Wadliwy materiał na budowie: rękojmia i odpowiedzialności wykonawcy w świetle prawa

Jaka jest pana generalna rada dla wykonawców, kiedy podejmują się zlecenia, np. kładzenia dachu?

Przede wszystkim warto zawrzeć umowę np. na prace dekarskie, na piśmie, z wyraźnym włączeniem do jego treści regulaminu świadczenia usług dekarskich. Chodzi o to, by w toku realizacji przedsięwzięcia nie było między stronami wątpliwości co do zakresu zleconych prac, osoby dokonującej zakupu materiałów, wreszcie rodzaju wynagrodzenia - kosztorysowego albo ryczałtowego, oraz jego wysokości. Oczywiście, umowa o dzieło zawarta ustnie lub przez faktyczne przystąpienie do wykonywania robót jest ważna, niemniej jednak w razie sporu z klientem trudno będzie udowodnić, jakie są konkretnie prawa i obowiązki stron. 

Jakiego rodzaju są te umowy?

W zależności od charakteru wykonywanych czynności przez dekarzy oraz zakresu zleconych prac, w praktyce zawierane są typowe umowy sprzedaży, ograniczające się do dostawy bądź wydania towarów klientowi we wskazanym miejscu, lub bardziej skomplikowane umowy o dzieło, o remont czy o roboty budowlane. Jednakże warto jest wiedzieć, że przy wszystkich wymienionych typach umów jedną z podstaw odpowiedzialności za jakość świadczenia jest ustawowa rękojmia wynikająca bezpośrednio z treści ustawy KC, która bywa często mylona z gwarancją producenta lub importera.

Zatrzymajmy się przy umowie o dzieło…

W zakresie odpowiedzialności za jakość prac i ich końcowy efekt – dzieło, znowelizowane ustawą konsumencką przepisy KC zawierają ogólne odesłanie, zgodnie z którym do odpowiedzialności za wady dzieła stosuje się odpowiednio przepisy o rękojmi przy sprzedaży. Stronami umowy o dzieło są przyjmujący zamówienie – przedsiębiorca budowlany oraz klient - jako zamawiający. Kontrakt tego typu rodzi zobowiązanie do wykonania oznaczonego w umowie dzieła, zaś konsumenta obliguje do jego odbioru oraz zapłaty umówionego wynagrodzenia. Jeżeli aktywność przedsiębiorcy ogranicza się wyłącznie do sprzedaży wyrobów budowlanych np. nylonu dekarskiego, bez usługi montażu położenia, wówczas mamy do czynienia z "czystą" umową sprzedaży, a nie o dzieło.

Do której z tych umów odnosi się rękojmia?

Rękojmia, jako odrębny reżim odpowiedzialności za jakość, istnieje zarówno przy umowie sprzedaży, jak i o dzieło.  Jeżeli więc w nabytym materiale do wykonania prac dekarskich ujawnią się wady, to wtedy odpowiedzialność względem kupującego z tytułu rękojmi ponosi sprzedawca, niezależnie od tego, czy faktycznie wykonywał usługę montażu lub naprawy pokrycia dachowego. W takiej sytuacji odpowiedzialność sprzedawcy ogranicza się do wady fizycznej, materiałowej, tkwiącej w rzeczy wydanej kupującemu. Za wady montażowe, tj. te powstałe w toku prac dekarskich, sprzedawca nie odpowiada, gdyż obciążają one wykonawcę usługi, czyli dzieła.

Z badań przeprowadzonych przez portal www.superdekarz.pl, zarówno wśród dekarzy, jak i wśród osób budujących, wynika, że poza dachówką większość akcesoriów i materiałów dachowych wybieranych jest przed wykonawców…. Tym samym stają się oni sprzedawcami.

