Wentylacja bez kanałów - czy rekuperator ścienny ma sens? Wady i zalety

Po podjęciu decyzji o zamianie wentylacji grawitacyjnej w domu podawanym termomodernizacji na system z odzyskiem ciepła, pierwszym i najważniejszym krokiem jest nawiązanie współpracy z doświadczonym projektantem wentylacji mechanicznej. To on, bazując na swojej wiedzy i doświadczeniu, oceni warunki techniczne w konkretnym domu. Sprawdzi między innymi wysokość pomieszczeń, dostępne miejsca na poprowadzenie kanałów wentylacyjnych oraz optymalne lokalizacje dla czerpni i wyrzutni powietrza. Na podstawie tej analizy doradzi, czy w bardziej zasadne jest zastosowanie wydajniejszej i komfortowej wentylacji centralnej, czy też konieczne będzie oparcie się na mniej inwazyjnej, ale i zdecydowanie mniej skutecznej i komfortowej wentylacji decentralnej. Bardzo ważny jest fachowy montaż rekuperacji. 

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła: centralna vs. decentralna

System wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła oparty o centralną jednostkę to kompleksowe rozwiązanie, które obejmuje cały budynek. Jego sercem jest rekuperator, który dystrybuuje świeże powietrze do wszystkich pomieszczeń i usuwa zużyte, jednocześnie odzyskując z niego ciepło (lub chłód), a przy zastosowaniu odpowiedniego wymiennika ciepła również wilgoć. Wybór jego lokalizacji w domu, zwłaszcza w już zamieszkanym budynku, musi być przemyślany. Należy wziąć pod uwagę łatwość dostępu do urządzenia w celach konserwacyjnych i serwisowych, minimalizację hałasu oraz zapewnienie efektywnego i niezakłóconego przepływu powietrza.

W istniejącym domu barierą nie do pokonania może okazać się konieczność rozprowadzenia kanałów. Wtedy trzeba myśleć o rozwiązaniach alternatywnych, fot. VALLOX

Wszędzie tam, gdzie zamontowanie wentylacji mechanicznej centralnej z systemem kanałów jest fizycznie niemożliwe lub okazuje się, że koszty tego przedsięwzięcia przekraczają nasze możliwości finansowe, mamy do dyspozycji drugą opcję wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła w wariancie decentralnym. Polega ona na zastosowaniu rekuperatorów ściennych.

Warto jednak wyraźnie podkreślić, że ten rodzaj wentylacji, choć stanowi ogromny postęp w porównaniu do wersji grawitacyjnej, to nigdy w pełni nie zastąpi kompleksowego systemu centralnego.

Jak działa rekuperator ścienny?

Rekuperatory ścienne to niezależne jednostki, które są montowane bezpośrednio w ścianie zewnętrznej budynku. Zasada ich działania opiera się na cyklicznej, naprzemiennej pracy w dwóch trybach.

Minirekuperator ścienny wykorzystywany w systemie decentralnym. Powietrze usuwane i nawiewane przepływa naprzemiennie przez te same kanały wymiennika ciepła, fot. MARLEY

Cykl wywiewu

Rekuperator ścienny wyciąga ciepłe, zużyte powietrze z wnętrza pomieszczenia. To powietrze przepływa przez ceramiczny wymiennik ciepła, który przejmuje jego energię cieplną.

Cykl nawiewu

Po nagrzaniu wymiennika, rekuperator zmienia kierunek przepływu powietrza. Świeże z zewnątrz jest zasysane, przechodzi przez nagrzany wymiennik, odbierając zgromadzone ciepło i podgrzane trafia do pomieszczenia.

Kiedy zastosować wentylację mechaniczną z rekuperatorem ściennym?

Wentylacja w wersji zdecentralizowanej, czyli z rekuperatorem ściennym, ma sens przede wszystkich w domach remontowanych. Ma kilka istotnych zalet, odczuwalnych w właśnie w domach modernizowanych. Istotna jest łatwość montażu, gdyż rekuperatory ścienne wymagają jedynie wykonania otworu w ścianie zewnętrznej, co jest znacznie mniej inwazyjne niż montaż całej sieci kanałów w systemie centralnym. Ponadto brak konieczności instalacji centralnej jednostki i rozbudowanego systemu kanałów wentylacyjnych przekłada się na znacznie niższe koszty początkowe inwestycji, co może być decydującym czynnikiem dla wielu osób. Koniecznie trzeba przy tym zwracać uwagę na konkretne parametry rekuperatorów ściennych.

