Po pierwsze Twoje zdrowie, po drugie zdrowy dom, po trzecie - rekuperacja

Natomiast właśnie lata 70. to początki systemów wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła zbliżone do dzisiejszych. To wówczas prowadzono eksperymenty i wdrażanie rozwiązań rekuperacyjnych w budynkach publicznych, takich jak szpitale i biurowce, głównie z powodu surowych warunków klimatycznych i konieczności efektywnej oszczędności energii. 

W Polsce pierwsze rekuperatory i systemy mechanicznej wentylacji z odzyskiem ciepła zaczęły się pojawiać wraz z rozwojem rynku budownictwa energooszczędnego, jednak ich bardziej powszechne stosowanie i zapisy prawne pojawiły się po nowelizacjach warunków technicznych w kolejnych latach od około 2014 roku, a w 2021 weszły w życie standardy WT 2021.

Standardy budowlane WT 2021 to polskie warunki techniczne obowiązujące dla nowych budynków od 1 stycznia 2021 roku. Dokument WT 2021 określa wymagania dotyczące energooszczędności, izolacyjności cieplnej, bezpieczeństwa konstrukcji, ochrony przeciwpożarowej, akustyki, a także komfortu użytkowania budynków. Standard WT 2021 jest spójny z unijną polityką ekologiczną i wymogami dyrektyw dotyczących efektywności energetycznej budynków.

Najnowsze normy (zaktualizowane 2024 r.) obowiązują zarówno nowe inwestycje, jak i modernizacje oraz rozbudowy budynków, które otrzymały pozwolenia na budowę lub formalnie rozpoczęły procedury po 31 grudnia 2020 roku. Przepisy budowlane są coraz bardziej rygorystyczne i nowe budynki mają być energooszczędne, dążąc do standardu niemal zeroenergetycznego, któremu jednak trudno jest sprostać bez zastosowania wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła i co do zasady, zgodnie z standardem WT 2021, powinna być stosowana w budownictwie jednorodzinnym.

Jednak mówiąc o nowoczesnej rekuperacji i jej wpływie na lepszą efektywność energetyczną budynku, nie można zapomnieć o podstawowej i najważniejszej funkcji rekuperacji - dostarczaniu świeżego, przefiltrowanego powietrza niezależnie od pogody, usuwaniu wilgoci i komforcie cieplnym. Głównym zadaniem rekuperacji jest więc znacząca poprawa jakość powietrza wewnątrz domu, co przekłada się na liczne korzyści zdrowotne. 

Poprawa jakości powietrza i komfort cieplny

Stała wymiana powietrza bez konieczności otwierania okien pozwala na utrzymanie czystego powietrza przez cały rok, niezależnie od warunków atmosferycznych, ograniczając jednocześnie straty ciepła. Filtry nawiewne i wywiewne w systemie skutecznie oczyszczają powietrze z wielu zanieczyszczeń, co jest szczególnie ważne dla dzieci, osób z alergiami i chorobami układu oddechowego. 

W efekcie rekuperacja to inwestycja w zdrowie i komfort mieszkańców, która znacząco poprawia jakość powietrza wewnętrznego i wspiera dobre samopoczucie całej rodziny, a jednocześnie odzyskuje ciepło, zapewniając komfort cieplny, bez przeciągów i wychładzania domu ciągłym otwieraniem okien. 

Czy rekuperacja ogranicza ryzyko pleśni i wilgoci w domu?

Poza dobrą cyrkulacją i filtracją powietrza, rekuperacja zapobiega rozwojowi grzybów i pleśni przez kontrolę wilgotności, co dodatkowo chroni zdrowie domowników i ma pozytywny wpływ na trwałość i dobry stan techniczny budynku. 

Jak rekuperacja ogranicza wilgoć?

Rekuperacja istotnie ogranicza ryzyko pleśni i wilgoci w domu poprzez stałą, mechaniczną wentylację z odzyskiem ciepła, która zapewnia ciągłą wymianę wilgotnego powietrza na suche i przefiltrowane. 

System rekuperacyjny usuwa nadmiar wilgotnego powietrza z pomieszczeń i dostarcza świeże, osuszone powietrze, co zapobiega kondensacji pary wodnej na zimnych powierzchniach, takich jak ściany czy okna. Dzięki temu ogranicza nadmierną wilgotność, która jest podstawową przyczyną rozwoju pleśni.

