Właściwości zaprawy zależą od rodzaju zastosowanych składników (spoiwa, piasku i wody) i ich wzajemnych proporcji.
Zaprawy dzielimy:
- zależnie od rodzaju spoiwa na: cementowe, wapienne, cementowo-wapienne, gipsowe, gipsowo-wapienne,
- zależnie od właściwości na: zwykłe, ciepłochronne – o niskim współczynniku przewodności cieplnej, stosowane do murowania ścian z elementów o podwyższonej termoizolacyjności (np. z pustaków porowatych), szybkowiążące, wodoszczelne.
Zaprawy cementowe twardnieją zarówno na powietrzu, jak i w wodzie. Do ich produkcji stosuje się najczęściej cement portlandzki. Osiągają wysoką wytrzymałość oraz są mało nasiąkliwe, ale mają wysoki współczynnik przenikania ciepła i są trudno urabialne. Stosuje się je do murowania ścian i fundamentów, wykonywania obrzutek, wylewek oraz podkładów pod posadzki i okładziny ceramiczne wewnątrz i na zewnątrz budynków.
Ich stosowanie jest szczególnie uzasadnione w przypadku murowania silnie obciążonych ścian, cienkich ścianek działowych i murów w wilgotnym środowisku. Po dodaniu odpowiednich środków można z nich otrzymać zaprawy wodoszczelne. Aby polepszyć urabialność często dodaje się do nich ciasto wapienne lub środki uplastyczniające mineralne (popioły lotne, mączki dolomitowe i żużlowe) lub chemiczne.
Zaprawy wapienne twardnieją w wyniku karbonatyzacji cząstek wapna pod wpływem działania dwutlenku węgla zawartego w atmosferze. Ponieważ proces ten przebiega powoli, wytrzymałość zaprawy wapiennej rośnie bardzo wolno (w normalnych warunkach w ścianach nawet do 3 lat); można go jednak sztucznie przyspieszyć przez osuszanie gorącymi gazami zawierającymi dwutlenek węgla. Zaprawy wapienne mają dobre właściwości ciepłochronne, ale niską wytrzymałość i dużą nasiąkliwość. Zaprawy, w których spoiwem jest ciasto wapienne, charakteryzują się bardzo dobrą urabialnością. Są mało odporne na działanie czynników atmosferycznych (szczególnie wody), dlatego tynki wapienne szybko niszczeją.
Zaprawy cementowo-wapienne są najbardziej popularne, ponieważ łączą zalety zapraw cementowych i wapiennych: szybko wiążą i twardnieją, uzyskują wysoką wytrzymałość i mają dobrą urabialność – nadają się szczególnie dobrze do mechanicznego podawania. Zwiększenie zawartości wapna w stosunku do zawartości cementu wydłuża czas wiązania. Stosuje się je do murowania ścian i fundamentów, wykonywania tynków i gładzi oraz okładzin wewnątrz i na zewnątrz budynków.
Zaprawy gipsowe mają różne właściwości, które w dużym stopniu zależą od proporcji składników. Często stosuje się dodatki opóźniające czas wiązania. Zaprawy gipsowe są mało odporne na wilgoć, dlatego mogą być stosowane w pomieszczeniach, w których wilgotność względna powietrza nie przekracza 65%. Stosuje się je do tynkowania ścian i stropów wewnątrz budynków, murowania ścian z elementów ceramicznych i gipsowych, wykonywania gładzi, mocowania wykładzin.
Zaprawy gipsowo-wapienne otrzymuje się przez dodanie do zapraw gipsowych wapna hydratyzowanego lub ciasta wapiennego. Mają właściwości i zastosowanie podobne jak zaprawy gipsowe.