Wentylacja decentralna bazuje na niewielkich urządzeniach, jakby minirekuperatorach montowanych w ścianach zewnętrznych i obsługujących jedno pomieszczenie. To rozwiązanie nie jest idealne, ale eliminuje konieczność rozprowadzania kanałów, fot. VENTS GROU

Wydajność. Wydajność jednostki powinna być dostosowana do objętości (kubatury) pomieszczenia, w którym będzie zainstalowana. Przykładowo, pomieszczenie o kubaturze 30 m3 wymaga rekuperatora ściennego o wydajności wentylacyjnej co najmniej 30 m3/h, czyli zapewnia możliwość 1 wymiany powietrza na godzinę.

Poziom hałasu. Zwłaszcza w sypialniach, gdzie cisza jest kluczowa dla komfortu snu, warto wybierać modele rekuperatorów ściennych generujące hałas poniżej 25 dB(A). Różnice w głośności dostępnych na rynku modeli są znaczące.

Efektywność energetyczna. Im wyższa sprawność wymiennika, tym większy odzysk ciepła. Sprawność nowoczesnych jednostek decentralnych może wynosić nawet 80-90%.

Jakie są wady wentylacji mechanicznej decentralnej, czyli z rekuperatorem ściennym?

System wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła decentralny, choć prostszy i potencjalnie tańszy w montażu, ma szereg ograniczeń i słabe strony. W odniesieniu do typowego układu z centralą wentylacyjną zawsze traktowany jako tzw. drugi wybór.  

System decentralny działa lokalnie

Oznacza to, że każda jednostka ścienna (rekuperator ścienny) obsługuje jedynie jedno pomieszczenie lub ograniczoną przestrzeń. Teoretycznie umożliwia więc wentylację wybranych pomieszczeń, co pozwala dostosować go do konkretnych potrzeb mieszkańców lub etapów modernizacji domu. Jednak w praktyce sytuacja jest trudniejsza. Właściwa wymiana powietrza w budynku wymaga ukierunkowania i zrównoważenia jego przepływu pomiędzy pomieszczeniami. Chociażby powietrze trafiające najpierw do sypialni, następnie przepływa przez korytarz i łazienkę, skąd jest usuwane.

Potrzeba kilku rekuperatorów ściennych

Montaż kilku lub nawet kilkunastu rekuperatorów ściennych, szczególnie w większych domach może być koniecznością. To znacząco podnosi całkowity koszt instalacji wentylacji mechanicznej oraz zwiększa zużycie energii. Każdy rekuperator ścienny wymaga również oddzielnego otworu w ścianie zewnętrznej, co może wpływać na izolację termiczną budynku i wymaga dodatkowych prac murarskich i wykończeniowych.

Większy hałas

Rekuperatory ścienne, zwłaszcza tańsze, budżetowe modele, mogą generować zdecydowanie wyższy poziom hałasu niż ciche centralne systemy wentylacyjne. Hałas ten może być szczególnie odczuwalny w sypialniach, co znacząco obniża komfort użytkowania.

Mniejsza kontrola cyrkulacji

Systemy decentralne jak już wspominałem nie oferują tak precyzyjnej i skoordynowanej kontroli nad cyrkulacją powietrza, jego wydatkiem oraz temperaturą jak systemy centralne. W przypadku instalacji kilku rekuperatorów ściennych w różnych pomieszczeniach mogą pojawić się różnice w jakości powietrza i poziomie wilgotności między poszczególnymi strefami.

Wysokie koszty konserwacji i serwisu

Każda jednostka ścienna wymaga regularnej konserwacji, w tym wymiany filtrów i czyszczenia wymiennika ciepła. W przypadku instalacji wielu rekuperatorów ściennych, prace konserwacyjne mogą być czasochłonne i, co za tym idzie, kosztowne. W systemie centralnym konserwacja jest bardziej skonsolidowana i wymaga obsługi tylko jednej centrali.

Niekorzystny wpływ na wygląd elewacji

Każdy rekuperator ścienny wymaga wykonania otworu w ścianie zewnętrznej i widocznego elementu na elewacji, co może wpływać na wygląd budynku. W przypadku dużej liczby jednostek, zwłaszcza w widocznych miejscach, efekt estetyczny będzie co najmniej dyskusyjny.

Niższa sprawność odzysku ciepła

W przypadku systemu decentralnego, rekuperatory ścienne mogą mieć niższą sprawność odzysku ciepła w porównaniu do centralnych systemów wentylacyjnych z wymiennikami przeciwprądowymi. To prawda, że najlepsze z nich zapewniają odzysk na poziomie nawet 90%, ale jednak większość, szczególnie tańszych modeli charakteryzuje się odzyskiem rzędu 60-80%. Wymienniki w systemach centralnych osiągają natomiast niemal zawsze sprawność powyżej 80%.

Autor: Tomasz Osuchowski