To prawda, w praktyce przedsiębiorcy z branży dekarskiej częściej odpowiadają z tytułu rękojmi za wady dzieła, a jeżeli pracują ze swoim materiałem nabytym wcześniej, np. w hurtowni budowlanej, to ich odpowiedzialność obejmuje zarówno błędy montażowe, jak i materiałowe, bowiem to oni odpowiadają za materiał przez siebie nabyty. W sytuacji poniesienia kosztów wynikających z wad materiałowych, np. kosztów zastępczego wyrobu czy dodatkowej robocizny, wykonawca dzieła dysponuje roszczeniem tzw. regresowym w stosunku do swojego sprzedawcy, od którego nabył wcześniej produkty wykorzystywane w pracach dekarskich, objętych następnie zgłoszoną przez siebie reklamacją. A zatem możliwa jest sytuacja w której odpowiedzialność dekarza powstaje wówczas nawet w sytuacji braku jakichkolwiek błędów montażowych z jego strony, niemniej jednak ryzyko ujawnienia się wad fizycznych tkwiących w samych wyrobach będzie obciążało wykonawcę jako pracującego ze swoim materiałem, za którego właściwy dobór również ponosi odpowiedzialność.
Analizując kwestie odpowiedzialności dekarza, należy brać pod uwagę odpowiedzialność osoby trzeciej – gwaranta, najczęściej producenta lub importera tych produktów, na które udzielono dobrowolnej gwarancji.

Podsumowując – kiedy wykonawca nie podlega kodeksowej regulacji rękojmi?

Wyjątek od surowej odpowiedzialności przedsiębiorcy za wady fizyczne dzieła występuje wtedy, gdy materiał – wyroby budowlane służące do wykonania dzieła – dostarcza sam klient. Przykładowo, gdy nieszczelność dachu powstała z przyczyny tkwiącej w wyrobie zakupionym bezpośrednio przez klienta, należy przeanalizować najpierw, czy owa nieszczelność wynika z dostarczonego materiału, czy raczej z wadliwej jakości prac. To dwie różne rzeczy i dekarz uwolni się od takiej odpowiedzialności, gdy wykaże, że wada tkwi w dostarczonym materiale, a nie ma związku z wykonanymi przez niego pracami.

Gdzie tkwią przysłowiowe pułapki?

Przedsiębiorca sprzedający wyroby budowlane oraz trudniący się pracami dekarskimi odpowiada cywilnie na podstawie k.c. za należyte wykonanie umowy, w ramach tzw. odpowiedzialności kontraktowej, wynikającej z art. 471 i następnych KC. Oparta jest ona na zasadzie domniemanej winy kontrahenta, a zatem braku należytej staranności wykonawcy przy wykonywaniu umowy. Wykazując jej brak, strona umowy cywilnej może uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę będącą następstwem nierzetelnej realizacji kontraktu. Inaczej jest w przypadku odpowiedzialności wynikającej z rękojmi lub gwarancji, która jest obiektywna, niezależna od winy, choćby nieumyślnej, przedsiębiorcy.  Wykonawca prac dekarskich nie może więc bronić się brakiem winy w razie zgłoszenia w piśmie reklamacyjnym konkretnych wad fizycznych tkwiących w zastosowanych wyrobach budowlanych bądź powstałych wskutek nieprawidłowego montażu. W sytuacji dostarczenia wadliwego towaru lub niefachowego wykonania usługi, rękojmia znacznie ułatwia poszkodowanym dochodzenie roszczeń, ponieważ kwestia winy przedsiębiorcy czy to wykonawcy czy to producenta w ogóle nie ma znaczenia.  Wówczas znaczenie ma tylko fakt ujawnienia się wady, tkwiącej w rzeczy sprzedanej, względnie w odebranym dziele, w czasie obowiązywania rękojmi (dwa lata od wydania wyrobu lub dzieła).

Który artykuł KC opisuje zasadę odpowiedzialności wynikającej w rękojmi?

Znowelizowany art. 556 KC, który formułuje zasadę odpowiedzialności wynikającej z rękojmi w sposób obiektywny: sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną. Ta sama regulacja odnosi się również do odpowiedzialności przyjmującego zamówienie w ramach umowy o dzieło. A zatem w chwili wykrycia przez kupującego usterek, zwykle korzysta on w pierwszej kolejności z rękojmi bądź gwarancji, w ramach której kwestia winy czy wiedzy przedsiębiorcy o wadzie nie ma znaczenia.

źródło i zdjęcia: Monier Braas