóre filtry potrafią też zmniejszyć zawartość jonu amonowego;
• filtry węglowe – dzięki zawartemu w nich aktywnemu węglowi, usuwają wiele zanieczyszczeń – od metali ciężkich, przez chlor, związki azotu, pestycydy i związki organiczne. Ponadto poprawiają smak i zapach wody. Urządzenia te dobiera się w zależności od jakości wody oraz tego, czy działają w układzie z innym filtrem, czy samodzielnie. Jeśli są jedynym elementem filtracji, wówczas konieczne są częstsze zabiegi serwisowe. Filtry trzeba regularnie wymieniać (ewentualnie płukać), ponieważ z czasem spada ich skuteczność;
• odwrócona osmoza – to proces, który zachodzi dzięki półprzepuszczalnej membranie o bardzo małych porach, przez które przenikają cząsteczki wody, ale zatrzymują się w niej bakterie, wirusy i wiele innych zanieczyszczeń. Urządzenie, poza membraną, składa się z minimum dwóch filtrów mechanicznych, filtra węglowego i mineralizatora, który poprawia smak wody pozbawionej większości minerałów. Umieszcza się go bezpośrednio przed wybranym punktem czerpania wody, najczęściej w szafce kuchennej pod zlewozmywakiem. Aby system działał prawidłowo, konieczne jest podłączenie urządzenia do kanalizacji i zastosowanie wysokiego ciśnienia wody (zwykle przynajmniej ok. 2,5 bara), które zwiększa wydajność filtracji. Ze względu na niską wydajność tych układów, potrzebny jest jeszcze zbiornik na oczyszczoną wodę. Wkłady filtrów wymienia się co 3–6 miesięcy, zaś membranę – co 3–4 lata;
• filtry kuchenne – stosuje się je przeważnie jako uzupełnienie centralnego oczyszczania wody lub wtedy, gdy na początku domowej instalacji wodnej nie zastosowano innych filtrów do uzdatniania. Urządzenie montuje się pod zlewozmywakiem z osobną wylewką, a filtry dobiera w zależności od problemów z wodą. Standardowym rozwiązaniem w przypadku wody z sieci z zapachem chloru jest zestaw dwóch wkładów mechanicznych i wkładu węglowego. Częstotliwość ich wymiany zależy od jakości i intensywności zużycia wody. Wkłady piankowe, węglowe, zmiękczające wymienia się co 3–6 miesięcy lub częściej, jeśli jakość wody jest nieodpowiednia.

Wodę można też dezynfekować poprzez naświetlanie promieniami ultrafioletowymi (UV). W przeciwieństwie do chlorowania, nie wprowadza się do niej żadnej chemii, dlatego nie ma problemu z jej nieprzyjemnym smakiem i zapachem. Wadą tego sposobu dezynfekcji jest wyłącznie miejscowe działanie. Jeżeli więc bakterie namnożą się dalej w instalacji niż miejsce naświetlania – np. w zasobniku wody lub rurach – to dezynfekcja lampą UV będzie nieskuteczna. Dlatego takie urządzenia montuje się blisko punktu poboru wody do picia, zazwyczaj jako element zestawu filtracyjnego w szafce pod zlewem. Promienniki UV trzeba regularnie wymieniać, zwykle co ok. roku.

Filtry schowane w szafce łazienkowej fot. Dafi (Formaster)

Instalacja i obsługa

Aby uzdatnianie wody było skuteczne, filtry muszą być nie tylko odpowiednio dobrane, ale także zamontowane. W zależności od rodzaju, umieszcza się je w domu – na początku domowej instalacji (tuż za wodomierzem) lub bezpośrednio przed punktami poboru wody. Ważne, by elementy elektroniczne nie były narażone na zniszczenie, a zbiorniki z wodą na zamarznięcie. Na stację uzdatniania wody potrzebna jest odpowiednia powierzchnia – pomieszczenie o minimalnych wymiarach 150 × 200 cm i wysokości 230 cm. Powinno być ono wentylowane, wyposażone w przyłącze wody, z doprowadzoną kanalizacją. Popłuczyny kieruje się łącznie z innymi ściekami do kanalizacji, szamba lub przydomowej oczyszczalni, za pomocą kanalizacji zbiorczej lub wykonuje się studnię chłonną. Szczególnie dużo ścieków powstaje przy płukaniu odżelaziaczy.

Większość filtrów wymaga podłączenia do prądu – wystarczy typowe gniazdo elektryczne 230 V. Poza narurowymi urządzeniami mechanicznymi, pozostałe filtry sterowane są automatycznie. Ich obsługa ogranicza się więc do regularnych przeglądów i uzupełniania materiałów filtracyjnych.

Filtr z odwróconą osmozą fot. UST-M