Sterowniki w nowoczesnych rekuperatorach, takie jak np. Sterownik Wi-Fi, który jest oferowany w cenie urządzenia aeroVent, w modelach Reversus+ i Flat+, umożliwia precyzyjne dostosowanie intensywności wentylacji do potrzeb i warunków panujących w domu. Sterownik Wi-Fi ma wbudowany czujnik temperatury i wilgotności, co pozwala na automatyczne optymalizowanie poziomu wilgotności w domu. Szczególnie dobrze radzą sobie z zachowaniem odpowiedniej wilgotności w budynku rekuperatory wyposażone w entalpiczny wymiennik ciepła. 

Rekuperatory aeroVent dostępne są w wersji z wymiennikiem entalpicznym czyli takim, który odzyskuje nie tylko ciepło, ale i wilgoć z powietrza usuwanego. Działanie tego typu wymiennika polega na przenoszeniu cząsteczek wilgoci do powietrza nawiewanego. Wymiennik entalpiczny dodatkowo zabezpiecza przed przenoszeniem zapachów i zanieczyszczeń z powietrza usuwanego. Rekuperator z takim wymiennikiem skutecznie zapobiega nadmiernej suchości śluzówek i skóry, zwłaszcza w okresie zimy może być to odczuwalne, kiedy powietrze jest suche. 

Ograniczenie rozwoju pleśni

Pleśń rozwija się głównie w miejscach o dużej wilgotności i słabej wentylacji. Rekuperacja eliminuje te warunki poprzez stały przepływ powietrza oraz filtrację zarodników pleśni i innych drobnoustrojów. Utrzymanie wilgotności powietrza na poziomie około 40-60% dzięki rekuperacji jest kluczowe w zapobieganiu grzybom, w tym pleśni. Nikomu nie trzeba tłumaczyć, że dom bez pleśni to zdrowie domowników i ich domu. Dzięki minimalizacji ryzyka powstawania pleśni, dom z rekuperacją będzie dłużej w dobrym stanie technicznym, gdzie potrzeba remontów jest mniejsza i koszty eksploatacji niższe. 

Korzyści zdrowotne z rekuperacji

Rekuperacja zapewnia stałą wymianę powietrza, eliminując zanieczyszczone powietrze i zastępując je świeżym, filtrowanym. Dzięki filtrom usuwane są kurz, pyłki, pleśń, bakterie, alergeny, a także pył zawieszone, nawet te bardzo drobne, z których składa się smog, co znacząco zmniejsza ryzyko chorób układu oddechowego, alergii i astmy. Więcej na temat pyłów zawieszonych i ich negatywnego wpływu na zdrowie możesz przeczytać na blogu aeroVent. 

Tradycyjna wentylacja grawitacyjna nie jest w stanie skutecznie usuwać tych zanieczyszczeń, co może negatywnie wpływać na zdrowie, szczególnie alergików i astmatyków. Zbyt wysoki poziom wilgotności w domu, czyli powyżej 60%, prowadzi w końcu do rozwoju pleśni, a ta jest dla każdego niebezpieczna, natomiast dla osób z alergią na pleśń jest najprostszą drogą do rozwoju astmy. 

Ponadto rekuperacja redukuje stężenie dwutlenku węgla, co poprawia samopoczucie, koncentrację i zmniejsza uczucie zmęczenia. Za granicę komfortu uznaje się wartość 1000 ppm, przy 1400 ppm powietrze odbieramy jako nieświeże, a wartość 2500 ppm jest już niebezpieczna dla człowieka i objawia się bólem głowy, mdłościami, zaburzeniami koncentracji i równowagi.  Szczególnie nocą, kiedy śpimy, stężenie CO₂ w pomieszczeniu drastycznie wzrasta, rekuperacja mimo zamkniętych okien, działa skutecznie wymieniając powietrze i obniżając poziom CO₂.

Tradycyjna wentylacja nie usunie nadmiaru CO₂ nocą, kiedy mamy zamknięte okna, a w naszym klimacie właściwie jedynie latem możemy pozwolić sobie na otwarte okna nocą, co i tak nie jest komfortowe, ze względu na insekty. Sterowniki dostępne w aeroVent można doposażyć w czujnik CO₂ - zagwarantuje to kontrolę jakości powietrza i automatycznie dostosowuje pracę wentylatorów w celu zachowania właściwego poziomu CO₂. 

Czy istnieją badania kliniczne potwierdzające korzyści zdrowotne rekuperacji? 

W dostępnym zasobie informacji nie znaleźliśmy konkretnych badań klinicznych dotyczących wpływu samej rekuperacji na zdrowie ludzkie, w tym na alergie czy inne schorzenia. 

Jednakże istnieją badania eksperymentalne i obserwacyjne potwierdzające korzyści rekuperacji dla jakości powietrza oraz poziomu stężenia CO₂ w pomieszczeniach, które są ważne dla komfortu i zdrowia mieszkańców. Przykładem są badania laboratoryjne i polowe, które mierzyły efektywność systemów rekuperacyjnych, ich wpływ na jakość powietrza i parametry środowiska wewnętrznego np. obniżanie stężenia CO₂, wilgotności i obecności alergenów.

Skandynawia, jako region liderów w wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, prowadziła liczne badania i wdrożenia, jednak szczegółowe kliniczne badania w kontekście zdrowotnym nadal są rzadkością i są trudno dostępne publicznie.

Badania dotyczące jakości powietrza i zdrowia

Badania wykazują, że jakość powietrza ma zasadniczy wpływ na zdolność koncentracji i ogólne samopoczucie. Przeprowadzone badania pokazują także poprawę samopoczucia, lepszą koncentrację i jakość snu u mieszkańców budynków wyposażonych w rekuperację, poprzez ciągłą wymianę powietrza oraz skuteczną filtrację kurzu, alergenów, pyłków i bakterii.

Systemy rekuperacyjne pozwalają na utrzymanie optymalnego poziomu wilgotności i redukcję zanieczyszczeń czy alergenów, przekładając się na zmniejszenie częstości występowania chorób układu oddechowego, alergii i astmy. Co prawda nie w badaniach klinicznych, ale w eksperymentach sprawdzano także wpływ wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła na zmęczenie i efektywność pracy umysłowej, wykazując pozytywne efekty.

Filtracja alergenów i zanieczyszczeń pyłami zawieszonymi

Rekuperatory wyposażone są albo mogą być w filtry np. klasy G4, F7, a nawet systemy antysmogowe, filtry węglowe czy filtry HEPA, które są stosowane głównie w szpitalach i innych miejsca wymagających sterylnej ochrony. W zależności od zastosowanych filtrów w rekuperatorach, skutecznie zatrzymują one pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, zarodniki grzybów, bakterie oraz inne drobne cząsteczki alergizujące, gazy czy zapachy jak np. filtry węglowe. 

Zaawansowane filtry ePM2,5 70% (F7), które są stosowane w rekuperacji aeroVent, zatrzymują około 70% cząsteczek o rozmiarze 2,5 µm. Oznacza to znaczne zmniejszenie ilość pyłów zawieszonych tzw. PM2,5 czyli tych dużo bardziej niebezpiecznych od PM10, bo przedostających się do pęcherzyków płucnych i dalej do krwiobiegu. W skład smogu wchodzą zarówno pyły PM10, PM2,5 i najgroźniejsze PM1, które mają wielkość <1 µm i przenikają najgłębiej, mając największy wpływ na układ krążenia czy układ nerwowy.

Stała wymiana powietrza

Pomiar poziomu wilgotności oraz obecności alergenów w pomieszczeniach potwierdził, że rekuperacja efektywnie zapobiega rozwojowi pleśni i grzybów, które są szkodliwe dla zdrowia. System stale wymienia zużyte, zanieczyszczone powietrze na świeże i filtrowane, co zapobiega gromadzeniu się alergenów i wilgoci sprzyjającej rozwojowi pleśni i roztoczy. 

Warunki efektywnej rekuperacji

Warunkiem skutecznej wentylacji, filtracji zanieczyszczeń i usuwania wilgoci przy jednoczesnym odzysku ciepła jest prawidłowy dobór i montaż systemu, regularna wymiana filtrów oraz serwisowanie rekuperatora i instalacji. 

Podsumowanie

Chociaż brak obecnie dostępnych badań klinicznych dotyczących rekuperacji, to istnieje wiele badań technicznych i środowiskowych potwierdzających jej pozytywny wpływ na jakość powietrza i komfort życia w budynkach wentylowanych mechanicznie.

Rekuperacja jest najskuteczniejszym jak dotąd rozwiązaniem wentylacji budynków, a także narzędziem w walce z wilgocią, alergenami i zanieczyszczeniami w domu.

W związku z tym rekuperacja to nie tylko rozwiązanie poprawiające komfort cieplny i efektywność energetyczną, ale przede wszystkim istotny czynnik wspierający zdrowie mieszkańców domu. 

źródło i zdjęcie: aeroVent